تۇركيانىڭ ەۋروپامەن جاۋلاسۋى رەفەرەندۋم وتكەننەن كەيىن اياقتالادى

تۇرىك سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ەۋروپانى قاراڭعى ءتۇن كۇتىپ تۇر دەپ قورقىتتى.

تۇركيا سىرتقى ىستەر ءمينيسترى مەۆلۋت چاۆۋشوگلۋ نيدەرلاندياداعى سايلاۋ دايىندىقتارى بويىنشا پىكىر بىلدىرە كەلىپ، ەۋروپانى تاياۋدا جاڭا «قاقتىعىس» كۇتىپ تۇرعانىن ايتىپ قورقىتتى. بۇل تۋرالى BBC-ءدىڭ رەسمي سايتى حابارلاپ وتىر.

تۇركيا سىرتقى ىستەر ءمينيسترى سايلاۋشىلارمەن كەزدەسۋ بارىسىندا: « ولار جۇزدەگەن جىلدار بويى سوعىسىپ كەلدى، ولار ءتۇرلى سەنىمدى ۇستانعاندىقتان ءبىر-ءبىرىن قىرعىنداپ كەلدى. ولار بۇدان ساباق الىپ ەۋروپالىق وداق دەيتىن ۇيىم قۇردى. الايدا، قازىر ونى دا  تالقانداعالى وتىر. دەمەك، ەۋروپانى قاراڭعى ءتۇن عانا كۇتىپ تۇر»، – دەگەن پىكىرىن ايتتى.

تۇركيا نيدەرلانديامەن ديپلوماتيالىق بايلانىستارىن توقتاتتى.

تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعان ەۋروپا سوتىنىڭ حيدجاب تۋرالى شەشىمىن سىنعا الدى. وسىدان بۇرىن ەۋروپا سوتى جۇمىس بەرۋشى كومپانيالار جاعدايعا قاراپ، حيدجاب كيەتىن قىزمەتكەرلەرگە تيىم سالا الادى دەپ شەشىم قابىلداعان. تۇركيا پرەزيدەنتى بۇل تۋرالى: « ناعىز ۇيات! سىزدەردىڭ ەۋروپالىق پرينتسيپتەرىڭىزگە باعالاۋ جانە ادىلەتتىلىكتى جاقتاۋ كەرەگى جوقتاي. سىزدەر كرەست پەن جارتى ايدى (حريستيان مەن يسلام) العاش قاقتىعىستىرعانسىزدار»، – دەدى.

بۇل ءسوز تۇرىك باسشىسىنىڭ كونستيتۋتسيا رەفەرەندۋمىن قولداۋشىلاردى وزىنە تارتۋ ءۇشىن ايتقانى دەۋگە بولادى. ول ەۋروپاداعى قوعامدىق تۇزىمدەردىڭ اسەرىنە كوپ ۇشىراپ جۇرگەن مۇسىلمانداردى وزىنە تارتۋ ارقىلى، الداعى رەفەرەندۋمدا ءوزى ويلاعان ناتيجەنى قولعا كەلتىرگەلى وتىر. ەردوعان بيلىگى رەفەرەندۋم ارقىلى تۇركيا بيلىگىن پارلامەنتتىك بيلىكتەن، پرەزيدەنتتىك بيلىككە اۋىستىرعالى وتىر. بۇعان ەۋروپاداعى قارسى ناۋقاندا نەگىزگى ءۇش ماسەلە بار.

ءبىرىنشى. ەۋروپالىق جەتەكشىلەردىڭ تۇركياعا قاراتا ادامدىق قۇقىق، دەموكراتيا جانە زاڭدىلىقتار تۋراسىنداعى سىن-پىكىرلەرى مەن تالاپتارىنا جول بەرۋىن تالاپ ەتەدى. بۇل باسقاشا ايتقاندا ەۋروپاداعى دەموكراتيانىڭ سولعىنداپ بارا جاتقانىن تۇسىندىرەدى. بۇنىڭ انىق دالەلى رەتىندە وزىندىك يسلاموفوبياسى مەن اسىرە وڭشىل پارتيالاردىڭ قالىپتاسىپ، دامىپ جاتقاندىعىن ايتۋعا بولادى. ونى تۇرىك سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ سوزىنەن دە انىق اڭعارۋعا بولادى. ال ەۋروپا وكىلدەرى تۇركيانى سىنعا العانىمەن وزدەرىنىڭ قۇندىلىقتارىن جاقتاۋدا، انتيميگراتسيالىق، انتيسلامشىلدىق قوعامدىق پىكىرلەرىن جاسىرا المايدى.

ەكىنشى. ەردوعان مەن چاۆۋشوگلۋدىڭ «ولار بىزگە قارسى» دەپ ۇران سالۋى، ءوز قاتارلاستارىنىڭ سانىن كوبەيتۋگە قام قىلىپ جاتقانداعىسى.

ءۇشىنشى. تۇرىك سايلاۋشىلارىنا «تۇركيا قۋاتتى مەملەكەت، ەۋروپامەن ەگەرلەسە الادى» دەگەندى ۇعىندىرعىسى كەلەدى.

بۇدان بۇرىن دا، مۇنداي ارەكەتتەر ەردوعاننىڭ جاقتاستارىن كوبەيتۋگە كومەكتەسكەن بولاتىن. سوندىقتان دا 16 ساۋىردە وتەتىن رەفەرەندۋمعا دەيىن، باتىس ەلدەرىنە قارسى تۇرىك ساياساتكەرلەرىنىڭ  مالىمدەمەلەرى مەن قيتۇرقى سوزدەرى تولاستاي قويمايدى. تۇركياداعى رەفەرەندۋم ءوتىپ، ءوز دەگەندەرىنە جەتەر بولسا، تۇرىك بيلىگى ەۋروپامەن قاتىناستاردى قايتا رەتتەپ الارى داۋسىز. سەبەبى، ەۋروپا تۇركيا ەكونوميكاسىنداعى ەڭ نەگىزگى ارىپتەسى. تۇركيا ءۇشىن ەۋروپا بازارىنان باس تارتۋ ءوزىن توقىراۋعا يتەرگەنمەن بىردەي.

“The Qazaq Times”