ەۋروپاعا ەردوعانمەن وشتەسپەي، ميگرانتار ماسەلەسىن زاڭداستىرعان تيىمدىرەك بولىپ تۇر

وسىدان تۋرا ەكى جىل بۇرىن ەۋروداق پەن تۇركيا اراسىندا كۇشىنە ەنگەن كەلىسىمشارت بويىنشا انكارا ەۋروپاعا باس ساۋعالاۋشى بوسقىندارعا توسقاۋىل جاساۋ ءۇشىن بار كۇشىن جۇمساۋى كەرەك بولاتىن. بۇگىندە بريۋسسەل اتالعان كەلىسىمنىڭ ءساتتى جۇزەگە اسىرىلعاندىعىنا ەۋروپالىق قوعامنىڭ كوزىن جەتكىزگىسى كەلگەنمەن، حالىقارالىق ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە اتالعان ماسەلە بويىنشا كوزدەلگەن ماقسات ءوز مارەسىنە جەتپەگەن.

كەلىسىمشارتقا سايكەس، ءسۇريادان ەو تەرريتورياسىنا زاڭسىز تۇردە تابانى تيگەن ءاربىر ميگرانت ءۇشىن ەۋرووداق تۇركيا تاراپىنان سۇريالىق ءبىر بوسقىندى زاڭدى تۇردە قابىلداۋعا مىندەتتى. الايدا، ەۋروكوميسسيانىڭ مالىمەتىنە زەر سالساق، "1:1 زاڭىنىڭ" ساقتالماعانىنا كوز جەتكىزۋگە بولادى. ەۋروكوميسسيا بەرگەن ستاتيستيكا بويىنشا، ەگەر ەكى جىل ىشىندە ەو تۇركيا شەكاراسىنان 12, 5 مىڭ ميگرانت قابىلداپ العان بولسا، شامامەن 2,1 مىڭ ميگرانتتى كەرى قايتارعان. ياعني، كورىپ وتىرعانىمىزداي، اراسالماق التى ەسەگە از.

ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ اقپان ايىندا يتاليا مەن ۆاتيكان ەلدەرىنە جاساعان ساپارىندا تۇركيا پرەزيدەنتى ر.ت.ەردوعان ەو-تىڭ انكاراعا كوشى-قون داعدارىسىن رەتتەۋ ءۇشىن قاجەتتى 6 ملرد ەۋرو تولەۋ تۋرالى ۋادەسىن ورىنداماعانىن ايتىپ، شاعىمدانعان بولاتىن. "ەو بوسقىنداردى اسىراۋعا قاجەتتى 6 ملرد ەۋرو تولەۋگە ۋادە بەرگەن بولاتىن. الايدا، بۇگىنگە دەيىن ءبىز تەك 900 ملن ەۋرو عانا الدىق" ، - دەگەن ەردوعان، اتالعان قارجىنىڭ مەملەكەتتىك قازىناعا ەمەس، حالىقارالىق ۇيىمدار ارقىلى تۇرىك قىزىل جارتى اي قوعامىنا اۋدارىلعانىنا باسا نازار اۋدارتتى. ەگەر ەو انكارانىڭ بوسقىنداردى ءوز تەرريتورياسىندا بۇدان بىلاي دا ۇستاپ تۇرعانىن قالاسا، وندا بريۋسسەل تۇركيا تاراپىنا اتالعان قارجىنى تۇگەل اۋدارىپ قانا قويماي، كەزىندە ءوز مىندەتىنە العا جاۋاپكەرشىلىكتى ورىنداۋعا ءماجبۇر.

بۇل جەردەگى نەگىزگى اڭگىمەنىڭ توركىنى ەۋرووداقتى باسى ارتىق بوسقىنداردان قورعاۋشى ءرولىن اتقارۋشى تاياۋ شىعىس ەلدەرىنەن، سونىڭ ىشىندە ەڭ الدىمەن ءسۇريادان اعىلعان بوسقىندار ءۇشىن قاجەتتى لاگەردى قارجىلاندىرۋدا بولىپ تۇر.  بۇگىنگە دەيىن ءبىر-بىرىنە ايىپ تاعىپ كەلگەن قوس تاراپتىڭ (ەو جانە تۇركيا) تالابىمەن اتالعان كەلىسىمشارت بىرنەشە مارتە قايتا قارالعان بولاتىن. بيۋرسسەل تۇركياعا بوسقىنداردى قاجەتتى دەڭگەيدە ۇستاپ تۇرا المادى دەگەن كىنا ارتسا، ال انكارا ەو-تىڭ قارجىلاندىرۋ تۋرالى ۋادەسىنىڭ سۇيىلىپ كەتكەندىگىنە نارازى. وسى تۇستا ايتا كەتەتىن تاعى ءبىر جايت، تۇركيا تەرريتورياسىنداعى بوسقىندار سانى جاعىنان الەم بويىنشا ءبىرىنشى ورىندا تۇر. تۇركيانىڭ ىشكى ىستەر مينيسترلىگى، بوسقىندار ماسەلەسى جونىندەگى باسقارمانىڭ مالىمەتىنشە، ەلدە 3,3 ملن.نان استام سيريالىق ازامات تىركەلگەن. ولاردىڭ 230 مىڭى 10 اكىمشىلىك ايماقتاعى 21 لاگەردە تۇرىپ جاتسا، قالعانى 81 شەتكەرى ايماققا باس ساۋعالاعان.

ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، ءسۇريانىڭ سولتۇستىك-شىعىسىندا ارەكەت ەتۋشى ء"زايتۇن بۇتاعى" وپەراتسياسى كوپتەگەن جاڭا بوسقىنداردىڭ پايدا بولۋىنا جول اشىپ وتىرعان سىڭايلى. سۇرياداعى ادام قۇقىقتارى جونىندەگى عىلىمي مەكەمەنىڭ مالىمەتىنە قاراعاندا، وتكەن اپتانىڭ وزىندە 150 مىڭ افريندىك تۇرعىن ءوز ۇيلەرىن تاستاپ كەتۋگە ءماجبۇر بولعان. ال ولاردىڭ باسىم كوپشىلىگى ءسۇريا-تۇركيا شەكاراسىنا باعىت العان.

ەو ەلدەرى مەن تۇركيا اراسىنداعى قارىم-قاتىناس اسىرەسە 2016 جىلدىڭ 15 شىلدەسىندەگى توڭكەرىس ارەكەتىنەن كەيىن ۋشىعا تۇسكەنى بەلگىلى. انكارا فەتۋللاھ گۇلەننىڭ جەتەكشىلىگىندەگى "فەتو" ۇيىمىنا قارسى ارەكەتىنە جەتكىلىكتى دەڭگەيدە قولداۋ كورسەتپەگەنىن ايتىپ باعۋدا. ونىڭ سەبەبى رەتىندە، ۇيىمنىڭ كوپتەگەن مۇشەلەرىنىڭ  ەۋروپاعا باس ساۋعالاپ جاتقاندىقتارىن العا تارتۋدا. بۇدان بولەك، كۇرد جۇمىسشى پارتياسى بەلسەندىلەرىنىڭ ەو ەلدەرىنە ات باسىن ءجيى بۇرۋلارىنىڭ كەسىرىنەن دە انكارا ەۋروپالىق وداقتاستارىنا دەگەن سەنىمىن جوعالتقان سياقتى. تۇركيا ۇكىمەتىنىڭ ۋاجىنە قۇلاق تۇرسەك، ەگەر كۇرد جۇمىسشى پارتياسى تۇركيادا تەررورلىق ۇيىم دەپ تانىلسا، وندا نەلىكتەن ونىڭ مۇشەلەرى مەن جاقتاستارى ەۋروپا قالالارىندا جيىندار وتكىزۋ مۇمكىندىگىنە يە بولىپ، رەيكرۋنتينگتىك قىزمەتتەرمەن اينالىسىپ، قارجىلىق قولداۋلار تابۋدا؟  مىنە، انكارانىڭ قىتىعىنا ءتيىپ تۇرعان ماسەلەنىڭ تاعى ءبىرى وسى بولسا كەرەك.

وزىنە باعىتتالعان وسىنداي سىني پىكىرلەردى سايابىرسىتۋ ماقساتىندا بولسا كەرەك، وتكەن اپتادا ەۋروكوميسسيا ەو-نىڭ تۇركياداعى بوسقىندار ءۇشىن 3 ملرد ەۋرو كولەمىندە ترانش جۇمىلدىرۋعا دايىن ەكەنىن حابارلاعان بولاتىن. ال تۇركيا مەن ەو اراسىنداعى كەلىسىمنىڭ نەگىزگى شارتتارىنىڭ ءبىرى رەتىندە قاراستىرىلعان شەنگەن ايماعىنا شىعۋشى تۇرىك ازاماتتارىنا ۆيزاسىز رەجيم ماسەلەسىنىڭ بىرجاقتى ەتىلۋىنە ءالى كوپ ۋاقىت بار سەكىلدى.

ەو-تىڭ كوشى-قون ماسەلەسى جونىندەگى كوميسسارى ديميتريس اۆراموپۋلوستىڭ مالىمدەۋىنشە، بريۋسسەل مەن انكارا ءبىرىنشى كەزەكتە قاۋىپسىزدىككە قاتىستى ەكىجاقتى مامىلەگە كەلگەندەرى ءجون. "تۇركيا ەۋروپالىق كەڭەس پەن ەو ستاندارتتارىنا جاقىن بولۋ ءۇشىن ءوز زاڭناماسىنا بىرقاتار وزگەرىستەر ەنگىزۋى ءتيىس. تۇركيا ءوزىنىڭ تەرروريزم تۋرالى تۇسىنىگىن ەۋروپالىق كەڭەس پەن ەو ستاندارتتارىنا سايكەستەندىرۋى كەرەك" ، -دەيدى.

“The Qazaq Times”