رەسەي افريكادا نە ىستەپ جاتىر: جالدانبالى ارميا قاۋپى

سوڭعى جىلدارى باتىس اقپارات كەڭىستىگىندە رەسەي مەن قىتايدىڭ افريكاداعى قادامدارى ءجيى ايتىلۋدا. قىتايدىڭ افريكاداعى قادامدارى كوپكە بەلگىلى. بۇل تاقىرىپ بۇدان بۇرىن دا سايتىمىزدا جانە وزگەدە قازاق ءتىلدى اقپارات كەڭىستىگىندە ايتىلىپ كەلدى. ال، رەسەيدىڭ «قارا قۇرلىقتاعى» ارەكەتى تۋرالى كوپكە بىردەي تانىس بولماسا كەرەك. بۇل تاقىرىپ سوچي قالاسىندا ءوتىپ جاتقان رەسەي-افريكا سامميتىنە بايلانىستى كۇن تارتىپتە تۇر دەسە دە بولادى.

سوچيدەگى سامميت. فوتو: رەيتەر

ماسكەۋدىڭ افريكاداعى اياق الىسى

وتكەن عاسىرداعى «قىرعي قاباق سوعىس جىلدارى» («سۋىق سوعىس» دەپ تە اتالادى) كەڭەس وداعى افريكاداعى ەڭ ىقپالدى ەلدەردىڭ ءبىرى بولىپ كەلدى. كەڭەس وداعى ىدىراعاننان كەيىن ماسكەۋ بۇل قۇرلىقتاعى ساياسي، ەكونوميكالىق، اسكەري ىقپالىن بۇرىنعىداي ساقتاپ قالا المادى. تەك، پۋتين بيلىگى تۇسىندا عانا ماسكەۋدىڭ افريكاداعى ارەكەتتەرى جاندانا ءتۇستى. اسىرەسە، سوڭعى جىلدارى رەسەي افريكادا بەلسەندىلىگىمەن كوزگە ءتۇسىپ كەلەدى.

رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين ءبىر رەتكى مالىمدەمەسىندە افريكا ەلدەرىمەن قارىم-قاتىناستى نىعايتۋ رەسەيدىڭ سىرتقى ساياساتىنىڭ ماڭىزدى بولىگى بولاتىنىن ايتقان ەدى. رەسەيدىڭ افريكاداعى ماقساتىن اركىم ءار ءتۇرلى جوريدى. بىراق، قانداي بولماسىن ماسكەۋ افريكادا كەڭەس وداعى كەزىندەگى ىقپالىن قايتا تىرىلتكىسى كەلەرى انىق كورنەدى. بۇعان ءپۋتيننىڭ ءسوزى دە دالەل.

رەسەي افريكامەن قانداي باعىتتا جۇمىس جاساپ كەلەدى.

سوچيداعى جيىن ساۋدا قارىم-قاتىناستارىن باستى تاقىرىپ ەتتى. وسى ءسامميتتىڭ الدىندا رەسەي پرەزيدەنتى تاسس اقپاراتتىق اگەنتتىگىنە بەرگەن سۇحباتىندا رەسەيدىڭ افريكاداعى قارىم-قاتىناسىن دامىتۋ باعىتتارىن ساناپ كورسەتكەن.

ولار مىنالار:

ساياسي جانە ديپلوماتيالىق قولداۋ;
قورعانىس-قاۋىپسىزدىك سالاسىندا كومەك بەرۋ;
ەكونوميكالىق كومەك;
دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى كومەك;
گۋمانيتارلىق كومەك كورسەتۋ;
ءبىلىم بەرۋ تارماعى بويىنشا ىستەستىك ورناتۋ.

باتىس نەدەن الاڭدادى؟

باتىس اقپارات كەڭىستىگىنىڭ بۇل تاقىرىپتاردى كوپتەپ قاۋزايتىن ءجونى بار. باتىس ەلدەرى رەسەيدىڭ افريكاداعى ارەكەتتەرىنەن قاۋىپتەنە باستادى. سەبەبى، افريكامەن بايلانىستاعى كەيبىر سالالاردا رەسەي باتىس ەلدەرىنىڭ الدىنا وزىپ شىقتى. سوڭعى جىلدارى ماسكەۋ افريكامەن بايلانىستى ءتىپتى دە جيىلەتە ءتۇستى. ايتالىق، 2015 جىلدان بەرى 12 افريكالىق ليدەر رەسەيگە رەسمي ساپار جاساعان بولسا، سونىڭ التاۋى 2018 جىلى كرەمل تابالدىرىعىن اتتاعان.

رەسەيدىڭ افريكاداعى اياق الىسى اقش-تى وسى قۇرلىققا باعىتتالعان جاڭا ستراتەگيالىق جوسپار جاساۋعا ءماجبۇر ەتتى. بىلتىر پرەزيدەنت ترامپتىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى كەڭەسشىسى جون بولتون جاڭا ستراتەگيا جاريالاي وتىرىپ، رەسەي مەن قىتايدىڭ وسى قۇرلىقتاعى ىقپالىن تەڭ سالماقتا ۇستاپ تۇرۋ تۋرالى جوسپارىمەن تانىستىرعان. اقش جاڭا ستراتەگياسى ارقىلى اقش پەن قىتايدىڭ افريكاداعى ىقپالىن ىعىستىرىپ تاستاۋعا تىرىسپاق. بىراق، اقش-تىڭ بۇرىنعى شەنەۋنىكتەرى ۋاشينگتوننىڭ افريكاداعى ارەكەتتەرى جەتەرلىك دەڭگەيدە ەمەس دەپ سىناپ كەلەدى.

جالدانبالى ارميا قاۋپى قانداي. فوتو: Daily Express
ەڭ قاۋىپتىسى اسكەري ىنتىماقتاستىقتار

رەسەي افريكا قۇرلىعىندا اسكەري قورعانىس سالاسى بويىنشا باسىمدىق الا باستادى. 2014 جىلدان بەرى رەسەي افريكاداعى 14 ەلمەن اسكەري ىنتىماقتاستىق ورناتىپ ۇلگەردى. ناتيجەسىندە، افريكا ورىس قارۋ-جاراقتارىنىڭ ەكىنشى ۇلكەن بازارىنا اينالدى. ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرگە جۇگىنسەك، رەسەي قارۋ-جاراق ساۋداسىنىڭ 60 پايىزى ازيا ەلدەرىنە، 17 پايىزى افريكاعا، 16 پايىزى باتىس ازياعا (باتىستا تاياۋ شىعىس دەلىنەدى), 5,7 پايىزى ەۋروپاعا، 1,3 پايىزى امەريكا قۇرلىعىندا جاسالعان. ايتا كەتۋ كەرەك، الەمدىك قارۋ-جاراق ساۋداسىندا اقش ءبارى بىردەي كوش باسىن بەرمەي كەلەدى. رەسەيدىڭ شەتەلدەرگە ساتقان قارۋ-جاراعى مەن ونىڭ ساۋدا كولەمىن اقش-پەن سالىستىرۋعا مۇلدە كەلمەيدى.

دەگەنمەن، افريكاعا جونەلتىلگەن ورىس قارۋلارىنىڭ باسىم كوبى الجيرگە جەتكىزىلگەن. وزگە افريكالىق ەلدەرگە ساتىلعان قارۋ-جاراق مولشەرى 3 پايىزعا جەتپەيدى. افريكاعا ساتىلعان قارۋ-جاراقتار اراسىندا اسكەري ۇشاقتار، اسكەري جانە تاسىمال تىكۇشاقتار، زىمىراندار مەن تانكتەر دە بار.

رەسەيدىڭ جالدامالى اسكەرلەرى افريكادا

اسكەري ىنتىماقتاستىق اياسىندا بىرقاتار افريكا ەلدەرىندە رەسەيدىڭ جالدامالى اسكەرلەرى بار. ولار افريكالىق ۇكىمەتتەردىڭ تالابى بويىنشا قارۋلى كوتەرىلىسشىلەرگە قارسى كۇرەسۋدە. بۇۇ بەيبىتشىلىك كۇشتەرىمەن بىرگە مىندەت اتقارىپ جۇرگەن رەسەيلىك ساربازدار دا بار.

قازىرگە، رەسەيدىڭ جالدانبالى اسكەرلەرى ءۇش بىردەي افريكا ەلىندە بايقالعان، ايتالىق ورتالىق افريكا، سۋدان جانە ليۆيا ەلدەرى. ەڭ قىزىعى افريكادا اسكەري ارەكەتتەرمەن اينالىسىپ وتىرعان Wagner اتتى جەكەلىك اسكەري كومپانيا. بۇل كومپانيانىڭ كرەملمەن تىعىز بايلانىستا ەكەنى دە ايتىلۋدا. كەيبىر اسكەري ساراپشىلار، افريكاداعى جەكە اسكەري كومپانيالار ماسكەۋدىڭ بۇيرىعىنا باعىنادى.

سوڭعى جىلدارى الەم ەلدەرى اراسىندا جەكەلىك اسكەري كومپانيالاردىڭ تاقىرىبى ءجيى ايتىلىپ كەلەدى. نەگىزىنەن مەملەكەتتەر مەن جەكەلىك اسكەري كومپانيالار اراسىنداعى بايلانىس كوبىرەك تالقىلانۋدا. اسكەري كومپانياداعى جالدانبالى ارميا افريكادا كەن ورىندارىن كۇزەتۋ ارقىلى ءوزىن-ءوزى قارجىلاندىرا الادى. بۇعان قوسا مەملەكەتتەردەن استىرتىن قارجىلىق قولداۋ دا الاتىنىن بەلگىلى. رەسەي پرەزيدەنتى جەكەلىك اسكەري كومپانيالار تۋرالى پىكىرىندە «ولاردىڭ الەمنىڭ جەر-جەرىندە قىزمەت وتەۋىنە قۇقىعى بار» دەگەن ويىن ايتقان. ەگەر سونداي مۇمكىندىككە يە جانە قارۋلى ارمياسى بار جەكەلىك كومپانيالار الەمنىڭ جەر-جەرىندە ماسكەۋدىڭ بۇيرىعىن ورىندايتىن بولسا، بۇنىڭ ناتيجەسى تىم ۇرەيلى.

سىرگە جيار ءسوزدى جالپى افريكا قۇرلىعىنداعى دەرجاۆالاردىڭ ويىندارىنا تىرەۋگە بولادى. ساياسي تۇراقسىزدىققا جانە كەدەيلىك پەن الەۋمەتتىك داعدارىستى ونداعان مەملەكەتتەردىڭ قايشىلىعىنا قاراماستان دەرجاۆالاردىڭ افريكادا بەلسەندى ارەكەت ەتەتىنىنىڭ سەبەبى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. افريكا الەمدەگى جەر استى بايلىق قورى مول قۇرلىقتاردىڭ ءبىرى. وسى تابيعي كەن جانە ەنەرگيا بايلىعى الىپتاردى وزىنە تارتىپ وتىر. افريكاداعى ساياسي تۇراقسىزدىقتىڭ، مەملەكەتتەر اراسىنداعى جانە ءوز ىشىندەگى قايشىلىقتاردىڭ تەز شەشىم تاپپاۋىنا دا سونىڭ اسەرى مول. ءبىر سوزبەن ايتقاندا ءالسىز ەلدەردىڭ بايلىعىن دەرجاۆالار بولىسكە سالعىسى كەلەدى.

“The Qazaq Times”