قىرعىزستاندا رەسەيدىڭ ەكىنشى اسكەري بازاسىن اشۋ كىمگە ءتيىمدى؟

قىرعىزستاندا رەسەيدىڭ ەكىنشى اسكەري بازاسىن اشۋ كىمگە ءتيىمدى؟

سوڭعى ەكى-ءۇش ايدا رەسەيلىك بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ورتالىق ازياعا اۋعانستاننان تونەتىن قاۋىپ جونىندە جارىسا جازدى. بۇل ناۋرىز ايىندا ءوزىنىڭ شارىقتاۋ شەگىنە جەتتى. سەبەبى ءدال وسى ايدا رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين قىرعىزستانعا رەسمي ىسساپارمەن باردى. بىراق ءىسساپاردان كەيىن تاراپتاردىڭ قىرعىزستان اۋماعىندا رەسەيدىڭ ەكىنشى اسكەري بازاسىن اشۋعا بايلانىستى قانداي دا ءبىر كەلىسىمگە كەلگەن، كەلمەگەندىگى جونىندە باق بەتتەرىندە ەشقانداي اقپارات تاراعان جوق.

نەگىزىندە قىرعىزستان اۋماعىندا رەسەيدىڭ ەكىنشى اسكەري بازاسىن اشۋ جونىندەگى تالقىلاۋلار 2010 جىلدان بەرى ايتىلىپ كەلەدى. رەسمي بىشكەكتىڭ ءۋاجى بويىنشا، ەل اۋماعىندا 2003 جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ تۇرعان كانت اسكەري بازاسى قاۋىپسىزدىكتى تولىققاندى قامتاماسىز ەتە المايدى. سول سەبەپتى  اۋعانستانعا جاقىن وڭتۇستىك وبلىستارعا تاعى ءبىر اسكەري بازا سالۋ قاجەت. بىراق رەسمي بىشكەكتىڭ بۇل ۇسىنىسىنا ماسكەۋ ءالى كۇنگە دەيىن ناقتى جاۋاپ بەرمەي كەلەدى. ساراپشىلار پىكىرىنەشە، ونىڭ باستى سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى وزبەكستان.

كرەمل قىرعىزستاننىڭ (ەتنيكالىق وزبەكتەر كوپ قونىستانعان ) وڭتۇستىگىنە اسكەري بازا سالۋ ارقىلى تاشكەنتپەن اراداعى قارىم-قاتىناسىن بۇزىپ الماۋدى ويلايدى. سەبەبى ءوز زامانىندا يسلام كارىموۆتىڭ بىشكەك پەن ماسكەۋدىڭ قىرعىزستاننىڭ وزبەكستانمەن شەكارالاس اۋداندارىنىڭ بىرىنە اسكەري بازا سالۋعا بايلانىستى تالقىلاۋلارىنا قارسى شىققانىن كرەمل ءالى ۇمىتقان جوق. ول كەزدە يسلام كارىموۆ بىشكەك پەن ماسكەۋدى «ايماقتى جاپپاي قارۋلاندىرۋعا تالپىنىس جاساۋدا» - دەپ ايىپتاعان. كەيىننەن ءدال وسى ايمىقتا ەتنيكالىق وزبەكتەر مەن قىرعىزدار اراسىندا ۇلتارالىق قاقتىعىس بولىپ، قىرعىز بيلىگى اتالمىش ماسەلەنى ءوز كۇشىمەن شەشە المايتىندىعىن ايتىپ، ماسكەۋ مەن ۇقشۇ-دان كومەك سۇراعان. بىراق سىرتقى كۇشتەر قىرعىزستاننىڭ ىشكى ماسەلەلەرىنە ارالاسا المايتىندىعىن ايتىپ، كومەك قولىن سوزۋدان باس تارتقان.

جالپى، رەسمي بىشكەك سوڭعى وتىز جىل بويى ەتنيكالىق وزبەكتەر كوپ شوعىرلانعان وڭتۇستىك وبلىستارىنىڭ ماسەلەسىن شەشە الماي كەلەدى. قىرعىز ساياسي ەليتاسى بولاشاقتا وڭتۇستىك وبلىستارىنىڭ جەرگىلىكتى حالىقتىڭ قالاۋىمەن تۇتاستاي وزبەكستان اۋماعىنا كىرىپ كەتۋىنەن الاڭدايدى. سول سەبەپتى 2010 جىلدان بەرى ەل تۇتاستىعىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن سىرتقى كۇشتەردى پايدالانۋ ارقىلى ايماقتا تەپە-تەڭدىك بالانسىن ۇستاپ تۇرۋعا تالپىنىس جاساۋدا. بىراق رەسمي بىشكەكتىڭ الاڭداۋشىلىعىنا قاراماستان تاشكەنت وسى ۋاقىتقا دەيىن بىردە-ءبىر رەت قىرعىزستاننىڭ وڭتۇستىك وبلىستارىنا بايلانىستى قانداي دا ءبىر ارىز-شاعىم تۇسىرگەن جوق. كەرسىنشە، يسلام كارىموۆ ەتنيكالىق وزبەكتەر مەن قىرعىزدار اراسىندا قاقتىعىس بولعاندا شەكارانى اشىپ، قونىس اۋدارۋعا ءماجبۇر بولعان مىڭداعان وزبەكتى قابىلدادى. دەسە دە، «جەل تۇرماسا ءشوپتىڭ باسى قوزعالمايدى» رەسمي بىشكەكتىڭ وڭتۇستىك وبلىستارىنا الاڭدايتىن دا ءجونى بار. 2019 جىلدىڭ قاڭتار ايىنىڭ ستاتيستيكاسى بويىنشا، قىرعىزستان اۋماعىندا 940 628 ەتنيكالىق وزبەك تۇرادى. بۇل ەل حالقىنىڭ 14,7 پايىزىن قۇرايدى.

قىرعىزستان اۋماعىنا ەكىنشى رەسەي اسكەري بازاسىن سالۋدىڭ استارىندا جاتقان تاعى ءبىر ماقسات ول - ەكونوميكالىق پايدا تابۋ. قازىردىڭ وزىندە بىشكەك كانت اسكەري اۋە بازاسىن پايدالانعانى ءۇشىن ماسكەۋدەن جىلىنا 4,5 ميلليون دوللار قارجى الادى. ۆلاديمير پۋتين مەن سوورونباي جەەنبەكوۆتىڭ ناۋرىز ايىنداعى كەزدەسۋىنەن كەيىن بۇل سومما 291,5 مىڭ دوللارعا ءوستى. سەبەبى تاراپتار اسكەري  بازا اۋماعىن 60 گەكتار جەرگە ۇلعايتۋ جونىندە كەلىسىمگە كەلدى.

"The Qazaq Times"