سولتۇستىك كورەيا، رەسەي، قىتاي بىرىگىپ اقش پەن وڭتۇستىك كورەياعا قارسى تۇرماق

تاياۋ ارادا كورەي تۇبەگىندە تاريح قايتالانۋى مۇمكىن. وڭتۇستىك كورەيا مەن اقش بىرلەسكەن ارمياسى سولتۇستىك كورەياعا ايبات شەگۋىن توقتاتار ەمەس. ال سولتۇستىك كورەيا بولسا «ساد» جۇيەسىنە جانە اقش-كورەيا اسكەري وداعىنا بىرىگە قارسى تۇرۋ ءۇشىن رەسەي مەن قىتايدى وداققا شاقىردى.

وڭتۇستىك كورەيا مەن اقش بىرلەسكەن اسكەري وقۋ-جاتتىعۋلارى جىل سايىن ءداستۇرلى تۇردە ءوتىپ كەلەدى. ءار جولعى اسكەري وقۋ-جاتتىعۋ كەزىندە سولتۇستىك كورەيا ەسكەرتۋ جاساۋى داعدىعا اينالعان. دەگەنمەن، بۇل ەسكەرتۋلەرگە رەسمي سەۋل پىسقىرىپ تا قارامايتىن. بۇل جولى سولتۇستىك كورەيانىڭ جاساعان ەسكەرتۋى سەۋلگە بۇرىنعىدان سالماقتى ءتيدى. سەبەبى، بيىلعى ەكى ەلدىڭ قادامى دا كورەي تۇبەگىنىڭ جاعدايىن تۇبەگەيلى وزگەرتپەك.

سولتۇستىك كورەيا اقپارات اگەنتتىگى كەشە،  1 ناۋرىز كۇنى، «سولتۇستىك كورەيا، قىتاي، رەسەي بىرلەسە، اقش پەن وڭتۇستىك كورەيانىڭ وداعىنا قارسى تۇرا الا ما؟» اتتى ساراپتامالىق ماقالا جاريالادى. ماقالادا وڭتۇستىك كورەيا مەن اقش «ساد» جۇيەسىن ورناتۋ قۇرىلىسىن جەتىلدىرىلگەن ءتۇرىن جۇزەگە اسىرعالى وتىر، رەسەي، قىتاي، سولتۇستىك كورەيا بۇعان ورتاق قارسى تۇرۋدى كەڭەسىپ جاتقانى ايتىلعان. رەسەي مەن قىتاي جوعارى لاۋازىمدى شەندىلەرى 28 اقپان كۇنى بەيجىڭدە ديپلوماتيالىق كەزدەسۋ وتكىزدى. ارينە، كەزدەسۋ تاقىرىبى «ساد» جۇيەسىنە قارسى تۇرۋ بولعانى انىق. سونداي-اق، كحدر سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى دا قىتاي استاناسىندا ساپاردا بولدى. بۇل شىنىندا اتالعان ءۇش ەلدىڭ «ساد» جۇيەسىنە قارسى كەڭەسىپ جاتقانىن دالەلدەيدى.

قىتاي استاناسىنداعى سولتۇستىك كورەيا ديپلوماتيالىق كوزدەرىنىڭ حابارلاۋىنا قاراعاندا، سەۋلدىڭ اقش-پەن بىرگە «ساد» جۇيەسىن جەدەلدەتۋىنە وراي، قىتاي تاراپى رەسەي مەن سولتۇستىك كورەيانى قۇپيا كەلىسسوزگە شاقىرعان. اتالعان ەلدەردىڭ جاساپ جاتقان قادامدارى «ساد» جۇيەسىنىڭ تۇبەك بولاشاعىنا ايتارلىقتاي اسەر ەتەتىنىن بىلۋگە بولادى.

XX عاسىردىڭ ورتاسىنداعى كورەي ەلدەرىنىڭ سوعىسىنان كەيىن دە، تۇبەك ماسەلەسى شەشىم تاپقان جوق. ەكى ەل تۇبەكتى ءبولىپ بيلەگەن كۇيى قالدى. ەسەسىنە، قىتاي مەن كحدر قاتىناسىن نىعايتىپ، سەۋل مەن بەيجىڭ اراسىنا كىربەڭ سالىپ كەتتى. وتىز جىلدان سوڭ، ياعني قىتاي ىشكى-سىرتقى رەفورماسىنان كەيىن عانا وڭتۇستىك كورەيامەن ساۋدا-ەكونوميكالىق، ىنتىماقتاستىق بارىس-كەلىس ورناتتى. ەكى ەل بايلانىسى جيىلەپ، يمپورت-ەكسپورت كولەمى ارتتى. مادەني الماسۋلار دا كوبەيىپ، حالىقتاردىڭ تۇسىنىستىگى جاقسارعان بولاتىن. ال قازىر «ساد» جۇيەسىنىڭ ورناتىلۋىنا بايلانىستى، قىتاي مەن وڭتۇستىك كورەيا اراسىنا قايتا سىزات ءتۇسىپ وتىر.  ءبىر بۇل عانا ەمەس، شىعىس ازيا وڭىرلىك قايشىلىعى، قالا بەردى كورەي تۇبەگى جاعدايىن ۋشىقتىرىپ الدى.

«ساد» جۇيەسىن ورناتۋ ءىسىنىڭ ۇستىنە اقش-كورەيا بىرلەسكەن ارمياسىنىڭ «كۇشىگەن» اسكەري وقۋ-جاتتىعۋىنىڭ باستالۋى، تۇبەكتە سوعىس تۋىلۋ مۇمكىندىگىن جوعارىلاتتى. ەكى تاراپتىڭ قيمىل-ارەكەتى تەك سوعىستى كىمنىڭ باستاۋىن كۇتىپ تۇرعانعا كوبىرەك ۇقسايدى. اقش-كورەيا اسكەري بىرلەستىگىنىڭ قادامىنا رەسەي، قىتاي، سولتۇستىك كورەيادان تىس، وڭتۇستىك كورەيانىڭ دا كوپ ازاماتتارى قارسىلىق بىلدىرۋدە. ولار تۇبەكتىڭ سوعىس مايدانىنا اينالىپ كەتۋىنەن الاڭدايدى. سەۋلدەگى اقش ەلشىلىگىنىڭ الدىندا قارسىلىق ەرەۋىلى جالعاسىپ جاتىر. ولار وڭتۇستىك كورەيا مەن اقش بىرلەسكەن ارمياسىنىڭ «ساد» جۇيەسىن ورناتىپ، اسكەري وقۋ-جاتتىعۋلار وتكىزىپ، تۇبەك قاۋىپسىزدىگىن قاتەرگە قالدىرماۋىن تالاپ ەتەدى.

سونىمەن، كورەي تۇبەگىندە وتكەن عاسىردىڭ ورتاسىنداعى تاريحي جاعداي پەريودتى قايتالانۋ الدىندا تۇر. سول كەزدە كەڭەس وداعى مەن قىتاي سولتۇستىكتى، امەريكا وڭتۇستىكتى جاقتاپ سۇراپىل ۇرىس سالعان بولاتىن. بۇل رەتتە دە رەسەي مەن قىتاي سولتۇستىك كورەيامەن ورتاق قارسى تۇرۋدىڭ شارالارىن قۇپيا تۇردە اقىلداسىپ وتىر. ال، اقش قورعانىس ءمينيسترى مەتتيس وڭتۇستىك كورەيانى قورعاۋعا تاباندى بولامىز دەپ مىعىم سويلەدى. «ساد» جۇيەسى ورناپ، سەۋل اسكەري ارەكەتتەردى جيىلەتە بەرسە، سولتۇستىكتى جاقتاۋشى تاراپتاردا سوعىستان باسقا تاڭداۋ قالمايدى. سان جىلدان بەرى اسكەري شەرۋمەن عانا ءدوڭ ايبات كورسەتكەن الىپتاردىڭ، ەندىگى كۇش سىناسۋ مايدانى كورەي تۇبەگى بولماسىنا كىم كەپىل!

“The Qazaq Times”