قىتاي-ءۇندىستان قايشىلىعى كەزىندە اقش ءۇندىستاننىڭ قورعانىس قۋاتىن ارتتىرماق

ءۇندىستان-قىتاي ارا قاتىناسىنىڭ شيەلەنىسۋىنە بايلانىستى، ەكى ەلدەگى باق كۇشتى اقپاراتتىق سوعىستى باستاعالى ەكى ايدان استى. ەكى تاراپ اقپارات قۇرالدارىندا قارسى جاقتىڭ نەگىزگى مەديا قۇرالدارىنىڭ ەمەۋرىنىن اڭدىپ، قادام سايىن سايىس جاريالاپ وتىر.

ءبىر كۇن بۇرىن ءۇندىستاننىڭ «Press Trust of India» باسىلىمىندا «اقش ءۇندىستاننىڭ اسكەري قۋاتىن دامىتۋعا كومەك بەرۋگە دايىن» دەگەن تاقىرىپتا ماقالا جاريالادى. بۇنى قىتاي اقپارات اگەنتتىكتەرى مەديالارىندا سان-ساققا جۇگىرتىپ تالداۋ جاسادى. ءۇندىستاننىڭ اتالعان باسىلىمىنىڭ اپتا سوڭىندا بەرگەن مالىمەتىنە سەنسەك، اقش-تىڭ جوعارى لاۋازىمدىلارىنىڭ ءبىرى «اقش الدەقاشان ءۇندىستاننىڭ اسكەري قورعانىس قۋاتىن دامىتۋعا دايىندالىپ بولدى دەدى. ايتالىق، ءۇندىستان ءۇشىن اسا ماڭىزدى بولعان جانە كەزەك كۇتتىرمەيتىن اسكەري سالالاردا، ۇندىستانمەن بىرلەسە وتىرىپ دامىتۋعا تىرىسادى» دەگەن.

«Press Trust of India» باسىلىمى سوڭعى ون جىل ىشىندە  اقش پەن ءۇندىستان اراسىندا قورعانىس سالاسىندا ساۋدا الماسۋلار 15 ملرد اقش دوللارىن قۇراعانىن مالىمدەگەن. ال، الداعى بىرنەشە جىلدا ءۇندى ەلى قۇراما شتاتتان سوڭعى تەحنيكادا جاسالعان دامىعان سوعىس قۇرالدارىن الۋعا ۇمىتكەر ەكەنىن دە جەتكىزدى. باسىلىمدا "ولار جويعىش ۇشاقتار، وزىق ۇشقىشسىز ۇشاقتاردى قامتيدى،  تىپتى، اۆياماتكا (اۆيانوسەتس) ساتىپ الۋى دا مۇمكىن" دەلىنگەن.

اقش تىنىق مۇحيت اسكەري قولباسشىلىق باس شتابىنىڭ كومانديرى: «مەنىڭ بىلۋىمشە، اقش ءۇندىستاننىڭ اسكەري قورعانىس قۋاتىن دامىتۋعا ازىرلەنىپ بولدى. ءۇندىستان قۇراما شتاتتىڭ ازياداعى ەڭ ءىرى قورعانىس سەرىكتەسى بولماق»، – دەگەن پىكىرىن بەرگەن.

ال، قىتاي جاقتىڭ اقپارات قۇرالدارى بولسا بۇل اقپاراتتان جانە ءۇندىستان اسكەري قۋاتىنىڭ كەمەلدىلىگىنەن كۇماندانۋدا. ولار ءۇندىستاننىڭ سوڭعى كەزدەگى اسكەري قورعانىس قۋاتىنا جاسالعان انىقتاما بويىنشا، سوڭعى جىلدارى اسكەري ۇشاقتارىنىڭ كوپتەپ اپاتقا ۇشىراعانىن، زىمىران ساپاسىنىڭ سەنىمسىز بولعانىن العا تارتادى. اقش-پەن سەلبەستىك ورناتسا ءۇندىستان وسى كەمشىلىكتەرىنىڭ ورىنىن تولتىرۋ ءۇشىن ارەكەتتەنىپ وتىر دەپ قارايدى.

ءۇندىستاننىڭ باقىلاۋشى جانە اۋديتور باس پروكۋراتۋراسىنىڭ 21 شىلدە كۇنى سيەزدە (سەزگە) جاساعان بۇل مالىمدەمەسى، ءۇندىستان جوعارى كەڭەسىن الاڭداتىپ تاستاعان. قىتايدىڭ قاراۋىنشا بۇل الاڭداۋشىلىقتى اۋىرلاتقان ءۇندىستاننىڭ قىتاي مەن پاكىستانعا ارازداستىعى اسقىنىپ تۇرعان ۋاقىتتا ەلدىڭ قورعانىس قۋاتىنىڭ سىرقاتىنا جاسالعان قورىتىندى ءۇندىستان ءۇشىن وڭاي سوققى بولعان جوق.

ءۇندىستان مەن قىتاي اراسىنداعى مۇددە قايشىلىعى، قىتاي مەن پاكىستان اراسىنداعى مۇددەلەستىك، بۇلار وڭتۇستىك ازيادا قولامتا استىندا قوزداپ جاتقان شوق ىسپەتتى. قازىر الەم ەلدەرىنىڭ اقپارات قۇرالدارى قىتايمەن سالىستىرا وتىرىپ ءۇندىستاننىڭ اسكەري، ەكونوميكالىق، ساياسي جاقتاعى كۇش-قۋاتى جونىندە جارىسا جازىپ جاتىر. قىتاي ەلىمەن تەكە-تىرەسكە تۇسسە قايسىسى باسىم بولۋى مۇمكىن دەگەن ساۋالدارعا دا كوپتەگەن ساياساتكەرلەر ءوز بولجامدارىن ايتۋدا.

قىتاي ساراپشىلارىنىڭ ءبارى دەرلىك ءۇندى-قىتاي اراسىندا جانجال سوعىس ۇلاسسا، ەڭ الدىمەن ۇندىستانعا ءتيىمسىز ەكەنىن ايتادى. بۇل تۋرالى قىتاي ورتالىق تەلەۆيزياسىنىڭ اسكەري ىستەرگە ارنالعان ارناسىندا دا ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرمەن دالەلدەۋگە تىرىسقان. ال، ءۇندىستاننىڭ «Press Trust of India» باسىلىمىنداعى اقپاراتقا قارسى، قىتايدىڭ «شينلاڭ» سايتى اقش-تىڭ «ديپلوماتيا» باسىلىمىنىڭ مالىمەتىن العا تارتادى. بۇل باسىلىمنىڭ 10 تامىزدا جاريالاعان حابارىندا، ءۇندىستاننىڭ قىتاي-پاكىستان شەكارالارىنا 42 شابۋىلشى ۇشاق پەن 750 اسكەري ۇشاقتى دايىنداپ وتىرعانىن مالىمدەگەن. الايدا،  20 عاسىردىڭ 60 جىلدارىندا العاش ىسكە قوسىلعان بۇل ۇشاقتاردىڭ وسى عاسىرداعى قاۋقارى تومەن ەكەنىن ايتادى. 2032 جىلعا بارعاندا ءۇندى ەلىندە تەك 22 سوعىس ۇشاعى عانا سوعىسقا جارامدى بولىپ قالماق. ويتكەنى، وتكەن ءتورت جىلدان بەرى بۇگىنگە دەيىن سىناق بارىسىندا قۇلاپ كۇيرەگەن ۇشاقتار سانىنىڭ ءوزى 39-عا جەتكەن. ءۇندى ەلى  وسىنداي السىزدىكتەرى تۇسىندا ارينە اقش-پەن اسكەري جاقتاعى ءىرى كەلىسىمدەرگە وتىرۋعا بەلسەندى كورىنەدى.

دەسە دە، كەيبىر ەلدىڭ ساراپشىلارى ءۇندىستاننىڭ قورعانىس قۋاتىن مۇنشالىق تومەن باعالامايدى. ولار كوپ جىلدان بەرى ءۇندىستان دا قورعانىس قۋاتىن ارتتىرىپ كەلەدى، قىتايدىڭ مۇنشالىق شۇيلىگۋىنە سەبەپ بولعاننىڭ ءبىرى، ءسال قاراۋعا بولمايتىن ءۇندى ەلىنىڭ اسكەري قابىلەتىنىڭ قۋاتتىلىعى دەپ سانايدى. اسىرەسە، دالا سوعىسىندا ءۇندىستان اسكەرىنىڭ سوعىس قۋاتى قىتايدى باسىپ وزادى دەگەن پىكىرلەرىن بىلدىرگەن.

“The Qazaq Times”