عالىمدار: اشىعۋ ءومىردى ۇزارتادى

ماماندار تىشقاندارعا تاجىريبە جاساپ كورگەنىندە، اشتىق سەزىمدە ءجۇرۋ ءومىرءدى ۇزارتاتىنىنا  تاعى ءبىر مارتە كوزدەرى جەتكەن. دەگەنمەن، بۇل دالەلدەمەنىڭ ادامدارعا قاتىستى قانشالىقتى راس ەكەنى ءالى بەلگىسىز. 

Naked-science ءباسپاسوزىنىڭ حابارلاۋىنشا، امەريكالىق بريگاما يانگا ۋنيۆەرسيتەتى زەرتتەۋشىلەرىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا،  اشتىق ريبوسومالاردىڭ [رەبوسوما – ءتىرى جاسۋشالاردىڭ ماڭىزدى مەمبرانالىق ەمەس ورگانەللەلارى بولىپ تابىلادى – رەد.] بەلسەندىلىگىن تومەندەتەدى،  ال سول ورگانەللالار امين قىشقىلدارى اقۋىزىنىڭ بيوسينتەزىنە قىزمەت ەتەدى. ياعني، ريبوسومالار بەلسەندىلىگىنىڭ تومەندەۋى ءوزىن-ءوزى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ رەسۋرستارىن كوپ پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەرەدى جانە ءوز كەزەگىندە ورگانيزمنىڭ قارتايۋ جىلدامدىعىن باسەڭدەتەدى.

جاڭا تاجىريبەنىڭ اياسىندا عالىمدار توبى تىشقانداردى ەكى توپقا ءبولدى. بىرىنشىسىنە تاماققا شەكتەۋ جاساسا، ەكىنشى توبىنا تۇراقتى تاماق راتسيونىن ۇسىنعان. بۇل زەرتتەۋ 10 اپتاعا سوزىلعان، ودان كەيىن تىشقانداردى ۇيىقتاتا باستادى. ولاردىڭ باۋىرلارىنان ريبوسومالار ءبولىنىپ، كەيىننەن سول ريبوسومالاردى ءبولىپ جاتقان اقۋىزدار مەن رنك قۇرامىنا اناليز جاسالىندى.

ناتيجەسىندە، تاماققا شەكتەۋ قويىلعان تىشقانداردا، ەكىنشى توپتاعىلارعا قاراعاندا،  جاسۋشانىڭ ءبولىنۋ قارقىنى 25 پايىزعا ازايعان، ال جاسۋشالاردىڭ وزىندە ريبوسومالاردىڭ بەلسەندىلىگى تومەندەگەن. ساراپشىلار زاقىمدانعان بولشەكتەردىڭ جاڭا ريبوسومالارمەن جىلدام اۋىسۋ پروتسەسىن  بايقاعان. بۇل تاجىريبە بەلگىلى  ءبىر مولشەردە اش جۇرۋگە قاتىستى تەوريانىڭ اسپەكتىلەرىن جاقسى جاعىنان قاراستىرۋعا سەبەپكەر بولدى. الايدا، عالىمدار تىشقاندارعا جاسالعان بۇل تاجىريبە ادامداردىڭ ءومىرىن ۇزارتۋىنا قانشالىقتى سەپ بولاتىنى تۋرالى  بىر قورىتىندىعا كەلگەن جوق. سەبەبى، وزدەرىنىڭ ايتۋىنشا، ادامداردىڭ ومىرىنە اسەرىن انىقتاۋعا بۇل تاجىريبە جەتكىلىكسىز ءارى شيكى.

جالپى، مەديتسيناعا نە وزگە دە عىلىمي دالەلدەمەلەرگە سۇيەنسەك، اشىعۋدىڭ كوپتەگەن پايداسى بار. قاراپايىم مىسال رەتىندە، سەمىزدىكتەن ارىلۋ, ىشكى اينالىمدى رەتتەۋ، تۇراقتى راتسيون قالىپتاستىرۋ، قان اينالىم مەن اس قورىتۋ جۇيەلەرى جاقسارتۋ، ىشكى ورگانيزمدى بارلىق زياندى زاتتاردان تازالاۋ. سەبەبى، ادام بالاسىنىڭ اسقازانىنىڭ ساۋلىعى بەت-الپەتتە كورىنىپ تۇرادى.  سوندىقتان دا بۇگىنگى تاڭدا «اشتىقپەن ەمدەۋ» دەگەن تۇسىنىك قالىپتاسىپ، كانىگى پروفيلاكتيكالىق ەمدەۋ ءتاسىلى رەتىندە پايدالانىلادى.

سونىمەن قاتار، بۇعان دەيىن اقش زەرتتەۋشىلەرى، بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە اش ءجۇرۋ ءتۇرلى اۋرۋلاردىڭ نەمەسە قاتەرلى ىسىك اۋرۋىنا شالدىعۋ قاۋپىن تومەندەتەتىندىگىن انىقتاعان.

«The Qazaq Times»