ەلىمىزدە «جانسىز» عيماراتتار كوبەيىپ جاتىر

قازىرگى تاڭدا الماتى جانە استانا قالالارىندا كوممەرتسيالىق جىلجىمايتىن مۇلىك سانى جىل سايىن ارتىپ كەلەدى. ۇسىنىس كوپ، سۇرانىس از. باعالارى دا ارزانداپ جاتقىنى بەلگىلى. بوس تۇرعانى قانشاما. بۇعان قوسا ەكسپو كورمەسى ءۇشىن سالىنعان عيماراتتاردا كەيىن جالعا بەرىلە باستايدى. بۇل نارىقتاعى كوممەرتسيالىق تۇرعىن-جايلاردىڭ سانىن ودان ارى ارتتىرماسا، كەمىتپەسى انىق.

IGM كونسالتينگتىك كومپانياسى ۇسىنعان اقپاراتقا سۇيەنسەك، 2016 جىلى «ۆ» كلاسىنا جاتاتىن كەڭسەلەردىڭ باعاسى 6%-عا (شارشى مەترى 3 253 تەڭگەدەن 3 057 تەڭگەگە دەيىن تومەندەسە، «ا» كلاسىنداعى ورىندار كەرىسىنشە، ورتاشا ەسەپپەن  5,2%-عا دەيىن قىمباتتاعان.

جىلجىمايتىن مۇلىك نارىعىنداعى ساراپشىلاردىڭ سوزىنشە، كوممەرتسيالىق تۇرعىن-جايلاردى جالعا الۋ قۇنىنا ىشكى جانە سىرتقى فاكتورلار اسەر ەتىپ وتىر. نەگىزگى سەبەپ – تەك تەڭگەنىڭ السىرەۋى عانا ەمەس، ءرۋبلدىڭ السىرەۋى. وسى تۇرعىدا قازاقستاننىڭ جىلجىمايتىن مۇلىك نارىعى دا رەسەيدەگى ەكونوميكالىق جاعدايمەن تىعىز بايلانىستى ەكەنىنە كوز جەتكىزەمىز. ءارى مۇناي باعاسىنىڭ قۇبىلمالىعى جىلجىمايتىن مۇلىكتىڭ ارزانداۋىنا نەگىز بولىپ وتىر.

Mercury Properties كومپانياسىنىڭ ستراتەگيا جانە بيزنەستى دامىتۋ جونىندەگى ديرەكتورى ءامىرحان وماروۆتىڭ سوزىنشە، ەكونوميكالىق جاعدايدىڭ قيىنداۋىنا بايلانىستى سوڭعى ۋاقىتتا كەڭسەلەردى جالدايتىندار سانى ايتارلىقتاي تومەندەگەن. «كەيبىر كومپانيالار بانكروت بولىپ جاتىر، كەيبىرى وزدەرىنىڭ شىعىندارىن وڭتايلاندىرۋ ءۇشىن شتاتتى قىسقارتىپ، قىمبات كەڭسەلەردەن شاعىن ءارى كىشىگىرىم ورىندارعا كوشۋدە. بوس قالعان ورىندار سانى ءوسىپ،ونداي جەرلەرگە كليەنت تابۋدىڭ ءوزى قيىن بولىپ تۇر»، - دەيدى ول.

ال نارىقتاعى كەيبىر ويىنشىلار تەك قانا استانادا ورنالاسقان «ا» جانە «ۆ» كلاستى بيزنەس ورتالىقتارىنىڭ شامامەن 35 مىڭ شارشى مەترى بوس قالعانىن ايتادى. جالعا الاتىن كەيبىر كومپانيالار بولسا ءوزىنىڭ بيۋدجەتتەرىن 10–15%-عا قىسقارتقان. بۇدان بۇرىن ءىرى جالعا الۋشىلار شارشى مەترى ءۇشىن شامامەن 40 دوللارعا دەيىن كەلىسىم جاساسا، قازىرگى ورتاشا باعا 30-35 دوللار.

بۇدان بولەك، دەۆالۆاتسيا جانە تۇتىنۋشىلار سۇرانىسى مەن ساتىپ الۋ قابىلەتىنىڭ تومەندەۋى سالدارىنان جالعا الۋشىلار مەن بەرۋشىلەر بىرنەشە پروبلەماعا تاپ بولدى. بىرىنشىدەن، دوللاردىڭ كۇرت قىمباتتاۋىنا بايلانىستى ارەنداتورلار جالعا الىنعان جەردىڭ باعاسىن اقش اقشاسىمەن تولەي المايتىنداي جاعدايعا جەتتى. قاراپايىم مىسال، وسىدان ەكى جىل بۇرىن 2015 جىلدىڭ كۇزىندە MEGA ويىن-ساۋىق ورتالىعى باسشىلىعى مەن نارىقتاعى ءىرى ريتەيلدەردىڭ اراسىندا جالعا بەرىلگەن ورىنداردىڭ دوللارمەن بەلگىلەنۋىنە قاتىستى داۋ تۋىنداعان. سالدارىنان برەند دۇكەندەر ءبىر تاۋلىككە جابىلىپ، بۇل وقيعا الەۋمەتتىك جەلىلەردە دە قىزۋ تالقىلانعان ەدى. ەكىنشىدەن، ساۋدامەن اينالىسقاندارى جالعا الىنعان جەردىڭ قۇنىن تاۋار اينالىمىنان تۇسكەن پايدا ۇلەسىنە بايلانىستى تولەيتىن بولدى. مۇنداي جۇيە بۇرىن تەك ءىرى ريتەيلەرلەرگە عانا ءتان بولاتىن.

ال ەندى مىنا مالىمەتكە قاراڭىز. الماتى قازاقستانداعى «ا» كلاستى ساۋدا ورىندارى ەڭ كوپ سالىنعان قالالاردىڭ كوشىن باستاپ تۇر. الماتىنىڭ ءاربىر تۇرعىنىنا ورتالىقتاردىڭ 334 شارشى مەترى، استانالىق ءبىر تۇرعىنعا 225 شارشى مەتر تيەسىلى بولا الادى. ياعني، بۇل ەكى باس قالادا ساۋدا ورىندارىنىڭ جانە ونداعى بوس تۇرعان الاڭداردىڭ كوپ ەكەنىن كورسەتەدى. ارينە بۇل جالعا الۋشىلار ءۇشىن ءتيىمدى شىعار. سەبەبى باعا ارزان بولادى.  بىراق وسىعان قاراماستان بيزنەس ورتالىقتار مەن ويىن-ساۋىق ورىندارىن سالۋ ازايماي وتىر. تيىسىنشە، بۇل ەكونوميكاداعى كىرىستىڭ ازايۋىنا ىقپال ەتەتىنى انىق.

مىنانى دا ايتا كەتەيىك. بيىلعى جىلدىڭ ماۋسىم-قىركۇيەك ايلارىندا وتەتىن ەكسپو-2017 اۋماعىنىڭ جالپى كولەمى شامامەن 173,4 گەكتاردى قۇرايدى. ونىڭ 25 گەكتارى كورمە كەشەنىنە ارنالعان بولسا، قالعانى كەڭسەلەر مەن قوناق ۇيلەر، ويىن-ساۋىق ورتالىعى، تۇرعىن ءۇي كەشەندەرى بولماق.

جىلجىمايتىن مۇلىك جونىندەگى ساراپشى دانيال بايبولوۆتىڭ سوزىنشە، 2018 جىلعا قاراي بوس قالعان كەڭسەلەر سانى ەكى ەسە ءوسۋى مۇمكىن. «قازىرگى جاعداي وڭاي بولىپ تۇرعان جوق. بيزنەس ورتالىقتارىنداعى بوس الاڭدار 30%-دى قۇراپ وتىر. كوپتەگەن كومپانيالار كەڭسەلەرىن جاۋىپ، عيماراتتار بوساپ جاتىر، باسەكەلەستىك ارتىپ كەلەدى. كەيبىر بيزنەس ورتالىقتار باعانى ادەيى ارزانداتا باستادى. كوممەرتسيالىق عيمارات يەلەرىنىڭ تابىسى ازايدى. ال 2018 جىلعا قاراي بوس كەڭسەلەر سانى قازىرگىدەن دە كوپ بولادى دەپ ويلايمىن»، - دەيدى ساراپشى.

ال ەگەر ەكسپو كورمەسى وتكەننەن كەيىن ونداعى عيماراتتار جالعا بەرىلەتىن بولسا، وندا كەڭسەلەر قورى تاعى ارتا تۇسەدى. بىرىنشىدەن، بۇل سۇرانىسقا ساي بولمايدى دەگەن ءسوز. ەكىنشىدەن، عيماراتتارىن، ساۋدا ورىندارىن جالعا بەرىپ وتىرعانداردىڭ جاعدايىن تاعى قيىنداتا تۇسەدى. ناتيجەسىندە ەشكىمگە كەرەكسىز «جانسىز» عيماراتتار سانى ارتا بەرمەك.

“The Qazaq Times”