Şıñjañdağı tärbie lageri. Foto: The New York Tims.

Şildeniñ 27-si Qıtay biligi Şıñjañda epidemiyanıñ ekinşi tolqını bastalğanın alğa tartıp, avtonomiyalı regiondağı qalalardı jauıp, milliondağan adamdardı oqşaulaytın auqımdı şaralardı engizdi. Şeneunikter jwrtşılıqqa «Soğıs küyindegi» tärtipti saqtau turasında ügit jürgizdi jäne twrğın üy esikterine deyin jergilikti ükimettiñ möri basılğan qağazdardı japsırıp, jüris-twrıstı qatañ şektedi.

Degenmen, soñğı birer aptada Şıñjañda indet jwqtırğan eşqanday jağday tirkelmese de qatañ karantin şarası alınğan joq. Oblıs, audan, auıl aralıq joldar tegis jabıq, tipti bir üyden ekinşi üyge baruğa da şekteu qoyılğan küyde qatıp-semip twr. Orta-şağın biznes karantin kezinde twraqtı kiristerinen ayrılğanı belgili. Ükimettiñ orta-şağın biznesti qoldau bağdarlamalarına qaramastan, şağın jeke käsipkerler on mıñdağan yuan' kiristerin joğalttı.

Alayda, öñirdegi twrğındar öz narazılığın bildiruge jüreksinedi, äsirese az sandı wlt ökilderi öz pikirin bildiruge mülde därmensiz. Onıñ sebebi belgili – soñğı birneşe jılda Şıñjañda jürilgen basıp-janşu, ideologiyalıq şekteu öñirdegi az sandı wlttardıñ derbes közqarastarın äbden twnşıqtırıp jibergen. Soğan qaramastan äleumettik jelilerde jäne şeteldik BAQ-qa ükimettiñ şekteu şarası tım qatañ ekenin aytqandar da bar. Biraq, bayqağanımızday sonıñ köbi tek han (qıtay) wltınan. Qıtayda keñinen tanımal äleumettik jeli platforması Weibo-da Ürimjilik jeli qoldanuşılarınıñ narazılığın bayqau qiın emes. «Bwl qala ma, türme me?» degen pikirler de kezdesedi. Qıtaydıñ indetke qarsı däri-därmekterine kümän keltirgen twrğındardıñ jazbasın The New York Times basılımı erekşe nazarğa alğan edi.


ŞWAR ortalığı Ürimji qalası. Foto: Weibo palatforması.

Osınday azdağan adamnıñ aytuınşa, äleumettik jelilerdegi jekelegen bwnday narazılıqtardıñ eşqanday önimi bolmaydı. Bilik öz azamattarınıñ pikirlerine qwlaq asuı eki talay. Äsirese, Şıñjañ jerinde twrğındardıñ talap-arızı QKP-ge qarsılıq, «ekijüzdilik» degen sekildi sayasi wrandarğa telinip, küreske alınbasa, pozitivti twrğıda eskerilmeydi.

Ärine, Şıñjañnan özge Qıtaydıñ işki provinciyalarında pandemiyanıñ alğaşqı tolqını baqılauğa alınğannan keyin ömir qalıptı küyine kele bastadı. Tipti, Qıtay biligi öziniñ indetke qarsı küres täjiribeleri arqılı älemge ülgi retinde körsetkisi de keledi. Resmi mälimetterde Şıñjañdağı kezekti şekteu şarası 4 mln adamdı qamtığanı aytıladı. Degenmen, bılayğı mälimetter boyınşa Şıñjañnıñ basım köp aumağı tolıqtay qatañ rejimdegi oqşaulau küyinde twr. Tipti, keybir täuelsiz sarapşılar Şıñjañdağı karantin şarası indetti baqılauğa alu üşin emes, kerisinşe Orta Aziya elderine Qıtaydıñ indetke qarsı küres täjiribesin joğarı nätijeli etip körsetu üşin kirgizilgen degen pikirlerin de aytadı.

Şıñjañda resmi mälimetter boyınşa 25 mln adam ömir süredi. Köptegen jıldardan beri Qıtay biligi Şıñjañda azamattardı baqılau jüyesin tolassız jetildirip keledi. Pandemiya jağdayınan bwrın da bilik Şıñjañdağı mwsılman halıqtardı qatañ baqılau astında wstap kele jatqanı şın. Bwl Qıtay biliginiñ atalğan aymaqta milliondağan adamdı özgeşe baqılau astında wstap twrğanın körsetedi. Halıqaralıq wyımdar jäne birqatar Batıs elderi Şıñjañdağı adam qwqığınıñ bwzıluınan tağı da alañdaulı.

Şıñjañ – Qıtaydıñ Orta Aziyamen şektesetin, strategiyalıq mañızdı aymağı. Bwl öñir sonday-aq Qıtaydağı qazba baylıqtardıñ da basım köbin wstaydı. Avtonomiyalı regiondı Täñir tauınıñ silemi tabiği türde ekige bölip twradı, oñtüstiginde wyğırlar, soltüstiginde qazaqtar köbirek qonıstanğan. Bwl künde Qıtaydıñ elimizben şekaralas bwl aumağı älemdegi adam qwqığı auır därejede bwzılğan aymaq sanaladı. Beyjiñniñ aymaqtağı sayasatı AQŞ pen EO elderiniñ narazılığına wşırauda. Bir apta bwrın şeteldegi wyğır aqparat közderi Qıtay biligin şıñjañdıq az wlttardı vakcina sınağınıñ nısanına aynaldırdı dep ayıptağan mälimetterdi de tarattı. Şıñjañdağı karantindik baqılau wzarğan sayın şeteldik aqparat qwraldarı, halıqaralıq qwqıq qorğau wyımdarı öñirdegi adam qwqığınıñ bwzıluınan alañday bastadı.

“The Qazaq Times”