«ورتا شىعىستاعى تۇراقتىلىق قىتايدىڭ مۇددەسى ءۇشىن پايدالى». اقش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتى العا تارتقان بۇل مالىمدەمە بۇعان دەيىن اقش-يران قايشىلىعى جانە ونىڭ قىتايعا بولعان اسەرلەرى تۋرالى بولجامداردى تەرىستەپ وتىر.  

وتكەن تۇندەگى زىمىران شابۋىلى جانە جولاۋشىلار ۇشاعىنىڭ قۇلاۋى الەم كوز تىگىپ وتىرعان اقش پەن يران قاتىناسىن ءتىپتى دە ۋشىقتىرىپ بارادى. بۇعان دەيىن حالىقارالىق ساراپشىلار اقش پەن يران قايشىلىعى رەسەي مەن قىتاي سىندى اقش-تىڭ ستراتەگيالىق ارىپتەستەرىنە حالىقارالىق ىقپالىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى دەپ بولجاعان. اسىرەسە، قىتاي ءۇندى-تىنىق مۇحيتى ايماعىندا اسكەري ىقپالىن ارتتىرىپ، كۇشەيە تۇسۋگە 5-10 جىلدىق مۇمكىندىك الادى دەپ الاڭداعان. بىراق، كەشە (اقش ۋاقىتىمەن 7 قاڭتار) اقش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتىنىڭ جوعارى لاۋازىمدىلارى وتكىزگەن ارنايى بريفينگتە بۇل بولجامدى جوققا شىعاردى. ولاردىڭ ايتۋىنشا ورتا شىعىستاعى تۇراقسىزدىق مىندەتتى تۇردە قىتايدىڭ ءتۇبىرلى مۇددەلەرى ءۇشىن كەرى اسەر ەتەدى.

بىرقاتار ەلدىڭ باسىلىمدارى اقش پەن يران قاتىناسى شيەلەنىسە باستاعاندا قىتاي تارابى بۇل سيتۋاتسيانى «قۋانىشپەن قابىلدادى» دەگەن سىڭايدا ساراپتامالار جازعان ەدى. شىنىندا دا اقش يرانمەن كەزەكتەسكەن سوققى ديالوگىندا تۇرىپ، ورتا شىعىستىڭ بىتپەس داۋىنا باتا تۇسسە، قىتاي ىقپالىنىڭ ارتۋىنا مۇرسات بەرىپ قوياتىنداي كورىنەدى. ونىڭ ۇستىنە قىتايلىق باسىلىمداردا وسىعان ۇقساس مازمۇنداعى ساراپتامالار جاريا ەتتى. اقش-يران قايشىلىعىنان كەلىپ شىققان «قۋانىشىن تويلادى» دەسە دە بولادى.

بىراق، مەملەكەتتىك دەپارتامەنتتىڭ لاۋازىمدى تۇلعالارى بۇعان كەلىسپەيدى. «قىتاي ءوزىنىڭ «تويلاپ جاتقانىن» كورسەتۋگە تىرىسقانىنا قاراماستان، ءبىز بۇل جاعدايدىڭ قىتاي ءۇشىن قۋانارلىق جاعداي بولاتىنىنا سەنبەيمىز. مەنىڭشە قىتاي بيلىگى دە بىزگە ۇقساس الاڭداۋلى. ءبىز قىتاي تارابى تەھران تۇراقسىزدىعىنىڭ وزدەرىنە تيگىزەتىن كەرى اسەرىن مويىنداي وتىرىپ قالىپتاسقان جاعدايعا جاعىمدى ديپلوماتيالىق ۇستانىمدا بولادى دەپ ۇمىتتەنەمىز»، – دەستى اقش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتىنىڭ جوعارى لاۋازىمدى وكىلدەرى.

اقش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتى كەلتىرگەن دالەلدەرى دە تياناقتى. ەڭ اۋەلى، پارسى شىعاناعىنداعى تۇراقسىزدىق شيكى مۇنايدىڭ باعاسىن جوعارلاتادى. الەمدەگى ەڭ ۇلكەن وندىرىستىك ەل قىتاي يران عانا ەمەس، پارسى شىعاناعىنان شىعاتىن شيكى مۇنايعا كوبىرەك تاۋەلدى. اقش-تىڭ يران مۇناي ەكسپورتىنا سالعان سانكتسياسىنا قاراماي قىتاي يران مۇنايىنىڭ بىردەن ءبىر ءىرى تۇتىنۋشىسى بولعانى بەلگىلى. جاقىندا عانا قىتاي يران شيكى مۇنايىن كوپ مولشەردە جانە ارزان باعادا ساتىپ الۋ تۋرالى كەلىسىم جاساسقان بولاتىن. مۇنايدان دا تىس قىتايعا كىرەتىن ەنەرگيا كوزدەرى بۋىلادى. بۇنىڭ ءبارى قىتايدىڭ ءوندىرىسىن باياۋلاتىپ قانا قويماي، ەكسپورتىنا دا زور شىعىن الىپ كەلۋى مۇمكىن.

جاڭا جىل قارساڭىندا باستالعان اقش-يران قايشىلىعىنان كەيىن مەملەكەتتىك حاتشى پومپەو قىتايداعى بىرقاتار ديپلوماتتارمەن سويلەسكەن. بۇل سويلەسۋلەردىڭ تولىق مازمۇنى اقپارات قۇرالدارىنا اشىق بولماعانىمەن، اڭگىمەنىڭ باستى تاقىرىبى اقش-يران قاقتىعىسىنىڭ قىتايعا بولعان اسەرى تۋرالى ەكەنىن پولمپەونىڭ ءوزى دە راستادى. ول بريفينگتەگى سوزىندە: «ورتا شىعىس تۇراقتىلىعىنان كىم كوبىرەك پايدا تابادى دەگەندى انىقتاۋ وتە قيىن. بىراق، بۇل تىزىمدە قىتايدىڭ الدىنعى ورىنداردا تۇراتىنىن انىق»، – دەدى.

اقش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتىنىڭ مالىمدەمەسىنە قاراپ، يرانمەن قايشىلىقتىڭ قىتايعا اسەرى تۋرالى الدىن الا مەجەلەگەندەرىن بايقاۋ قيىن ەمەس. ارينە، ءبىر عانا قىتاي ەكونوميكاسىن بۋىپ تاستاۋ ءۇشىن يرانمەن قاقتىعىسقا بارادى دەۋدەن اۋلاقپىز، دەگەنمەن دە، پارسى شىعاناعىنىڭ سوعىس كۇيىندە تۇرۋىنان قىتاي عانا ەمەس، الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرى پايدا تابا قويمايدى.

“The Qazaq Times”