Qosımşa qwrılğılardıñ kömegine mwqtaj nauqasqa arnalğan tösek-orın. I.S.Jekenova atındağı qalalıq klinikalıq jwqpalı aurular auruhanasınıñ Türksib audanındağı filialı. Almatı qalası. Foto: QT / Kültegin Aspanwlı

Qazaqstan Ükimeti bıltır pandemiya bastalğan 1 naurız ben biılğı 30 säuir aralığında koronavirus jwqtırğan 1773 adamdı «basqa diagnozdan qaytıs boldı» dep kovidtiñ resmi esebine qospağan. Elde auırğandardıñ jalpı sanı 400 mıñnan astı.

QT redakciyasınıñ swrağına DenMin tarapınan berilgen resmi mälimetke qarağanda, säuir ayında 154 adam koronavirustıñ janama äserinen qaytıs bolğan.

(!) Ministrlik olardıñ ölimin «basqa dertterden boldı, koronavirus tikeley äser etpeydi» dep sanaydı. Jauaptı mamandar bwl jaylı sirek söz etedi, onıñ özinde jurnalisterdiñ swrauımen. Aqparat avtomattandırılmağan. 18 mausım 54 jağday, 2 şilde 101, 23 şilde 319, 4 qırküyek 556, 11 qırküyek 576, 15 qazan 672, 9 qaraşa 709, 15 jeltoqsan 764, 26 jeltoqsan 816 jağday, 20 qañtar 938, 3 aqpan 1061 bolıp, 17 naurız 1450, 29 naurız 1619, 6 mamır 1773-ke deyin artqanı habarlandı.

Ministrliktiñ aqparattıq jüyesi boyınşa koronavirus infekciyasınıñ janama äserinen...   Onıñ işinde öñirler bölinisinde: Qostanay oblısında – 265, Soltüstik Qazaqstanda – 255, Pavlodar oblısında – 240, Şığıs Qazaqstanda – 165, Aqmola oblısında – 159, Almatı oblısında – 129, Jambıl oblısında – 108 jağday. Al eñ tömengi körsetkiş Şımkentte 13 jäne Mañğıstau öñirinde 7 keys tirkelgen.

Keyingi eki aydan asa uaqıt qızıl aymaqtan şığa almay otırğan Almatı qalasında säuirde ilespe diagnozdan köz jwmğandar kürt östi. Ötken ayda birden 41 jağday orın alıp, jalpı jiını 87-ge jetti. Mwnday ösim qalada ğana emes Almatı oblısında da bayqaldı. Batalov basqaratın aymaqta osı ayda 36 adam koronavirus jwqsa da, janama äserden qaytıs boldı.

Onıñ arasında qarttar, ondağan bala, tipti jaña bosanğan ana da bar. Bıltır qaraşa ayında 107, jeltoqsanda 122 jäne biıl qañtarda 123, aqpanda 389, naurızda 169 ölim tirkelgen.

Osı sanatta ömirden ötkenderdiñ deregi koronavirustıñ memlekettik derekqorına engizilmeydi. Sarapşılar men mamandar bwğan qarsı. Mwnı «statistikanı meyilinşe jaqsartudıñ amalı» dep esepteydi. Olardıñ aytuınşa, koronavirustıñ janama äserinen qaytqandardıñ jartısınan astamınıñ sebebi qan aynalımı men tınıs alu jüyesiniñ auruları bolğandıqtan, oğan infekciya dert qozdıruşı faktor retinde ölimge äkep soqtıradı. Soñğı derek boyınşa,  aurular tobı jiktelimin vedomstvo bılay taratadı:

  • Qanaynalım jüyesiniñ auruları – 639 (39,5%)
  • Tınıs alu jüyesiniñ auruları – 644 (39,8%)
  • Endokrindik jüyeniñ auruları – 112 (6,9%)
  • Nesep-jınıs jüyesiniñ auruları – 53 (3,3%)
  • Jaña öskinder – 51 (3,2%)
  • Basqa jağdaylar – 274 (6,4%)
Bıltır 13 naurızdan beri COVID-19 infekciyasın jwqtırğandar qatarı 346,5 mıñğa, 1 tamızdan bılayğı koronavirus pnevmoniyası 53,5 mıñğa jetti. DDSW derekqorı men Wlttıq statistikada Qazaqstanda auırğandar sanı 400 mıñnan astı. Degenmen Ükimet koronavirus pen onıñ pnevmoniyasın eki bölek esepteydi.

Pandemiya bastalğalı jalpı virus jwqqandardıñ 6,5 mıñı (KVI+ / U07.1 – 3948, KVI- / U07.2 – 837, ilespe aurulardan – 1773) qaytıs bolğan. Alayda Qazaqstan biligi boyınan koronavirus tabılsa da, basqa aurulardıñ sebebinen qaytıs boldı delingen 1773 adamdı jalpı statistikağa engizbeydi.

DDSW qaytıs bolğan adamnan koronavirus infekciyası anıqtalsa, ağzadan tıs sırtqı faktordan, yağni oqıs apattan köz jwmğandardan basqasın Covid ölimi statistikasına qosuğa keñes bergen. Degenmen Qazaqstan ükimeti rayınan qaytpadı. Äli künge deyin parallel' esep jürgiziledi: janama äserden qaytıs bolğandar sanı ne memlekettik, ne halıqaralıq statistikağa enbeydi.

Uaşiñton (AQŞ) universiteti medicina mektebiniñ Densaulıq körsetkişteri jäne bağalau institutı (IHME) zertteuinde Qazaqstandağı koronavirus qwrbandarınıñ sanı resmi statistikada körsetilgennen 14,5 ese köp ekeni aytılğan. IHME esebi boyınşa, Qazaqstanda Covid-19 saldarınan 81 696 adam qaytıs bolğan. Ötken aydıñ ortasında osı aqparattan keyin ministrlik derekti qayda ekşedik degen uäjben resmi satistikağa mıñdağan adamnıñ esebin qostı.

«Qaza sebebin bwrmalau – äruaqtı mazalaydı»

Mämbetäli Erbosınov 63 jasına qarağan şağında bıltır indet örşigen şildede ayaq astınan sırqattanıp, tösek tartıp jatıp qalğan. Orta jastağı qarındası Säule Erbosınova bauırınıñ auruhanağa uaqıtılı jata almağanın, keyinnen bir aptada derti küşeygenin aytadı. Aqırı soñında «Şımkent qalasındağı Asar ıqşam audanında aşılğan jaña modul'di auruhananıñ jan saqtau böliminde jatqan».

– 40 jılğa juıq medicina salasında jan ayamay eñbek etken ağama el qatarlı koronavirus jwqqanı anıq. Äytpese sap-sau özdiginen jürgen adam qalayşa bir künde sarı tösekke tañıladı? Üyde ottegi qwrılğısın alıp tınıstap jattı. Köp wzağan joq, birer aptada tilden qalıp, qattı arıqtap kete bardı. Oğan eki jaqtı pnevmoniya degen diagnoz qoydı. Bwl jay pnevmoniya emes, ne koronavirustıq, ne kovidtiñ asqınğan qabınuı ğoy. Osılayşa sayda sanı, qwmda izi joq küyde beyne bir sozılmalı aurudan qaytqanday tirkedi. Qaza sebebin bwrmalau – äruaqtı mazalaydı. Är närseni öz atımen körsetu kerek, – dedi ol aşınıp.

Köptegen adamdar äleumettik jelilerde däri-därmek jetispey, orın da, däriger de tapşı bolğan bıltırğı jazda auruhanağa bara almağanın, al onda jatqandardıñ köbi aman şıqpağanın körip, üy jağdayında emdeluge mäjbür bolğanın jii jazadı.

Sarapşılar: Janama äser degenniñ köbi koronavirusqa tiesili

Sarapşılar pikiri «joğarıda atalğan aurularğa şaldıqqan nauqastardıñ jağdayı asqınğan satıda bolmasa, psihika ne oqıs jaraqat-soqqı sebebinen qaytpasa, onda olardıñ deni koronavirustıñ qwrbanı retinde qarastırıluı tiis» degen ortaq arnağa toğısadı.

Baqıt Tümenova, «Aman-saulıq» qoğamdıq qorınıñ prezidenti, KSRO densaulıq saqtau isiniñ üzdigi:

Koronavirus jürek, ökpe, qant diabeti sekildi sozılmalı aurulardı qozıdruı mümkin. Qaytıs bolğanda jüregi toqtap, tromboz boluı ıqtimal. Mümkin koronaviruspen auırmasa, qoldauşı terapiya alıp tiri jüre beruşi edi. Qaytqan adamnıñ diagnozı men ölim sebebinde baylanıs bolatını anıq.

Virus jwqqandıqtan tromb mölşeri wlğayıp, qan wyıp jürek, ökpe ne miğa salmaq saladı. Osınıñ saldarı da äser etpeydi dey almaymız. Pnevmoniya auruın PTR-dıñ barı-joğına qaramastan klinikasına qaray koronavirustıq sipatta qarastıru qajet dep basınan beri aytıp kelemiz.

Serik Twrsın, Şveycariyadağı qazaq därigeri, medicina bilimderi boyınşa oqıtuşı-tälimger:

Qazaq «auruın jasırğan öledi» deydi. Koronvirus turalı statsitikanıñ dwrıs berilmeui tek qazaqstandıqtardı ğana emes, bizdi de oylandıradı. DDSW-nıñ belgilegen kod bıltır aqpan ayında naqtılanğan. Al Qazaqstan biligi nege tamızdan bastap engizdi. Bwğan jauap berui kerek. Qaytıs bolğan adamnıñ boyında basqa auruı bolğanına qaramastan, ağzasınan virus tabılsa, birden koronavirus sebebinen dep esepteui tiis. Öytkeni virus angiotenzin konverting receptorı arqılı denege kiredi. Ekinşi türi qan tamırları arqılı boyğa taraydı. Sondıqtan virus barlıq tinge jayılıp, eñ älsiz twsınan wstaydı. Jası ülken adamdardıñ sozılmalı auruın qozdırıp, saldarı ölimge aynalıp jatır. Bwl sözsiz koronavirus statistikasına enui tiis. Jıldıñ basınan bergi barlıq pnevmoniyanı aqökpe dep aydarlap, negizgi esepten böldi. Bwl qate qadam. Mwnı Qıtaydağı twmau mausımında örşigen pnevmoniyanı KT arqılı ajıratatın ğılımi täjiribe däleldedi.

Mıñjılqı Berdiqojaev, Qazaqstandıq joğarı sanattı neyrohirurg-däriger:

Qaterli isigi bar ne qan qısımı joğarı adamğa em dwrıs jasalsa, olar ömir süre berer edi. Koronavirustıñ janama äserinen qaytqanı jönindegi derekke tolıq köz jetkizu üşin öte kürdeli  zertteu-saraptama jürgizu kerek. Onı jasap jatatın eşkim joq şığar. Sondıqtan resmi mälimetke senuge mäjbürmiz.

Qayırğali Köneev, nevrolog-däriger, medicina ğılımdarınıñ kandidatı:

Koronavirus infekciyası tromboz tudırğandıqtan joğarıda körsetilgen qayğılı jağdayğa alıp keletini anıq. Köptegen elderde koronavirus jwqqan adamdar oqıs jağdaydan basqa kezdiñ bärinde qwrbandardı indet sebebinen dep qarastırılıp keledi.

Derekti şeginis

2020 jılı «mausım-şilde qırğınında» 42 mıñ adam, al 2019 jılı däl osı aralıqta 22 mıñ, 2018 jıldıñ jazğı eki ayında 21 mıñ adam ömirden qaytqan. Demek bıltır kisi ölimi aldıñğı jıldan keminde 20%-ğa arttı. 163 613 adamnıñ ölimi Qazaqstandı jaña ğasırda eñ joğarğı körsetkişpen ornı tolmas qasiretke wşırattı.

Qazaqstan virus taraluı boyınşa älemde Worldometers derekqorı, Djons Hopkins universiteti jäne DDSW tizimindegi 221 el men aymaqtıñ arasında 47-orında twr.

Bilik atalğan sanattağı pacientten PTR testi arqılı koronavirus anıqtalğanına qaramastan, «basqa aurulardıñ sebebinen qaytıs bolğanın» alğa tartıp ortaq esepke engizbeydi. Ministr orınbasarı Ajar Ğiniyatqızı bıltır küzde statistikadağı negizgi kemşilikter turalı redakciya tilşisimen 45 minut swhbattasıp, är aydıñ 10-ı ötken aydağı ilespe diagnozdan qaytıs bolğandardıñ sanın twraqtı türde resmi resurstarda jariyalauğa uäde etken edi. Biraq vice-ministr sözinde twrmadı. Vedomstvo bwl indikatorğa tiesili derekti twraqtı türde emes, tilşilerdiñ swrauımen ğana jariyalaydı.

"The Qazaq Times"