Qıtay basşısı qwrmet qarauılınıñ aldınan ötip baradı. Foto: Reuters.

Qıtaydıñ sayasi jüyesindegi jik-jikke bölingen sayasi komandalıq toptar men twlğalar Qıtaydağı barlıq jağdayğa tike ıqpal jasaytını qaymana jwrtqa anıq. Sayasi komanda men oligarhtar arasındağı astırtın baqastıq pen küres kerek deseñiz eñ tömengi atqaruşı bilikke deyin körinis berip jatadı. Är komanda öz jaqın jaqtasınıñ köp äri bilikti, senimdi boluın qalaydı. Sonımen birge Qıtaydıñ sayasi bilikte jik-jikke bölinip baqas boluınıñ tağı bir sebebi – baylıq pen bilik arasındağı tepe-teñdiktiñ bwzıluı.

Qıtayda wlttıq kapitalizm erkin damu jolına tüskisi keledi, al köne sürdek kommunist bilik şet-şetin erneulep, wlttıq kapitalizmniñ ağıtılıp, jügensiz ketuinen bek qattı alañdaydı jäne tejep otıradı. Alda-jalda kapitalizmnıñ bası noqtağa simasa, ol kärteñ kommunisterdi bilikten alastaytını ras, tipti qwqıqtıq jaza tağıp delo twrğızuı da ğajap emes. Sol sebepti, Qıtaydağı bası noqta-jügenge simağan wlttıq kapitalizm, wlttıq burjuaziya men eskişil kommunist bilik arasındağı küres jalğasa beredi, tipti wzaqqa sozıluı da mümkin.

Qolında tizgini bar bir bölim biliktegi reformaşıldar men jañaşıldar da tübegeyli reforma jasauğa äli dayın emestikterin sezdirip keledi. Zäudeğalam, reforma bastalıp ketse, señdi seyiltu qiın, partiya tağdırına qauip tönedi. Al partiyanı saqtap qalamız, partiyanıñ ğana müddesin közge wstap reformağa ilgi tanıtpaymız dese memleket tağdırı qauipte qaladı. Sondıqtan partiya men memleketti teñ saqtap twru üşin jik-jik oligarhtardıñ baqay qulıq baqastıqtarın äskeri tärtippen ğana qolda wstap otır. Eger Qıtayda äskeri tizgin böliske tüsse, bilik pen partiyanıñ tağdırı bwlıñğır dey beriñiz. Onda Qıtayda adam nanğısız reformalar jürgiziledi... Reforma ayasında bilikke wltşıldar da kelui bek mümkin. Eger wltşıl küşter Qıtay biligine kelip jatsa Qıtaydağı keybir solaqay sayasattar jalğasa berui de mümkin. Dese de unitarist jäne federalist küşterdi de eskeru kerek.

Qıtaydıñ soñğı bes jıldan bergi sayasatı osınday qıtaydıñ jikşil küşterin tazalaumen äbigerlenip jatır. Partiya işindegi bir top jikşilder özine sayasi baqtalasqa aynaladı degen barlıq küşterdiñ balamasın zorlıqpen tegistep jatır. Ziyanı orasan zor! Partiya öz senimnen ayrıldı, jas qıtaydıñ partiyağa senu qableti nölge teñ. Ekinşisi, adami kapital azaydı, wranşıl, dañğoy jandardıñ bağı jandı, şınayı jandar tasada qaldı.

Şıñjañ ölkesi – Qıtay sayasi komandalarınıñ talas-tartıstağı öñiri. Qay oligarh Şıñjañdı qolğa keltirse sol komandanıñ narqı jüredi. Sondıqtan 1912-2017 jj arasındağı Şıñjañ ölkesiniñ törağası, partkom basşısı, gubernator jäne onıñ artında twrğan sayasi elita men komanda öte mañızdı sanaladı, onı jiti qadağalap otıru kerek. Partiya işindegi sayasi jikşilderdiñ astırtın küresin baqılap, saraptap otıru – bizdiñ situaciyanı der kezinde tüsinip, tamırın wstauımızğa järdem beredi. Qıtay stratekteriniñ qoldan jalğan situaciya jasap reakciyamızdı bayqap otıruınan da saqtanu kerek.

Eldes ORDA

“The Qazaq Times”