تۇتقىنعا تۇسكەن جيھادشىلار كۇردتەردىڭ باسىن قاتىرۋدا. فوتو: AFP.

ءسۇريانىڭ سولتۇستىگىندەگى كۇرد كۇشتەرى «يسلام مەملەكەتى» تەررورلىق توبىنىڭ تۇتقىنعا تۇسكەن مۇشەلەرىن جاۋاپقا تارتاتىن حالىقارالىق سوت قۇرۋدى تالاپ ەتۋدە. بۇل تۋرالى كۇرد ادمينستراتسياسىنىڭ مۇشەسى ابدۋل كاريم ومار BBC-گە جاساعان مالىمدەمەسىندە ايتقان.

وتكەن اپتادا «ءسۇريانىڭ دەموكراتيالىق كۇشتەرى» اقش اۋە كۇشتەرىنىڭ  جانە كۇرد قارۋلى كۇشتەرىنىڭ قولداۋىندا «يسلام مەملەكەتى» ۇيىمى باقىلاۋىنداعى سوڭعى تۇراقتى تالقاندادى. كۇرد قارۋلى توپتارى قولعا تۇسىرگەن جيھادشىلار اراسىندا 50-دەن استام ەلدەن كەلگەن مىڭنان استام شەتەلدىكتەر بار. بۇل ەلدەردىڭ كوبى ءوز ازاماتتارىن كەرى قايتارۋدان باس تارتۋدا.

جىل باسىندا تۇتقىندالعان 5 مىڭعا جۋىق جيھادشى اباقتىلار مەن لاگەرلەردە ۇستالۋدا. ال، ايەلدەر مەن بالالار ارنايى ورتالىقتارعا جەتكىزىلگەن. حابارعا قاراعاندا، سوڭعى شايقاستا قولعا تۇسكەن جيھادشىلاردىڭ وتباسى مۇشەلەرىنىڭ سانى 9 مىڭنان اسادى. بالالاردىڭ كوبى كۇردتەر جاعىنان قۇرىلعان ءال-حولدوگۋ لاگەرىندە باقىلاۋدا. 20 مىڭ ادامعا ارنالعان بۇل لاگەردە قازىر 70 مىڭعا جۋىق ادام بار.

دۇيسەنبى كۇنى اقش-تىڭ ءسۇريا ءىسى جونىندەگى ارنايى وكىلى جەيمس جەففەري بۇل تۋرالى مالىمدەمە جاساپ، ءبىر جايلى ەتۋ جۇمىسىنىڭ نەگىزگى باعىتى تۇتقىندالعان جيھادشىلاردى ءوز ەلدەرىنە قايتارۋ ەكەنىن ايتتى. ول جانە  قازىرشە حالىقارالىق سوت قۇرۋ ءىسى تالقىعا سالىنباعانىن ايتقان.

حالىقارالىق تاجريبەدە مۇنداي سوتتاردىڭ قۇرىلۋى داۋ-دامايعا ۇلاسقانى بار. 1990 جىلى بوسنيادا، 1994 جىلى رۋاندادا قۇرىلعان حالىقارالىق سوت تابىستى بولمادى. 2002 جىلدان بەرى گاگاداعى سوت جۇمىس ىستەپ كەلەدى. الايدا، ءسۇريا بۇل ەلارالىق سوتتىڭ شەشىمىن مويىنداعان ەمەس. ونىڭ ۇستىنە ساراپشىلار قازىرگى ءسۇريا جاعدايىندا، اسىرەسە ەلدىڭ سولتۇستىك-شىعىسىنا حالىقارالىق سوت قۇرۋ مۇمكىن ەمەس ەكەنىن ايتادى.

بۇنىڭ دا كوپتەگەن سەبەبى بار، سونىڭ ءبىرى – كۇرد ادمينيستراتسياسى. بۇل رەسمي ۇيىم نەمەسە ۇكىمەت رەتىندە حالىقارالىق دەڭگەيدە مويىندالماعان. تۇركيا، ءسۇريا، يران، يراك ونىڭ رەسمي مويىندالۋىنا ءتىس-تىرناعىمەن قارسى. ەكىنشىدەن، حالىقارالىق سوت قۇرۋ كوپ ۋاقىتتى الادى. بۇدان باسقا دا تولىپ جاتقان سەبەپتەر جەتكىلىكتى.

ورتا ازيادا قازاقستان عانا بۇرىنعى ءوز ازاماتتارىن ەلگە قايتارۋعا نيەتتى. قىرعىز بەن وزبەك بيلىگىنىڭ بۇعان قۇلقى از. جىل باسىندا قازاقستان تارابى 50-گە جۋىق ازاماتىن ەلگە قايتارىپ كەلدى. ولاردىڭ 30 بالا جانە 11 ايەل بار. ەندىگى باستى ماسەلە ولاردى قالاي تاربيەلەۋ جانە ەكسترەميزمنىڭ تارالۋىن قالاي تىزگىندەۋ؟ بۇل تۋراسىندا قازاقستان وزىندىك تاجىريبەلەردى قولدانۋدا. دەگەنمەن، كورشىلەس ەلدەردىڭ سۇرياعا كەتكەن جيھادشىلارى دا ەلىمىزگە جاڭا قاۋىپ بولۋى دا مۇمكىن.

“The Qazaq Times”