وتاندىق ونوماستيكانى وتارسىزداندىرۋ: تاۋەلسىزدىك تاڭىندا جەلبىرەگەن قىزىل تۋ

قاراعاندى قالاسىندا 10 كوشەنىڭ اتاۋى وزگەرمەك. ەندى ءمانى ەسكىرگەن ۆولوچاەۆسكي، زاششيتنىي، زونالنىي، كريۆوگۋز، كۋۆسكي، لەنين، وليمپيادا جانە پريكانالنىي كوشەلەرىنىڭ اتاۋى اۋىسادى.

كەشە، قاڭتاردىڭ 13-ءى كەنشىلەر قالاسىندا ونوماستيكالىق ماسەلەگە قاتىستى قوعامدىق تىڭدالىم ءوتتى. مىڭنان اسا ازامات قاتىسقان جيىنداعى ورتاق بايلام بويىنشا، الداعى ۋاقىتتا:

• ۆولوچاەۆسكي كوشەسى – ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسىنىڭ ارداگەرى كامىل دۇيسەمبەكوۆ ەسىمىمەن;
• زاششيتنىي كوشەسى – ەتنوگراف-فولكلورشى گريگوري پوتانين;
• زونالنىي كوشەسى – قازاق مۋزىكاسىن نوتاعا ءتۇسىرۋشى الەكساندر زاتاەۆيچ;
• كريۆوگۋز كوشەسى – اقىن قاسىم امانجولوۆ;
• ال قازىرگى قاسىم امانجولوۆ كوشەسى – بالقانتاۋ;
• كۋۆسكي كوشەسى – ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسىنىڭ ارداگەرى قازىبەك نۇرجانوۆ;
• ال قازىرگى نۇرجانوۆ كوشەسى – مەرەي;
• وليمپيادا كوشەسى – ەڭبەك ارداگەرى نارمانبەت تولەپوۆ;
• پريكانالنىي كوشەسى – سارىارقا;
• لەنين كوشەسى – اباي قۇنانباەۆ كوشەسى دەپ اتالادى.

قاراعاندى تۇرعىندارى داۋىس بەرۋ كەزىندە. فوتو: ازاتتىق

تاۋەلسىزدىك كوگىندە جەلبىرەگەن قىزىل تۋ

دوستىق ءۇيىنىڭ كەڭ زالى كىسىگە لىق تولى، ينە شانشىر ورىن جوق. ءتىپتى سىيماعاندارى كورشى بولمەدە بەينەبايلانىس ارقىلى قاراپ وتىردى. قوعامدىق تىڭدالىم كەزىندە لەنين كوشەسىنە ابايدىڭ اتىن بەرۋ ماسەلەسى كوتەرىلگەندە تالقىلاۋ ەرەكشە قىزا ءتۇستى.

جينالعان قاۋىمنىڭ ەموتسياسى دا ەكى تۇرگە قۇبىلىپ سالا بەردى. قىرىق كىسى ءبىر جاق، قىڭىر كىسى ءبىر جاقتىڭ كەرى بايقالدى. كوپشىلىك ابايدىڭ اتىنا بەرۋدى قولداسا، بەس-التى كىسى «لەنين ءبىزدىڭ تاريحىمىز. ونىڭ ەڭبەگى بار. سوندىقتان اتى قالسىن» دەپ قىزعىشتاي قورعاي تۇسكەن. جيىندا كەڭەستىك ءداۋىردىڭ كوزىن كورگەن ءبىر قاريا كوممۋنيستىك سوۆەت وداعىنىڭ تۋىن جالاۋلاتىپ ءجۇردى. كەيبىر بەلسەندىلەر مۇنى «وتارلاۋشى-تەررور يمپەريانىڭ قولىنان جەم جەگەندەردىڭ قۇلدىق-اڭسارى»، «بۇل قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ جۇمىسىنىڭ كورسەتكىشى» دەپ سىنادى.

جاڭا اتاۋعا قارسىلىق بىلدىرگەن كوپشىلىك ولاردىڭ سويلەۋىنە مۇرسات بەرمەدى. اباي اتاۋىنا وزگەرۋدى قالايتىن ەل سوۆەت وداعى قازاق حالقىن اشتىققا، قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراتقانى ايتىلعاندا قول سوعىپ، قوشەمەت ءبىلدىردى.

– لەنين كوشەسىن اباي اتىنا وزگەرتۋ – بۇل دۇرىس ستراتەگيالىق قادام. لەنين كوشەسى – ەڭ قيىن ماسەلە. قازاق حالقىنىڭ ەليتاسىن جويعان تەررور ءداۋىرى لەنيننەن باستالادى، – دەدى ءبىر تۇرعىن.

لەنين اتىنا اراشا بولۋعا تىرىسقان ءبىردى-ەكىلى تۇرعىننىڭ ءسوزىن كوپتىڭ شۋى ءبولىپ، سوڭىن ەستىرتپەي، اياقتاتپاي تاستادى. سونداي-اق قوعامدىق تىڭداۋدا ورىس ءتىلدى تۇرعىندارعا «قازاق تىلىندە كۇنىنە تىم قۇرىعاندا ءۇش ءسوز جاتتاۋ» تۋرالى ۇسىنىس تا ايتىلدى.

داۋىس بەرۋ كەزىندە حالىق «لەنين كەرەك ەمەس، اباي كەرەك» دەپ ۇرانداتتى. ولاردىڭ سوزىنشە، ەسكى يدەولوگيالىق كوشە اتاۋلارىن وزگەرتۋدىڭ ۋاقىتى كەلگەن، ەندى وتاندىق ونوماستيكانى وتارسىزداندىرۋ كەرەك.

«قاراجاتتى كوشە اتاۋىنا ەمەس، ايالداما-جول ماسەلەسىنە جۇمساۋ قاجەتتىگىن» ورىسشا جەتكىزگەن ەرجان رىسپاەۆتىڭ سوزىنە قارسى ورە تۇرەگەلگەن كوپتىڭ ىشىنەن كاسىپكەر ەرلان ءاشىموۆ «قاجەت بولسا، وسى كوشە اتاۋلارىنا كەتەتىن قارجىنى مەن تولەپ بەرەيىن»، – دەپ ۇسىنىس بىلدىرگەن.

جەرگىلىكتى اكىمدىك وكىلىنىڭ سوزىنشە، كوشە اتاۋىنىڭ وزگەرۋىنە قاتىستى تۇرعىندار ەشقانداي تولەم جاسامايدى. بۇعان زاڭ اياسىندا بيۋدجەتتەن 3,5 ملن تەڭگە قاراستىرىلعان كورىنەدى.

الداعى ۋاقىتتا كوپتىڭ باسىم داۋسىمەن قابىلدانعان شەشىم وبلىستىق ءماسليحاتتىڭ، ودان ارى رەسپۋبليكالىق ونوماستيكالىق كوميسسيانىڭ قاراۋىنا جىبەرىلەدى. بىراق قالالىق ءماسليحات حاتشىسى قۇدايبەرگەن بەكسۇلتانوۆ بۇعان «ءۇش-ءتورت اي ۋاقىت كەتەدى» دەيدى.

قازاقستان وتىز جىلعا جۋىق قازىرگى تاۋەلسىزدىك زامانىندا قوعامدىق-ساياسي دەكولونيزاتسيا جانە  دەكوممۋنيزاتسيا پروتسەسىن ءالى دە تولىق وتكەرىپ ۇلگەرگەن جوق. كومپارتيانىڭ بيلەتىن ساقتاۋ ءۇشىن جانىن ساتقانداردىڭ كوبى قازىر بيلىكتىڭ ەڭ ىقپالدى ورنىندا وتىر. بوداننىڭ قىلبۇراۋىن بىلمەيتىن جاڭا تولقىن ازات سانا مەن قۇقىقتىق-وركەنيەتتى جولعا ۇمتىلىپ بۋىرقانادى. مۇنىڭ دالەلىن «قازاقستاننىڭ دامۋ ۇدەرىسىن تەجەگەن، قولدان تاجال جاساپ، رەپرەسسيۆتى گەنوتسيد جۇرگىزگەن وتارشىل جۇيەنىڭ قىزىل تۋىن ازاتتىق تاڭىندا الاۋلاتىپ-جالاۋلاتىپ ءجۇرۋدى زاڭمەن تىيۋ كەرەك» دەگەن جاستاردىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى تولاسسىز پىكىرىنەن بىلۋگە بولادى.

قوعامدىق تىڭداۋ كەزىندە. فوتو: جاس الاش

"The Qazaq Times"