قازاقستان ۇكىمەتى بىلتىر پاندەميا باستالعان 1 ناۋرىز بەن بيىلعى 30 ءساۋىر ارالىعىندا كوروناۆيرۋس جۇقتىرعان 1773 ادامدى «باسقا دياگنوزدان قايتىس بولدى» دەپ كوۆيدتىڭ رەسمي ەسەبىنە قوسپاعان. ەلدە اۋىرعانداردىڭ جالپى سانى 400 مىڭنان استى.
QT رەداكتسياسىنىڭ سۇراعىنا دەنمين تاراپىنان بەرىلگەن رەسمي مالىمەتكە قاراعاندا، ءساۋىر ايىندا 154 ادام كوروناۆيرۋستىڭ جاناما اسەرىنەن قايتىس بولعان.
(!) مينيسترلىك ولاردىڭ ءولىمىن «باسقا دەرتتەردەن بولدى، كوروناۆيرۋس تىكەلەي اسەر ەتپەيدى» دەپ سانايدى. جاۋاپتى ماماندار بۇل جايلى سيرەك ءسوز ەتەدى، ونىڭ وزىندە جۋرناليستەردىڭ سۇراۋىمەن. اقپارات اۆتوماتتاندىرىلماعان. 18 ماۋسىم 54 جاعداي، 2 شىلدە 101, 23 شىلدە 319, 4 قىركۇيەك 556, 11 قىركۇيەك 576, 15 قازان 672, 9 قاراشا 709, 15 جەلتوقسان 764, 26 جەلتوقسان 816 جاعداي، 20 قاڭتار 938, 3 اقپان 1061 بولىپ، 17 ناۋرىز 1450, 29 ناۋرىز 1619, 6 مامىر 1773-كە دەيىن ارتقانى حابارلاندى.
مينيسترلىكتىڭ اقپاراتتىق جۇيەسى بويىنشا كوروناۆيرۋس ينفەكتسياسىنىڭ جاناما اسەرىنەن... ونىڭ ىشىندە وڭىرلەر بولىنىسىندە: قوستاناي وبلىسىندا – 265, سولتۇستىك قازاقستاندا – 255, پاۆلودار وبلىسىندا – 240, شىعىس قازاقستاندا – 165, اقمولا وبلىسىندا – 159, الماتى وبلىسىندا – 129, جامبىل وبلىسىندا – 108 جاعداي. ال ەڭ تومەنگى كورسەتكىش شىمكەنتتە 13 جانە ماڭعىستاۋ وڭىرىندە 7 كەيس تىركەلگەن.
كەيىنگى ەكى ايدان اسا ۋاقىت قىزىل ايماقتان شىعا الماي وتىرعان الماتى قالاسىندا ساۋىردە ىلەسپە دياگنوزدان كوز جۇمعاندار كۇرت ءوستى. وتكەن ايدا بىردەن 41 جاعداي ورىن الىپ، جالپى جيىنى 87-گە جەتتى. مۇنداي ءوسىم قالادا عانا ەمەس الماتى وبلىسىندا دا بايقالدى. باتالوۆ باسقاراتىن ايماقتا وسى ايدا 36 ادام كوروناۆيرۋس جۇقسا دا، جاناما اسەردەن قايتىس بولدى.
ونىڭ اراسىندا قارتتار، ونداعان بالا، ءتىپتى جاڭا بوسانعان انا دا بار. بىلتىر قاراشا ايىندا 107, جەلتوقساندا 122 جانە بيىل قاڭتاردا 123, اقپاندا 389, ناۋرىزدا 169 ءولىم تىركەلگەن.
وسى ساناتتا ومىردەن وتكەندەردىڭ دەرەگى كوروناۆيرۋستىڭ مەملەكەتتىك دەرەكقورىنا ەنگىزىلمەيدى. ساراپشىلار مەن ماماندار بۇعان قارسى. مۇنى «ستاتيستيكانى مەيىلىنشە جاقسارتۋدىڭ امالى» دەپ ەسەپتەيدى. ولاردىڭ ايتۋىنشا، كوروناۆيرۋستىڭ جاناما اسەرىنەن قايتقانداردىڭ جارتىسىنان استامىنىڭ سەبەبى قان اينالىمى مەن تىنىس الۋ جۇيەسىنىڭ اۋرۋلارى بولعاندىقتان، وعان ينفەكتسيا دەرت قوزدىرۋشى فاكتور رەتىندە ولىمگە اكەپ سوقتىرادى. سوڭعى دەرەك بويىنشا، اۋرۋلار توبى جىكتەلىمىن ۆەدومستۆو بىلاي تاراتادى:
- قاناينالىم جۇيەسىنىڭ اۋرۋلارى – 639 (39,5%)
- تىنىس الۋ جۇيەسىنىڭ اۋرۋلارى – 644 (39,8%)
- ەندوكريندىك جۇيەنىڭ اۋرۋلارى – 112 (6,9%)
- نەسەپ-جىنىس جۇيەسىنىڭ اۋرۋلارى – 53 (3,3%)
- جاڭا وسكىندەر – 51 (3,2%)
- باسقا جاعدايلار – 274 (6,4%)
پاندەميا باستالعالى جالپى ۆيرۋس جۇققانداردىڭ 6,5 مىڭى (كۆي+ / U07.1 – 3948, كۆي- / U07.2 – 837, ىلەسپە اۋرۋلاردان – 1773) قايتىس بولعان. الايدا قازاقستان بيلىگى بويىنان كوروناۆيرۋس تابىلسا دا، باسقا اۋرۋلاردىڭ سەبەبىنەن قايتىس بولدى دەلىنگەن 1773 ادامدى جالپى ستاتيستيكاعا ەنگىزبەيدى.
ددسۇ قايتىس بولعان ادامنان كوروناۆيرۋس ينفەكتسياسى انىقتالسا، اعزادان تىس سىرتقى فاكتوردان، ياعني وقىس اپاتتان كوز جۇمعانداردان باسقاسىن Covid ءولىمى ستاتيستيكاسىنا قوسۋعا كەڭەس بەرگەن. دەگەنمەن قازاقستان ۇكىمەتى رايىنان قايتپادى. ءالى كۇنگە دەيىن پاراللەل ەسەپ جۇرگىزىلەدى: جاناما اسەردەن قايتىس بولعاندار سانى نە مەملەكەتتىك، نە حالىقارالىق ستاتيستيكاعا ەنبەيدى.
ۋاشيڭتون (اقش) ۋنيۆەرسيتەتى مەديتسينا مەكتەبىنىڭ دەنساۋلىق كورسەتكىشتەرى جانە باعالاۋ ينستيتۋتى (IHME) زەرتتەۋىندە قازاقستانداعى كوروناۆيرۋس قۇرباندارىنىڭ سانى رەسمي ستاتيستيكادا كورسەتىلگەننەن 14,5 ەسە كوپ ەكەنى ايتىلعان. IHME ەسەبى بويىنشا، قازاقستاندا Covid-19 سالدارىنان 81 696 ادام قايتىس بولعان. وتكەن ايدىڭ ورتاسىندا وسى اقپاراتتان كەيىن مينيسترلىك دەرەكتى قايدا ەكشەدىك دەگەن ۋاجبەن رەسمي ساتيستيكاعا مىڭداعان ادامنىڭ ەسەبىن قوستى.
«قازا سەبەبىن بۇرمالاۋ – ارۋاقتى مازالايدى»
مامبەتالى ەربوسىنوۆ 63 جاسىنا قاراعان شاعىندا بىلتىر ىندەت ورشىگەن شىلدەدە اياق استىنان سىرقاتتانىپ، توسەك تارتىپ جاتىپ قالعان. ورتا جاستاعى قارىنداسى ساۋلە ەربوسىنوۆا باۋىرىنىڭ اۋرۋحاناعا ۋاقىتىلى جاتا الماعانىن، كەيىننەن ءبىر اپتادا دەرتى كۇشەيگەنىن ايتادى. اقىرى سوڭىندا «شىمكەنت قالاسىنداعى اسار ىقشام اۋدانىندا اشىلعان جاڭا ءمودۋلدى اۋرۋحانانىڭ جان ساقتاۋ بولىمىندە جاتقان».
– 40 جىلعا جۋىق مەديتسينا سالاسىندا جان اياماي ەڭبەك ەتكەن اعاما ەل قاتارلى كوروناۆيرۋس جۇققانى انىق. ايتپەسە ساپ-ساۋ وزدىگىنەن جۇرگەن ادام قالايشا ءبىر كۇندە سارى توسەككە تاڭىلادى؟ ۇيدە وتتەگى قۇرىلعىسىن الىپ تىنىستاپ جاتتى. كوپ ۇزاعان جوق، بىرەر اپتادا تىلدەن قالىپ، قاتتى ارىقتاپ كەتە باردى. وعان ەكى جاقتى پنەۆمونيا دەگەن دياگنوز قويدى. بۇل جاي پنەۆمونيا ەمەس، نە كوروناۆيرۋستىق، نە كوۆيدتىڭ اسقىنعان قابىنۋى عوي. وسىلايشا سايدا سانى، قۇمدا ءىزى جوق كۇيدە بەينە ءبىر سوزىلمالى اۋرۋدان قايتقانداي تىركەدى. قازا سەبەبىن بۇرمالاۋ – ارۋاقتى مازالايدى. ءار نارسەنى ءوز اتىمەن كورسەتۋ كەرەك، – دەدى ول اشىنىپ.
كوپتەگەن ادامدار الەۋمەتتىك جەلىلەردە ءدارى-دارمەك جەتىسپەي، ورىن دا، دارىگەر دە تاپشى بولعان بىلتىرعى جازدا اۋرۋحاناعا بارا الماعانىن، ال وندا جاتقانداردىڭ كوبى امان شىقپاعانىن كورىپ، ءۇي جاعدايىندا ەمدەلۋگە ءماجبۇر بولعانىن ءجيى جازادى.
ساراپشىلار: جاناما اسەر دەگەننىڭ كوبى كوروناۆيرۋسقا تيەسىلى
ساراپشىلار پىكىرى «جوعارىدا اتالعان اۋرۋلارعا شالدىققان ناۋقاستاردىڭ جاعدايى اسقىنعان ساتىدا بولماسا، پسيحيكا نە وقىس جاراقات-سوققى سەبەبىنەن قايتپاسا، وندا ولاردىڭ دەنى كوروناۆيرۋستىڭ قۇربانى رەتىندە قاراستىرىلۋى ءتيىس» دەگەن ورتاق ارناعا توعىسادى.
باقىت تۇمەنوۆا، «امان-ساۋلىق» قوعامدىق قورىنىڭ پرەزيدەنتى، كسرو دەنساۋلىق ساقتاۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى:
كوروناۆيرۋس جۇرەك، وكپە، قانت ديابەتى سەكىلدى سوزىلمالى اۋرۋلاردى قوزىدرۋى مۇمكىن. قايتىس بولعاندا جۇرەگى توقتاپ، ترومبوز بولۋى ىقتيمال. مۇمكىن كوروناۆيرۋسپەن اۋىرماسا، قولداۋشى تەراپيا الىپ ءتىرى جۇرە بەرۋشى ەدى. قايتقان ادامنىڭ دياگنوزى مەن ءولىم سەبەبىندە بايلانىس بولاتىنى انىق.
ۆيرۋس جۇققاندىقتان ترومب مولشەرى ۇلعايىپ، قان ۇيىپ جۇرەك، وكپە نە ميعا سالماق سالادى. وسىنىڭ سالدارى دا اسەر ەتپەيدى دەي المايمىز. پنەۆمونيا اۋرۋىن پتر-دىڭ بارى-جوعىنا قاراماستان كلينيكاسىنا قاراي كوروناۆيرۋستىق سيپاتتا قاراستىرۋ قاجەت دەپ باسىنان بەرى ايتىپ كەلەمىز.
سەرىك تۇرسىن، شۆەيتسارياداعى قازاق دارىگەرى، مەديتسينا بىلىمدەرى بويىنشا وقىتۋشى-تالىمگەر:
قازاق «اۋرۋىن جاسىرعان ولەدى» دەيدى. كورونۆيرۋس تۋرالى ستاتسيتيكانىڭ دۇرىس بەرىلمەۋى تەك قازاقستاندىقتاردى عانا ەمەس، ءبىزدى دە ويلاندىرادى. ددسۇ-نىڭ بەلگىلەگەن كود بىلتىر اقپان ايىندا ناقتىلانعان. ال قازاقستان بيلىگى نەگە تامىزدان باستاپ ەنگىزدى. بۇعان جاۋاپ بەرۋى كەرەك. قايتىس بولعان ادامنىڭ بويىندا باسقا اۋرۋى بولعانىنا قاراماستان، اعزاسىنان ۆيرۋس تابىلسا، بىردەن كوروناۆيرۋس سەبەبىنەن دەپ ەسەپتەۋى ءتيىس. ويتكەنى ۆيرۋس انگيوتەنزين كونۆەرتينگ رەتسەپتورى ارقىلى دەنەگە كىرەدى. ەكىنشى ءتۇرى قان تامىرلارى ارقىلى بويعا تارايدى. سوندىقتان ۆيرۋس بارلىق تىنگە جايىلىپ، ەڭ ءالسىز تۇسىنان ۇستايدى. جاسى ۇلكەن ادامداردىڭ سوزىلمالى اۋرۋىن قوزدىرىپ، سالدارى ولىمگە اينالىپ جاتىر. بۇل ءسوزسىز كوروناۆيرۋس ستاتيستيكاسىنا ەنۋى ءتيىس. جىلدىڭ باسىنان بەرگى بارلىق پنەۆمونيانى اقوكپە دەپ ايدارلاپ، نەگىزگى ەسەپتەن ءبولدى. بۇل قاتە قادام. مۇنى قىتايداعى تۇماۋ ماۋسىمىندا ورشىگەن پنەۆمونيانى كت ارقىلى اجىراتاتىن عىلىمي تاجىريبە دالەلدەدى.
مىڭجىلقى بەردىقوجاەۆ، قازاقستاندىق جوعارى ساناتتى نەيروحيرۋرگ-دارىگەر:
قاتەرلى ىسىگى بار نە قان قىسىمى جوعارى ادامعا ەم دۇرىس جاسالسا، ولار ءومىر سۇرە بەرەر ەدى. كوروناۆيرۋستىڭ جاناما اسەرىنەن قايتقانى جونىندەگى دەرەككە تولىق كوز جەتكىزۋ ءۇشىن وتە كۇردەلى زەرتتەۋ-ساراپتاما جۇرگىزۋ كەرەك. ونى جاساپ جاتاتىن ەشكىم جوق شىعار. سوندىقتان رەسمي مالىمەتكە سەنۋگە ءماجبۇرمىز.
قايىرعالي كونەەۆ، نەۆرولوگ-دارىگەر، مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى:
كوروناۆيرۋس ينفەكتسياسى ترومبوز تۋدىرعاندىقتان جوعارىدا كورسەتىلگەن قايعىلى جاعدايعا الىپ كەلەتىنى انىق. كوپتەگەن ەلدەردە كوروناۆيرۋس جۇققان ادامدار وقىس جاعدايدان باسقا كەزدىڭ بارىندە قۇربانداردى ىندەت سەبەبىنەن دەپ قاراستىرىلىپ كەلەدى.
دەرەكتى شەگىنىس
2020 جىلى «ماۋسىم-شىلدە قىرعىنىندا» 42 مىڭ ادام، ال 2019 جىلى ءدال وسى ارالىقتا 22 مىڭ، 2018 جىلدىڭ جازعى ەكى ايىندا 21 مىڭ ادام ومىردەن قايتقان. دەمەك بىلتىر كىسى ءولىمى الدىڭعى جىلدان كەمىندە 20%-عا ارتتى. 163 613 ادامنىڭ ءولىمى قازاقستاندى جاڭا عاسىردا ەڭ جوعارعى كورسەتكىشپەن ورنى تولماس قاسىرەتكە ۇشىراتتى.
قازاقستان ۆيرۋس تارالۋى بويىنشا الەمدە Worldometers دەرەكقورى، دجونس حوپكينس ۋنيۆەرسيتەتى جانە ددسۇ تىزىمىندەگى 221 ەل مەن ايماقتىڭ اراسىندا 47-ورىندا تۇر.
بيلىك اتالعان ساناتتاعى پاتسيەنتتەن پتر تەستى ارقىلى كوروناۆيرۋس انىقتالعانىنا قاراماستان، «باسقا اۋرۋلاردىڭ سەبەبىنەن قايتىس بولعانىن» العا تارتىپ ورتاق ەسەپكە ەنگىزبەيدى. مينيستر ورىنباسارى اجار عينياتقىزى بىلتىر كۇزدە ستاتيستيكاداعى نەگىزگى كەمشىلىكتەر تۋرالى رەداكتسيا تىلشىسىمەن 45 مينۋت سۇحباتتاسىپ، ءار ايدىڭ 10-ى وتكەن ايداعى ىلەسپە دياگنوزدان قايتىس بولعانداردىڭ سانىن تۇراقتى تۇردە رەسمي رەسۋرستاردا جاريالاۋعا ۋادە ەتكەن ەدى. بىراق ۆيتسە-مينيستر سوزىندە تۇرمادى. ۆەدومستۆو بۇل ينديكاتورعا تيەسىلى دەرەكتى تۇراقتى تۇردە ەمەس، تىلشىلەردىڭ سۇراۋىمەن عانا جاريالايدى.
شەرزاتتىڭ ءولىمى ىسىنە قاتىستى قۇپيا ۆيدەونى جاريالاۋ كىمگە كەرەك بولدى؟ – ساراپشىلار مەديا سىنى
24 قازان – كىتاپحاناشىلار مەرەكەسى قۇتتى بولسىن!
«ۋچاسكەدەن ارۋاققا كوك حات»: الماتىدا مارقۇمعا كەلگەن شاقىرتۋ
كوميسسيا مەن باقىلاۋشى ەسەبىندەگى ايىرماشىلىق: الماتىدا رەفەرەندۋم قالاي ءوتىپ جاتىر؟
ء"ادىل قازاقستان، ەستيتىن مەملەكەت" ەندى ادۆوكاتتارعا قىسىم جاساي باستادى ما؟
«پسەۆدو-بايقاۋشى» الدە كاسىبي باقىلاۋشى: رەفەرەندۋمدى كىم باقىلايدى؟