بيىل جەردى پانا تۇتقان جۇمىر باستى پەندەنىڭ شەتسىز-شەكسىز، كەڭ بايتاق عارىشتا جات توپىراققا تابانى تيگەنىنە جارتى عاسىر. امەريكالىق نيل ارمستروڭ العاش 1969 جىلى 20 شىلدە ايعا ادامزاتتىڭ ءىزىن سالدى.
حيۋستوننان شىققان استروفيزيك، تاريحتاعى 515-ءشى عارىشكەر، عارىشكەردىڭ جارى (اۆستراليالىق ەندري توماس) امەريكالىق شەننون ۋوكەر الماتىدا وتكەن «عارىش اپتالىعىندا» قوناق بولدى. ول 14 جىل بويى 5 رەت ىرىكتەۋگە قاتىسىپ، 2004 جىلى 6 مامىردا NASA-عا قابىلدانعان. دايىندىعىن پىسىقتاۋعا ارنالعان التى جىلدان سوڭ 2010 جىل 15 ماۋسىم بايقوڭىر عارىش ايلاعىنان «سويۋز تما-19»-بەن عارىشقا ۇشقان بولاتىن.
163 كۇن 7 ساعات 11 مينۋتىن عارىشتا وتكەرۋ ەكىنىڭ بىرىنە بۇيىرا بەرمەيتىن جاۋاپتى ءارى ەكزوتيكالىق قىزمەت. وندا ەرەكشە بيوفيزيكالىق 130 شاقتى زەرتتەۋ-زەردەلەۋ ەكپەريمەنتالدى جوبالارمەن اينالىستى. بىزگە شەننونمەن ەمەن-جارقىن شەر تارقاتىپ، سىر اقتارا سۇحباتتاسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى.
ونىڭ عارشى-عاۋسار ايدىنىنان جۇلدىزدى سىر اۋلاپ جۇرگەنىنە 32 جىلدان استى. استروناۆت اقش پەن قازاقستانداعى عارىشكەر فەنومەنى، عارىشكەر بولۋدىڭ فورمۋلاسىز جولى، ادامزاتقا ايتقىسى كەلگەن ۇندەۋى، ەرلى-زايىپتى عارىشكەرلەر اراقاتىناسى تاعى دا باسقا تاقىرىپتاردا ءوز ويىن ءبولىستى. 55 جاستاعى شەننون جاقىن ارادا عارىشقا قايتا ۇشۋى مۇمكىن بە؟..
– 2004 جىلدان بەرى NASA عارىشكەرى رەتىندە تانىلعان شەننون ۋوكەر بۇل جولعا قالاي كەلدى؟ بالا كەزىندە عارىشكەر بولۋدى ارمانداماعان ادام كەمدە-كەم. ءومىرىڭىزدىڭ مازمۇنىنا اينالعان بالعىن شاقتاعى ارمان-قيال قالاي شىنعا شىقتى؟
– ءبارى ءتورت جاسىمنان باستالدى. تەلەديداردان 1969 جىلدىڭ جازىندا ايعا العاش قونعان ادامزاتتىڭ ەرلىگىنە باعىشتالعان دەرەكتى ءفيلمدى كورگەن ساتتەن باستاپ عارىشكەر بولۋدى ارماندادىم. شىنىمەن دە، سول كەزىمدە عارىشكەر بولامىن دەپ شەشتىم. ارمانىما جول اشۋ ءۇشىن ەڭ ءبىرىنشى جاقسى ءبىلىم الۋ كەرەك بولدى. اتا-انام جاقسى وقۋىمدى تالاپ ەتەتىن. ايعا العاش اياعى تيگەن ادامنىڭ بەينەسى – مەنىڭ ومىرلىك مۇراتىمدى ايقىندادى، ارماندارىما باستاۋ بولدى. بۇلتتان بۇلتقا سەكىرىپ، كوكتەن جاۋعان التىن شۇعاعا شومسام دەيتىنمىن.
ايعا العاش اياعى تيگەن نيل ارمستروڭ. فوتو: NASA
– بالاۋسا شاقتىڭ تازالىعى عوي...
– ودان كەيىن ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسىندا وقىدىم. شىنىن ايتسام، سول كەزدە ءبىراز ابىگەرگە ءتۇستىم، استروناۆت بولۋعا نە كەرەك ەكەنىن ناقتى بىلمەدىم، بىراق ارمانىما سەنىمىمدى جوعالتقام جوق. ديپلومىمدى قولىما الا سالىپ، بىردەن حيۋستونداعى دجونسون عارىشتى زەرتتەۋ ورتالىعىنا جۇمىسقا ورنالاستىم. سولاي جولىم بولدى. ءۇش جىلعا جۋىق جۇمىس ىستەگەننەن كەيىن، ارى قاراي ءبىلىمىمدى جەتىلدىرۋ قاجەتتىگىن ءتۇسىنىپ، ماگيستراتۋرا مەن دوكتورانتۋرادا وقىدىم. وقۋدى تامامداعان سوڭ الدىمدا ەكى تاڭداۋ بولدى: عىلىممەن شۇعىلدانۋ نەمەسە بۇرىنعى قىزمەتىمە ورالىپ عارىشكەر بولۋ ءۇشىن ايانباي تەر توگۋ، دايىندالۋ. تاڭداۋىم ەكىنشىسىنە ءتۇستى.
– عارىش قۇسىن قىزىقتىراتىن عالامنىڭ قىزىلى مول بولار؟!
– بۇل جول وڭاي بولعان جوق. ارمانىما قول جەتكىزۋ ءۇشىن ۇزاق ۋاقىت وزىممەن كۇرەسۋگە تۋرا كەلدى. ون ءتورت جىل بويى بەس رەت تاپسىرىپ، سوڭعىسىندا كانديداتتىعىم ماقۇلداندى. قازىر جاستارمەن كەزدەسكەندە مەن جاقسى ءبىلىم الۋلارىن جانە ءتوزىمدى بولۋىن قاداپ ايتامىن.
– جۇلدىزدار بيىگىندەگى جارتى جىلدىق ساپاردا استروناۆتار مەن تىرشىلىك يەلەرىنىڭ عارىشتا بارىنشا ساۋ ءومىر ءسۇرۋى سىنالعان كورىنەدى. ءسىز سوندا قاتاڭ گرافيكپەن ديەتا ۇستاعانىڭىزدى بىلەمىز. دەمەك ءسىز عىلىمي زەرتتەۋ نىسانى رەتىندە فۋنكتسيا اتقارعانىڭىز عوي، سولاي ما؟
– ءيا. عىلىمي ەكسپەريمەنتتەردىڭ ناتيجەلەرى ۇزاق جىلداردى قاجەت ەتەدى ءارى ونىڭ قورىتىندىلارى ارنايى عىلىمي جۋرنالداردا جاريالانادى.
شەننوننىڭ عارىشتاعى ومىرىنەن. فوتو: NASA
– قانداي ميسسيامەن باردىڭىز؟
– مەنىڭ جەكە ميسسيام دەپ ايتۋعا كەلمەس. سەبەبى ءبىز جەردەگى زەرتتەۋشى عالىمداردىڭ كوزى ءام قولى بولىپ قىزمەت ەتەمىز.
– اۋدى جايىڭقىراپ كەڭىنەن سالساق. عارىشتى يگەرۋدىڭ بۇگىنگى عىلىمداعى ماقساتى قانداي؟
– عارىشتى يگەرۋدىڭ بۇگىنگى عىلىمداعى ماقساتى – ءتىرى اعزانىڭ كوسوموس كەڭىستىگىندە ەش زيان شەكپەي ۇزاعىراق بولۋىن ۇيىمداستىرۋ. ەكىنشىسى، ءومىرىمىزدىڭ اجىراماس ماڭىزدى بولىگى اۋا، اس-سۋ وزگە دە بازالىق قاجەتتىلىكتەردى عارىشتا ينجەنەرلىك جۇيەمەن قامتاماسىز ەتۋ جولدارى. بۇعان قوسا، ءبىز عارىش سالاسىندا بارلىق عىلىم سالاسى بويىنشا ىرگەلى زەرتتەۋلەرمەن اينالىسامىز.
– ءححى عاسىردىڭ تەسلاسى يلون ماسكتىڭ ادام بالاسىن مارسقا كوشىرۋ جوباسى جانە جەر جۇرتشىلىعىن تەگىن ينتەرنەتپەن قامتاماسىز ەتۋ ويى ءسىز ءۇشىن قانشالىقتى ىسكە اساتىن راتسيونالدى ماقسات؟
– يلون ماسك وتە ماڭىزدى ماقساتتارعا كوز تىككەن جاسامپاز جان. بىراق 2025 جىلى مارسقا قونامىز دەگەن نيەتى وتە باتىل قادام سياقتى، ءوز باسىم ونى جاساۋ مۇمكىن ەمەس دەپ ويلايمىن. دەگەنمەن يلون ماسكتىڭ قولىنان كەلسە تاماشا بولار ەدى. مەنىڭشە، بۇل عاجاپ ءارى وتە ماڭىزدى يدەيا. سەبەبى جەر بەتىندە ءالى دە ينتەرنەت جەلىسى جوق ايماقتار بار. ءححى عاسىر ادامىنىڭ ءومىرى ينتەرنەتكە اۋاداي ءزارۋ.
تەگىن ينتەرنەتپەن قامتاماسىز ەتۋگە كەلەتىن بولساق، ماسك قازىردىڭ وزىندە عارىشقا شاعىن سەرىكتەردىڭ ءبىرىنشى لەگىن ۇشىرىپ ۇلگەردى.
يلون ماسك زىمىراندارىنىڭ كەشەنى. فوتو: NASA spaceflight
– كولونيزاتسيالاۋ دەمەكشى، تامىز ايىندا دونالد ترامپتىڭ Space Force تۋرالى مالىمدەمەسىنە بايلانىستى. ەڭ كوپ تالقىلانىپ جۇرگەن ماسەلە، اقش بولاشاقتا قورعانىس سالاسىندا اسكەري بازالارىن جەردىڭ جالقى نوكەرى ايعا اپارىپ جاڭا دەڭگەيدە سالۋى مۇمكىن بە؟
– وتكەن عاسىردىڭ ورتاسىندا ءوز قىزمەتىن باستاعان NASA ءاۋ باستان-اق اسكەري ەمەس، ازاماتتىق ۇيىم رەتىندە قۇرىلعان. ەرەكشە ەكپىن قويىپ ايتاتىن دۇنيە اقش ايعا بارىپ اسكەري بازا سالۋ جوسپارى بار دەپ ويلامايمىن. قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ جوباسى Space Force جايلى سۇراققا مەن جاۋاپ بەرە المايمىن. جەر ورىسىندەگى سەركىتەردى قورعاۋ ماقساتىمەن عانا بولۋى مۇمكىن.
– ال كۇندەردىڭ ءبىر كۇنى عارىش مينەرالدى رەسۋرستاردىڭ كوزى بولادى دەگەن كوزقاراسقا قالاي قارايسىز؟
– عارىشتا قازبا بايلىقتارىن تابۋ جانە ءوندىرۋ ابدەن مۇمكىن دۇنيە. مىسالىعا استەرويدتاردان قۇرىلىس ماتەريالدارى مەن سۋ ءىزى بار اسپان دەنەلەرىنەن زىمىراندارعا ارنالعان جانعىش ماتەريالدار وندىرۋگە بولادى.
– سوڭعى كەزدەرى ءجيى ءسوز بولىپ جۇرگەن قارا قۇردىم دەگەن نە نارسە؟
– قارا قۇردىم دەگەنىمىز ۇلكەن ءجۇلدىزدار سونگەن كەزدە بولاتىن فيزيكالىق قۇبىلىس. عارىشتاعى اۋقىمدى جۇلدىزداردىڭ ولەتىن ايماعى. ونىڭ ورنىندا وتە جوعارى گراۆيتاتسيالىق كۇش قالعاندىقتان، اينالاسىنداعى وبەكتىلەردى تارتىپ جۇتىپ جىبەرەدى. باقىتىمىزعا وراي، ءبىز ءومىر سۇرەتىن عالام وتە كەڭ، جەرگە جاقىن ماڭدا ەشقانداي قارا قۇردىم جوق، ادامزاتقا الاڭدايتىن قاۋىپ جوق.
– عالىمدار مارستىڭ بولاشاعى جايلى قانداي ويدا: زەرتحانا ما، الدە ادامزاتقا جاڭا قونىس بولا الا ما؟
– ءدال وسى سۇراقتى ءۇش عالىمعا قويساڭىز، ءۇش ءتۇرلى جاۋاپ الاسىز. NASA-نىڭ مارسقا قاتىستى تۇپكى ماقساتى – تۇرعىلىقتى تۇرۋ مۇمكىندىگى، ياعني جەردەن وزگە باسپانا تابۋ.
– جالپى بۇل مۇمكىن بە، ءوزىڭىز سەنەسىز بە؟
– ءيا، بۇعان سەنەمىن. بۇگىن بولا قويماس، كوپ ۋاقىت الاتىن ماقسات. بولاشاقتا ادامزات مارستى مەكەن ەتەتىنىنە سەنەمىن.
يلون ماسك مارستى يگەرۋ جوباسىمەن تانىستىرۋدا. فوتو: Morgan Sette / Reuters
– تۇسىنىكتى. ەندى اڭگىمە اۋانى جاھاندىق ماسشتابتان ءسىزدىڭ ميكروالەمڭىزگە قاراي ويىسسا. ءبىر سۇحباتىڭىزدا «عارىشكەر بولۋ جۇمىسقا قاراعاندا، ءومىر ءسۇرۋ ستيل-سالتىنا كوبىرەك كەلىڭكىرەيدى» دەگەن ەكەنسىز. مەزگىل مەن مەكەن تالعامايتىن قىزمەتتى وتباسىڭىز بەن جولداسىڭىز قالاي قابىلدايدى؟
– جولداسىمنىڭ ەكىلىنەتىن ءجونى جوق. ول ءوزى دە 4 رەت ۇشقان. امەريكالىق شاتتلمەن ءتورت ايداي عارىش كەمەسىندە، التى ساعاتتان كوپ ۋاقىت اشىق عارىش كەڭىستىگىندە بولعان. سوندىقتان ول ماعان قولداۋ بىلدىرەدى، بۇل ءبىزدىڭ ورتاق تىلەگىمىز. ەندري ءاسىلى اۆستراليانىڭ تۋماسى، كەيىننەن اقش ازاماتتىعىن الدى. ءتورت توقسان ءۇي كورمەگەن كەزدەرىم دە بولدى. ءبىز ءبىر-بىرىمىزبەن ءتۇسىنىسىپ، قابىلداي بىلدىك. سودان بولار جول ورتاسىنان باسى ارتىق سوزگە كەلمەيتىنىمىز. تەحنيكالىق قۇرىلعىلاردىڭ كومەگىمەن بايلانىستى ۇزبەۋگە تىرىسامىز. قاشىقتىقتاعى عاشىقتىق... بىراق ءوز ۇيىڭدە، جاقىن جانىڭنىڭ قاسىندا بولعانعا نە جەتسىن... قايتقاندا قازان كوتەرىپ، ءۇي ءىشىن ءسۇر يىسىنە بولەپ، جولداسىم مەن بالالارىمنىڭ جانىندا بۇعاعىم ءبىلىنىپ، دەمالىپ قالامىن.
اۆستراليالىق اقش عارىشكەرى، ش.ۋوكەردىڭ جولداسى ەندري توماس. فوتو: NASA
– ساكرالدى ساۋال... عارىشتاعى ساپارىڭىزدا قاندايدا ءبىر تىلسىم كۇشكە كۋا بولدىڭىز با؟ تاڭىرمەن بايلانىستى نەمەسە جات پلانەتالىقتار دەگەندەي...
– بوگدە عالامشارلىقتار... جو-جوق، ولاردى مۇلدەم كەزىكتىرىپ كورمەدىم. عارىشتا تىلسىم قۇبىلىستاردى بايقاعام جوق. بىراق ولاردى ءبىزدىڭ گالاكتيكادا جوق دەپ تە كەسىپ ايتۋعا بولمايتىن شىعار. دەي تۇرعانىمەن ولار ءبىزدىڭ جەرگە كەلىپ كورمەگەنىن ناقتى ايتا الامىن.
– عارىشتان جەرگە قاراعاندا نە ويلادىڭىز؟ سول كەزدە جەر بەتىنە نەمەسە ادامزاتقا قانداي ۇندەۋ-وسيەت جولداعىڭىز كەلدى؟
– جەرگە عارىشتان قاراعاندا ادامداردىڭ قانشالىقتى ءبىر-بىرىنە جاقىن ەكەنىن ءتۇسىنۋ وتە وڭاي. جەر الاقانداي عانا، ءبارىمىز نازىك بايلانىس يىرىمىندەمىز. باسقارعىش ءپۋلتتىڭ باتارەياسىنداي قىسقا ءومىرىمىزدى نەلىكتەن جانجال مەن سوعىسقا ارنايمىز دەگەن وي كەلەدى كوزىڭنىڭ قاراشىعىنا كوكشار سىيىپ تۇرعاندا.
مەنىڭ ويىمشا، مۇمكىندىگىنشە كوپ ادامداردى عارىشقا جىبەرىپ كورۋ كەرەك، اسىرەسە ساياساتكەرلەردى. ءبىر اسپاننىڭ استىندا، ورتاق جەردىڭ ۇستىندە ادامدار نەگە جاۋلاسادى؟ بەيبىتشىلىك – ادامزاتتىڭ ەڭ باستى قۇندىلىعى ەمەس پە؟!
– ءوزىڭىزدى جۇلدىز رەتىندە سەزىنەتىن كەزدەرىڭىز بولا ما؟
– بۇگىنگىدەي كەزدەسۋلەردە بولماسا... (ەزۋ تارتا كۇلىپ جىبەردى – اۆت.)
عارىشتان كەلگەن شەننون ۋوكەر. فوتو: NASA
– سەلفي جاسادىڭىز با؟
– ول كەزدە سەلفي ترەندتە ەمەس ەدى. بىراق ءوزىمدى كامەراعا ءتۇسىرۋدى ۇمىتقام جوق.
– ايتپاقشى، ادەتتە عارىشكەرلەر جەرگە ورالعان سوڭ نەمەن اينالىسادى؟
– عارىشتان ورالعان سوڭ قىزمەتىمىزدى عىلىمي كەڭسەدە جالعاستىرامىز. قايسىبىرى جەكە مەنشىك SpaceX كوممەرتسيالىق جوبالاردا، كەيبىرى باسقارۋ ورتالىعىندا، باسقا دا سالالاردا جۇمىس ىستەي الادى. مەن حالىقارالىق عارىش ستانتسياسىندا استروناۆتاردى دايىنداۋ بولىمىندە جاڭا عارىشكەرلەردى جاتتىقتىرۋعا جاۋاپتىمىن.
– امەريكالىق اۆتروناۆتىڭ زەينەت جاسى مەن جالاقىسى تۋرالى ءسوز ەتسەڭىز؟
– وزگە امەريكالىقتار سياقتى 65 جاستا زەينەتكە شىعادى. ال جالاقىسى ينتەرنەتتە اشىق دەرەككوزدەرىندە كورسەتىلگەن. اكادەميالىق ءبىلىم دارەجەسى مەن كاسىبي تاجىريبەسىنە قاراي ايىنا ون مىڭ اقش دوللارى توڭىرەگىندە ەڭبەكاقى الادى. توسىننان داۋلەتىمىز اسىپ، تاسىپ بارا جاتساق، مەملەكەتتىك كىرىس ورگاندارىنا ەسەپ بەرۋگە تۋرا كەلەدى.
– 2011 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا NEEMO 15 زەرتتەۋ جوباسى بويىنشا بىرنەشە كۇن سۋ استىندا كومانداڭىزبەن بولدىڭىز. جۇرت ءسىزدى الەمدەگى 35-ءشى استروناۆت ءارى اكۆاناۆت رەتىندە تانىدى. 2014-2015 جىلدارى انتاركتيدا ەكسپەديتسياسىندا بولدىڭىز. سۋاستى، عارىش، اۋە، قۇرلىق، مۇزدىقتار... بارىمەن ءجۇرىپ ءوتتىڭىز... جالپى، وسىلاردىڭ جانىڭىزعا جاقىنى قايسى؟ قايسىسىندا ءوزىڭىزدى جاقسى سەزىنەسىز؟
– سۋ استىنداعى ەكسپەديتسيا زاتتىق كۇيى باسقا بولعانىمەن، عارىشتاعى سەزىمگە ۇقساس. سۋ استىندا ءبىر ۇناعان دۇنيە – ۇلكەن تەرەزەدەن بالىقتىڭ الۋان ءتۇرىن تاماشالاۋعا مۇمكىندىك بولدى. مۇزدىقتارداعى ميسسيام ەستەن كەتپەس تاماشا اسەر سىيلادى. التى اپتاعا سوزىلعان ەرەكشە ەكسپەديتسيا انتاركتيدانىڭ جازىندا وتسە دە، وتە سۋىق بولدى.
– عارىشكەرگە دەگەن اقش-تىق بيلىك پەن قوعامنىڭ كوزقاراسى قانداي؟ بىزدە مەملەكەت تاراپىنان ارنايى ناگرادالار تابىستالادى، ايرىقشا تانىمالدىلىققا يە بولادى. وسى جايىندا كەڭىرەك ايتىپ بەرسەڭىز.
– سۇراعىڭىز وتە ورىندى. 60-جىلدارى عارىشتى زەرتتەۋ جوباسىن جاڭادان باستاعان كەزدە بىزدە دە عارىشكەرلەر باتىرلار رەتىندە ۇلىقتالىپ، قايتىپ كەلگەندە كولەمدى شەرۋلەر بولاتىن. قازىر ونداي جوق. ارينە، قازاقستانعا قاراعاندا بىزدە عارىشكەرلەر كوپ. سوندىقتان كوپشىلىك ولاردىڭ اتتارىن بىلە بەرمەيدى. دەسە دە ماماندىق ءارى كاسىپ رەتىندە استروناۆتار وتە سىيلى. مەنى كوشەدە جۇرتتىڭ ءبارى تاني قويماس، بىراق بىلگەن بويدا قىزىعۋشىلىعى ويانىپ، سۇحباتتاسۋعا تىرىسادى. مۇنىڭ ءبىر جاقسى جاعى – قازاقستاندىق عارىشكەرلەرگە قاراعاندا ءبىز تىنىش ءومىر سۇرە الامىز.
– عارىشكەرلەر ساياسي ويىندارعا، پارتيا قاتارلارىنا تارتىلا ما؟
– اقش-تا عارىشكەرلەر ۇكىمەت قىزمەتكەرى ەسەبىندە. زاڭ بويىنشا بىزگە كەز كەلگەن پارتياعا مۇشە بولۋعا، ساياسي ناۋقاندارعا قاتىسۋعا، پوليتيكا ويىندارىندا مۇددەلىلىك تانىتۋعا تىيىم سالىنادى. الايدا زەينەتكە شىعىپ، قۇرمەتتى دەمالىس العان كەزدەن باستاپ استروناۆتار جەكە تۇلعا رەتىندە نە ىستەسە دە ءوز ەركى. ماسەلەن، بۇرىنعى عارىشكەرلەردىڭ ءبىرى قازىر كونگرەسسكە سايلانعالى جاتىر.
163 كۇننىڭ ءبىرى دە فيزيكالىق جاتتىعۋسىز ءوتۋى مۇمكىن ەمەس. فوتو: NASA
– «حالىق قاھارمانى» سياقتى جوعارى ناگرادالارمەن ماراپاتتالا ما؟
– جوق، وكىنىشكە وراي، بىزگە ونداي ەشتەڭە بەرىلمەيدى.
– ءسىزدى قازاقستاننىڭ كوسموستىق الەۋەتى، تاريحى تەرەڭ بايقوڭىر عارىش ايلاعى بولا تۇرا عارىشكەرلەرىنىڭ ازدىعى تاڭعالدىرعان جوق پا؟
– بۇعان دەيىن قازاقستاندىق ءۇش ارىپتەسىم ۇشقانىن بىلەمىن. عارىشكەردىڭ از بولۋى تاڭعالدىراتىن نارسە ەمەس. عارىشكەردىڭ سانى ەلگە بايلانىستى دەگەنگە كەلىسپەيمىن. ماسەلەن، امەريكانىڭ عارىشتىق جۇرەگى حيۋستوندا تۋىپ، ۇشقان تۇڭعىش عارىشكەر مەنمىن.
– عارىشكەر بولۋ ءۇشىن قاجەتتى تالاپتار؟
– بۇل شارتتار ءار ەلدە ءارتۇرلى. اقش-تا عارىشكەرلىككە ۇمىتكەر كانديداتتارعا PhD اكادەميالىق دارەجەسى مىندەتتى. سونداي-اق ءوز ءبىلىمى بويىنشا بەلگىلى ەڭبەك ءوتىلى، بىلىكتىلىگى مەن 30 جاسقا تولعان بولۋى شارت. ادەتتە، ءار ەكى جىلدا ءبىر رەت بولاشاق عارىشكەرلەر ءۇشىن 20 ورىندىق ۆاكانسيا جاريالانىپ، ولار ىرىكتەلگەن 4000 پرەتەندەنتتىڭ ىشىنەن ارنايى نۇسقاۋلىق كريتەريلەرىنە سايكەس تاڭداپ الىنادى.
ش.ۋوكەر ەكمپاجبەن مۇشەلەرىمەن بىرگە بايقوڭىردان ۇشاردان بۇرىن. فوتو: NASA
– 2017 جىلدىڭ ناۋرىزىندا NASA ۋوكەر «ەكسپەديتسيا 53/54» جوباسىنىڭ پيلوت-بورتينجەنەرى دجوزەف اكاباعا رەزەرۆ رەتىندە حالىقارالىق عارىش ستانتسياسىندا دايىندىقتان وتەتىنىن مالىمدەگەن ەدى. قايتا ۇشۋ جوسپاردا بار ما؟ ەگەر مۇمكىندىك تۋعان جاعدايدا باسقا استروناۆتقا سىيلار ما ەدىڭىز؟
– ارينە، جوق. ونداي مۇمكىندىگىمدى قالاي بولىسەيىن..؟ ەكىنشى ساپار... ءيا، جاقىن ارادا عارىشقا تاعى اتتانامىن دەگەن ۇلكەن ءۇمىتىم بار. نەگىزى ءوزىڭىز ايتقانداي عارىشكەرلەر رەزەرۆتىك پوزيتسيادا كەلىسىمگە قول قويعاندا كوپ جاعدايدا ۇشىپ جاتادى. ەكى اي بۇرىن عانا دجوزەف اباكا ۇشۋ تۋرالى كەلىسىمشارتقا قول قويدى. ەكەۋىمىز دە بىردەي دايىندىق كەزەڭىنەن وتتىك. بۇيىرتسا، الداعى ەكى جىلدىڭ ىشىندە قايتا ۇشامىن دەگەن سەنىمدەمىن. ءبىر عانا انىق ەمەس جايت، رەسەيلىك سويۋزبەن بە، الدە امەريكالىق جاڭا شاتتلمەن ۇشامىن با؟ ازىرگە وسى بەلگىسىز بولىپ تۇر.
– اعىڭىزدان جارىلىپ، اشىق پىكىر بىلدىرگەنىڭىز ءۇشىن العىسىمدى بىلدىرەمىن. عالامنىڭ التىن بەسىگى – ادامزاتتىڭ جۇرەگىندەگى ىزگىلىك شىراعى وشپەسىن! عارشىنى شارلاپ، عىلىمدى القالاپ جۇرگەن استروناۆتارعا اماندىق پەن باياندى باق تىلەيمىز!
الماتى وبل پركۋراتۋراسى. بەلسەندىلەر: «جالعان جالامەن قاماۋداعى ايگەرىم مەن دۋمانعا بوستاندىق!»
ارمان الىمبەكوۆ: مەن ول جەردىڭ رەزيدەنتسيا ەكەنىن بىلمەدىم. ەشنارسە بۇلدىرمەدىم.
قوساي ماحامباەۆ: وق تيگەن ادامدى قۇتقارام دەگەندە ءوزىمدى اتىپ تاستادى
رەزيدەنتسيا ءىسى. ورىنعازى سەرىكبول: بەيبىت شەرۋگە شىقتىم. ال، 269 باپتى مويىندامايمىن
كيبەرشابۋىلعا ۇشىراعان باق وكىلدەرى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا ارىز ءتۇسىردى