كۇل اراسىنان كوكتەپ شىققان بەيبىتشىلىك گۇلى – حيروسيما

جاپونيانىڭ حيروسيما قالاسى ادامزاتتىڭ ءبىر جولعى تراگەدياسىمەن ماڭگى ەستە قالدى. بۇل وقيعا ادامداردىڭ ساناسىندا بولاشاقتاعى ۇرەيدى جاڭعىرتىپ كەلەدى. دەگەنمەن، حيروسيما ادامزات تراگەدياسىنىڭ ايعاعى بولۋمەن بىرگە بەيبىتشىلىكتىڭ جىرشىسى، جاپوننىڭ قايسار مىنەزى مەن اسقاق رۋحىنىڭ ايعاعى بولىپ قالدى. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا كۇلى كوككە ۇشقان حيروسيما تۋرالى BBC ارنايى ماقالا جاريالادى. حيروسيمانىڭ تاعدىرلاس مەكەنى قازاق دالاسىندا دا بار بولعاندىقتان، وقىرمان نازارىنا ۇسىنۋعا تاتيدى.

بۇگىنگى كۇندە حيروسيماعا العاش قادام باسقان ادام وسى قالانى 70 جىل بۇرىن زۇلمات جايلاعان ولكە دەپ ويلاماس ەدى. ونى مەيماندوس، بولاشاققا سەنىمدى، جاپ-جاسىل شاھار كۇتىپ الادى. الايدا، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ سوڭىندا، 1945 جىلى تامىز ايىندا امەريكالىقتار حيروسيماعا اتوم بومباسىن تاستادى. ارالدىڭ ون مىڭداعان تۇرعىنى ءبىر ساتتە كوز جۇمدى، مىڭداعان قۇرىلىستار اپ-ساتتە كۇلگە اينالدى; قالا جەرمەن جەكسەن بولىپ، جانىپ بىتكەن قاعازدىڭ كۇلىندەي بوپىراپ قالدى.

حيروسيمانىڭ قيراندى بەينەسى. فوتو: NBC News.

سول كەزدەگى «مانحەتتەن جوسپارىنىڭ» (امەريكاداعى سۋىق قارۋدى جاساپ شىعارۋ پروگرامماسىنىڭ جاسىرىن اتى) قاتىسۋشىسى گارولد جەيكوبسون: «الداعى 70 جىلدا بۇل جەردە ەشتەڭە وسپەيدى جانە بۇل جەردى وزگەرتەمىن دەگەندەردىڭ ءبارى اجال قۇشادى»، – دەگەن بولجام ايتقان ەدى.  بىراق، حيروسيمانىڭ قايسارلىعى تراگەديانىڭ مەكەنى رەتىندە عانا ەمەس، دۇنيەگە قايرات-جىگەر، ءۇمىت پەن دەم بەرۋشى رەتىندە قالدى. سول جىلى كۇز ايىنىڭ وزىندە، امەريكالىق بولجامپازداردىڭ ايتقانىن تەرىسكە شىعارىپ، كۇلگە اينالعان مەكەندە العاشقى وسىمدىكتەر ءوسىپ شىققان. كەلەسى جىلدىڭ جاز ايىندا جيدە اعاشى گۇل اشقان.

تابيعاتتىڭ بۇل قايسارلىعى حيروسيمالىقتار مەن تۇتاس جاپونعا ۇلكەن ءۇمىت پەن ءتوزىم-قايرات سىيلادى. حيروسيمانى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن جاپونيانىڭ جەر-جەرىنەن كومەك كەلە باستاعان. ءتىپتى بۇل قايسارلىق الىس شەتەلدەردى دە تەبىرەندىرىپ، حيروسيمانىڭ قۇرىلىستارىن، جولدارىن، باۋ-باقشالارىن قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن كومەك قولدارىن سوزعان. شىن مانىسىندە قالانى قايتا قۇرۋ جانە قالپىنا كەلتىرۋدىڭ نەگىزى – 1949 جىلى قالانىڭ «بەيبىتشىلىك قالاسى» بولىپ جاريالانۋى بولدى. جاپونيادا حيروسيمانى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ تۋرالى ارناۋلى زاڭ قابىلداندى.

بۇگىنگى حيروسيما. فوتو: BBC.

1947 جىلى وتكىزىلگەن ەڭ العاشقى «بەيبىتشىلىك فەستيۆالىندا» قالانىڭ سول كەزدەگى باسشىسى شينزو حاماي: «كەلىڭىزدەر، ءبىز پلانەتامىزدى سوعىستىڭ زاردابىنان بوساتىپ، شىنايى بەيبىتشىلىكتى ورناتايىق»، – دەپ ەدى. جاپونيانىڭ حيروسيمانى قالپىنا كەلتىرۋ تۋرالى قابىلداعان زاڭىندا، قالانىڭ قالىبىن عانا قايتا قۇرۋ ەمەس، حيروسيمانى الەمدىك «بەيبىتشىلىك ورناتۋعا ۇمتىلىستىڭ سيمۆولى» ەتىپ قۇرىپ شىعۋ قاراستىرىلعان. سونىمەن الەمدە العاش رەت بەيبىتشىلىك ءۇشىن ءوزىن ارناعان قالا پايدا بولدى. قالانى ارالاي اعىپ وتەتىن موتاياسۋ وزەنىنىڭ بويىندا «بەيبىتشىلىك مەموريالدىق پاركى» بار. جالپى اۋماعى 12 گەكتار، وندا كوپتەگەن تاريحي ەستەلىكتەر جانە كوپكە تانىمال بەيبىتشىلىك قوڭىراۋى بار.

بەيبىتشىلىك قوڭىراۋى. فوتو: BBC.

پاركتى ارالاي وتىرىپ، موتاياسۋ وزەنىنىڭ جاعاسىنا بارعان ادام قارسى جاعادان «ۇرپاقتار ءۇشىن» دەپ ساقتاپ قويىلعان، جارىلىستا قيراعان قۇرىلىستاردى كورەدى. وندا ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان بەرگى حيروسيمانىڭ كەشكەندەرى انىق كورىنىپ تۇرادى. سول عيماراتتار اراسىندا كۋپول گەمباكۋ يۋنەسكو-نىڭ الەمدىك باعالى مۇراسى تىزىمىنە ەنگەن. وعان جىل سايىن ميلليونداعان تۋريستەر كەلەدى. 1980 جىلدان بەرى «مەرلەر بەيبىتشىلىك ءۇشىن» اتتى جوبا اتقارىلىپ كەلەدى. بۇل جوبانى العاش سول كەزدەگى حيروسيمانىڭ مەرى تاكەسي اراكي ويلاپ شىعارعان. قازىر بۇل جوباعا 162 مەملەكەتتەن، 7469 قالا قاتىسادى. وتكەن قازان ايىندا تاعى 16 قالا قوسىلدى. مەرلەر كۇنىندە كەدەيلىكپەن كۇرەسۋدەگى ءوز-ارا كومەكتەن تارتىپ، كوپتەگەن الەمدىك ماسەلەلەردە كۇش بىرىكتىرەدى.

مەموريالدى پاركتەگى الەمدى بەيبىتشىلىككە شاقىرعان تاقتا. فوتو: BBC.

مىنە وسىلاي قايتا قالپىنا كەلتىرىلگەن حيروسيمانىڭ بەينەسى ونىڭ اۋەلگىسىنەن الدە قايدا قىمباتتى بولىپ شىققان. حيروسيمالىقتاردى بەيبىتشىلىككە باۋلۋ بالا جاستان باستالادى. باستاۋىشتىڭ تومەنگى سىنىپتارىنان تارتىپ، ءار اپتا سايىن بەيبىتشىلىك جۇمالىعىنا قاتىسادى. دەمالىس كەزدەرىندە كوپتەگەن ستۋدەنتتەر ەرىكتى بولىپ، مەموريالدىق پاركتە جۇمىس ىستەيدى. سونىمەن قازىرگى حيروسيما مەيماندوس، اشىق قالا بولىپ قالدى. حيروسيماعا بارعان ادام جاپونداردىڭ قايسارلىعى مەن بيىك رۋحىنا جانە حيروسيمالىقتاردىڭ بەيبىتشىلىكتى جاقتاۋشى ىزگى كوڭىلىنە تاعزىم ەتپەي كەتە المايدى. بۇل تۇرعىدا حيروسيما الەمنىڭ وزگە ەلدەرى مەن قالالارىنا ۇلگى بولۋعا تاتيدى.

“The Qazaq Times”