فوتو: ينو سمي

رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين ءوزىنىڭ ارىپتەسى تۇرىك باسشىسى رەدجەپ تايىپ ەردوعانمەن جۇرگىزگەن كەلىسسوزدەرىنىڭ ناتيجەسى بويىنشا ەكى جاق رەسەيدىڭ تۇركياعا قاتىستى ەنگىزگەن بارلىق ەكونوميكالىق سانكتسيالارىن جويۋ تۋرالى كەلىسىم جاسادى دەپ مالىمدەدى.

         ونىڭ سوزىندە «الىنىپ تاستالدى دەۋگە بولادى» دەگەندەي ءسوز ۇشىن قالدىردى. بۇل، رەسەيگە جەتكىزىلەتىن كەيبىر تۇرىك ونىمدەرىمەن قاتار (قىزاناق ەكسپورتى), تۇركيا ازاماتتارىنا ۆيزالىق جۇيەگە شەكتەۋ سەكىلدى جاقتارى ساقتالىپ قالاتىنىن بىلدىرەدى.

«ءبىز تۇرىك دوستارىمىزدان بۇل شەكتەۋلەر قويىلعان كەزدەگىدەن بولمىستىڭ باسقاشا دامىپ، كۇردەلىلەنگەنىن ءتۇسىنۋىن وتىنەمىز.  بۇل سول قىزاناق وندىرىسىمەن بايلانىستى»،-دەدى پۋتين. سونداي-اق، رەسەي پرەزيدەنتى بۇل ساقتالىپ قالعان شەكتەۋلەردىڭ رەسەي كليماتىنا بايلانىستى قىزاناق ءوندىرۋ مەن جىلىجاي مەرزىمدەرىنىڭ قىسقالىعىنا بايلانىستى ەكەنىن ءتۇسىندىردى.

پۋتين سوزىندە: "رەسەي دۇكەندەرىندە ارزان جانە ساپالى ازىق-تۇلىك بولعانىن قالايمىن. دەگەنمەن، ءبىزدىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى سەكتورى دامىعانىن، ال نەسيە العاندار قۇر قول قالماۋى ءتيىس»، – دەدى.

تۇرىك ازاماتتارىنا ۆيزالىق شەكتەۋ تۋرالى تۇسىندىرە كەلە، پۋتين  ماسەلە تەرروريستىك  قاۋىپكە بايلانىستى ارنايى قىزمەتتەردىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋىن جاقسارتۋ ماقساتىندا جاسالاتىنىن ايتتى. سونىمەن بىرگە، رەسەيدە جۇمىس بابىمەن  بولاتىن تۇرىك ازاماتتارى ءۇشىن ارنايى ەرەجەلەر قاراستىراتىنىن اتاپ ءوتتى.

ەردوعان پۋتينمەن جۇرگىزگەن ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسىندا  قانداي دا ءبىر شەكتەۋلەردى جويۋعا العا باسۋ  بار ەكەنىن ءسوز ەتتى. ول ءوز سوزىندە: ء"بىز رەسەيلىك ارىپتەستەرىمىزبەن قىزاناق ەكسپورتىنان باسقا جاقتاردا تولىقتاي كەلىسىمگە كەلدىك. ارينە، تۇركيادا وندىرىلگەن دامدى ءارى ارزان قىزاناقتاردىڭ دا رەسەي نارىعىندا تۇرعانىن قالايمىز. دەگەنمەن بۇل شەكتەۋلەر ۋاقىتشا بولادى", – دەدى.

ينۆەستيتسيالار باعىتى بويىنشا:

سونىمەن قاتار كەلىسسوز بارىسىندا ەكى پرەزيدەنت "اككۋيۋ" تۇرىك اتوم ستانتسياسىنىڭ قۇرىلىسى مەن سيرياداعى جاعدايدى تالقىلادى. ءپۋتيننىڭ ءسوزى بويىنشا، رەسەي "اككۋيۋ" قۇرىلىسىنا 20 ملرد دوللار ينۆەستيتسيا قۇرماقشى. بۇعان دەيىن دە جوبا شامامەن 20 ملرد دوللارعا باعالانعان.

ءساۋىردىڭ اياعىندا بەلگىلى بولعانداي، العاشقى "اككۋيۋ" تۇرىك اەس-نىڭ ءبىرىنشى كەزەكتى نىساندارىنداعى قۇرىلىس-مونتاجدى جۇمىستار اعىمداعى جىلداعى جازدىڭ باس كەزىنە بەلگىلەنگەن.ونى 2 جىل كولەمىندە ورىنداۋلارى ءتيىس. بۇل نىساندار ەنەرگوبلوكتاردىڭ قۇرىلىسىن دايىنداۋ ءۇشىن قاجەت. باسشىلار سونىمەن بىرگە سيريا ماسەلەسىن دە قوزعادى.

«ءبىر ورىس ماقالى بار: كىمنىڭ قاي جەرى قاقساسا، سول جەرىن ايتادى. ەكى ەل ءۇشىن دە سيريا-قاندى تەرەڭ جارا. ەگەر بىزدە بالالار ويناپ، كوكتەمنىڭ كەلگەنىنە قۋانىپ جۇرسە، سيريالىق بالالار كۇن سايىن ولىممەن قاۋىشادى، جانە بۇل ءبىزدىڭ ورتاق قايعى»-دەدى ەردوگان ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسىندا.

ول رەسەيلىك ارىپتەسىمەن يدليب پروۆينتسياسى اۋدانىندا دەەسكالاتسيا ايماعىن قۇرۋ جايلى تالقىلاعانىن دالەلدەدى جانە وسى ماسەلە بويىنشا العا باسۋ بولاتىنىنا سەنىمدى. ءوز كەزەگىندە پۋتين اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپپەن تەلەفون ارقىلى سويلەسۋ بارىسىندا وسى ماسەلەنى قوزعاعانىن حابارلادى.

شيەلەنىس پەن قالپىنا كەلتىرۋ باعىتى بويىنشا:

ماسكەۋ مەن انكارا اراسىنداعى قارىم-قاتىناس  2015 جىلى قاراشادا تۇرىك جويعىشى رەسەيلىك سۋ-24 بومبالاعىشىن سيريا شەكاراسىندا  اتىپ تۇسىرگەننەن كەيىن ءورشي ءتۇستى. تۇركيا سول كەزدە رەسەي ونىڭ اۋە كەڭىستىگىن بۇزعاندىعىن ايتتى، ال ماسكەۋ بارلىق كىنانى جوققا شىعارعان بولاتىن.

وسى وقيعادان كەيىن رەسەي تۇركياعا قارسى ەكونوميكالىق سانكتسيالار ەنگىزدى، سونىڭ ىشىندە تۇرىك تاۋارلارىنىڭ جەتكىزىلىمىن شەكتەدى. سول كەزدە شەكتەۋ كوكونىستەر، جەمىستەر، ەت جانە گۇلدەرگە سالىندى، وسى ۋاقىتتا كوكونىستەر، ياعني قىزاناق اۋىل شارۋاشىلىعى يمپورتىنىڭ نەگىزگى بولىگى بولدى.

سونىمەن قاتار رەسەي ت ۇركياعا تۋريستىك جولدامالاردى ساتۋعا تىيىم سالدى. قارىم-قاتىناس  ەردوگاننىڭ پۋتينگە سۋ-24 بومبالاعىشىنىڭ اتىلۋىنا جانە ۇشقىش  بومبالاۋشىنىڭ قازا تابۋىنا بايلانىستى كوڭىل ايتىپ، كەشىرىم حاتىن جولداعاننان كەيىن قالپىنا كەلە باستادى. داعدارىس جاعدايىنان كەيىنگى العاشقى كەزدەسۋ 2016 جىلدىڭ تامىزىندا ءوتتى.

اۋد. : فاريزا مۇقانوۆا

"The Qazaq Times"