پرەزيدەنت سايلاۋى جانە ساياسي جاعدايدىڭ ءحالى جايىندا

 سوڭعى ۋاقىتتا ەلدە پرەزيدەنت سايلاۋىنىڭ مەرزىمىنەن بۇرىن بولاتىنى تۋرالى قاۋەسەت ءجيى ايتىلا باستادى. اقوردادا بولىپ جاتقان بەلسەندى ارەكەتتەر – سايلاۋ الدى قادامنىڭ باستاۋى دەيتىندەر دە كوپ. كونستيتۋتسيا بويىنشا كەلەسى پرەزيدەنت سايلاۋى 2020 جىلدىڭ سوڭىنا تاياۋ ءوتۋى ءتيىس. دەگەنمەن قازىرگى ساياسي پروتسەستەر ول ۋاقىتقا دەيىن كۇتۋدى ءجون كورمەيتىن سىڭايلى.

 وسى ورايدا بۇل تاقىرىپ توڭىرەگىندە پىكىر بىلدىرە الاتىن بەلسەندى ساراپشىلارعا حابارلاسىپ، كوزقاراستارىن سۇراعان ەدىك. ساياسي عىلىمدارىنىڭ كانديداتى تولعاناي ۇمبەتاليەۆانىڭ ايتۋىنشا، سايلاۋدىڭ ءوتۋ-وتپەۋىنەن بۇرىن پرەزيدەنتتىڭ بيلىكتەن كەتكەنىنەن كەيىنگى جاعداي كوبىرەۋ ويلانتۋى ءتيىس.

– نازارباەۆ بيلىكتى تاپسىرعاننان كەيىن جوعارىداعى ەليتالى توپتار اراسىندا مۇددە قاقتىعىستارى تۋىنداۋى مۇمكىن. پرەزيدەنت وتباسىنىڭ دا قولداعى بايلىعىن ساقتاپ قالا الارىنا ەش كەپىلدىك جوق. ال باتىس ەلدەرىنىڭ بىزدەگى جاعدايعا تانىتار رەاكتسياسىنا كەلەر بولساق، ولار پالەندەي ەشتەڭە ىستەي قويماس. ولار سىرتتاي سىن، ەسكەرتپەلەرىن ايتقانىمەن شىنداپ ىشكى ساياساتقا ارالاسپايدى. بىراق تۇپتەپ كەلگەندە اۆتوريتارلىق بيلىككە ولار قارسى جانە مۇنى اشىق ايتادى، – دەيدى ول.

ال قوعام قايراتكەرى جارىلقاپ قالىباي پرەزيدەنت سايلاۋىنىڭ ءوتۋى تۋرالى ساۋالعا كەڭىنەن قامتىپ جاۋاپ بەرگەندى ءجون سانادى.

– «جەل تۇرماسا ءشوپتىڭ باسى قيمىلدامايدى». مەكتەپتەگى مۇعالىمدەر سايلاۋعا دايىندىقتى باستاپ كەتتى دەگەن قاۋەسەت جەتتى. تاياۋدان بەرى پرەزيدەنت ساياسي بەلسەندىلىك تانىتا باستادى. اكىمدەرى مەن مينيسترلەرىن جيناپ الىپ ەسەپ الدى، ۇرىستى، ەسكەرتۋ جاسادى. كوممۋنالدىق تاريفتەردى ارزانداتۋعا تاپسىرما بەردى. قىسقاسى، ساياسي سپەكتاكل قويدى. ال تاياۋدا بىلتىرعى «رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ» جالعاسىن جاريالادى. قازاق حالقى رۋحانيات، تاريح دەسە قۇلاپ تۇسەدى. ياعني، بۇل قازاققا ارنالعان، قازاق سايلاۋشىلارىنا ارنالعان نارسە. پرەزيدەنت وسىعان دەيىن دە 28 جىلدىڭ ىشىندە ءىس-قاعازدارىن مەملەكەتتىك تىلگە كوشىرۋ جونىندە ەكى ون جىلدىق باعدارلاما قابىلداعان. بىرەۋى 1991-2000 جىلعا دەيىن. ول ورىندالماعان سوڭ 2000-2010 جىل ارالىعىندا. بىراق قازاق ءتىلى – مەملەكەتتىك تىلگە اينالا المادى. وسىعان دەيىن دە قانشاما جوبا جاسادى. قانشاما زاۋىت-فابريكالاردىڭ لەنتاسىن قيدى. بىراق ۋاقىت سونىڭ ءبارى كوزبايلاۋ ەكەنىن، جالعان ءسوز ەكەنىن دالەلدەپ بەردى. سايلاۋ دا پرەزيدەنتتىڭ پايداسىنا شەشىلە بەرەتىن بولدى. بيلىك بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىن ءوز ءسوزىن سويلەيتىن باسپاسوزگە اينالدىرىپ الۋ ارقىلى قول جەتكىزەدى، – دەيدى ول.

«اڭىز ادام» جانە «جۇلدىزدار وتباسى» جوبالارىنىڭ اۆتورى ەلدەگى الەۋمەتتىك جاعداي سوڭعى ۋاقىتتا تىم تومەندەپ كەتتى دەگەن پىكىردە. بيزنەستىڭ ءبارى اقوردا اينالاسىنداعى ىقپالدى ادامداردىڭ قولىنا ءوتىپ كەتكەندىكتەن حالىق ارەڭ كۇنەلتىپ وتىر دەگەن جارىلقاپ قالىباي، بيلىك ءبىر ادامنىڭ قولىنا شوعىرلانسا – ادىلەت ۇعىمى جويىلادى دەيدى.

– ءسوز بوستاندىعى دا، حالىقتىڭ شەرۋگە شىعۋ قۇقىعى دا تۇبىرىمەن جويىلدى. ينتەرنەتتى باقىلاۋ ارقىلى الەۋمەتتىك جەلىگە دە شەكتەۋ قويىپ جاتىر. ءسويتىپ، حالىقتىڭ اۋزى جابىق، كوزى سوقىر، قۇلاعى ساڭىراۋ بولدى. بۇل جولعى پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا تىركەلۋ ءۇشىن مىناداي وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىپ تاستادى: بىرنەشە جىل مەملەكەتتىك قىزمەتتە ەڭبەك ەتكەن بولۋى ءتيىس. قىسقاشا ايتقاندا، «نۇر وتاننىڭ» مۇشەسى بولۋىڭ كەرەك. ەكىنشى تالابى – تىركەلگەن پارتيانىڭ مۇشەسى بولىپ، سەنى سولار ۇسىنۋى كەرەك. ەلدەگى ساياسي الاڭداعى پارتيالاردىڭ جاعدايى قالاي ەكەنى بارىمىزگە ءمالىم. «اقجول» دا، باسقاسى دا قۋىرشاق پارتياعا اينالعان. نە ايتسا دا باس شۇلعيدى. سايلاۋعا كانديداتتار ءادىل ءتۇستى دەگەن كۇننىڭ وزىندە دە داۋىس ساناۋ جۇيەسى بىلىققان. ستالين «ماسەلە قالاي داۋىس بەرۋدە ەمەس، داۋىستى كىمنىڭ سانايتىنىندا» دەپ ايتقان. بىزدە دە وسى جاعداي، – دەيدى قوعام قايراتكەرى.

"The Qazaq Times"