21 اقپاندا الماتىدا قازاقستاننىڭ جەڭىل ونەركاسىپ كاسىپورىندارىنىڭ جالپى سەزى ءوتتى.

بۇل جيىندى QAZTEXTILEINDUSTRY سرو ء(وزىن-ءوزى رەتتەيتىن ۇيىم) مەن قازاقستاننىڭ جەڭىل ونەركاسىپ كاسىپو-رىندارىنىڭ قاۋىمداستىعى ۇيىمداستىردى.

الماتى تەحنولوگيالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عيماراتىندا وتكەن بۇل ءىس-شارا جەڭىل ونەركاسىپ سالاسىنىڭ بارلىق وتاندىق ءىرى كاسىپورىندارىنىڭ باسىن بىرىكتىردى.

سەزگە قاتىسۋشىلار بۇل نارىقتى بىلاي دەپ سيپاتتايدى: مۇناي، گاز، كەن ءوندىرۋ ءوندىرىسىنىڭ ارناۋلى كيىمدەرى، مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ كيىمى، كۇش قۇرىلىمدارى قىزمەتكەرلەرىنىڭ كيىمى، تەمىرجولشىلار مەن مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ كيىمى ءوندىرىسى.

يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگى جەڭىل ونەركاسىپ دەپارتامەنتىنىڭ ءتورايىمى ايجان ءادىلوۆا وتاندىق جەڭىل ونەركاسىپتىڭ قازاقستان ءۇشىن ماڭىزىن اتاپ ءوتتى.  ونىڭ ايتۋىنشا، جەڭىل ونەركاسىپ نارىعى ازىق-تۇلىككە جاتپايتىن تاۋارلار نارىعىنداعى ەڭ ءىرىسى  بولىپ تابىلادى.

«بۇل ەڭ ۇلكەن نارىق. بۇگىن ول شامامەن 1 ترلن. تەڭگەگە باعالانادى. 2022 جىلى ءوندىرىس كولەمى 88 ملرد. تەڭگەنى قۇرادى. ءوسىم 11,7%. بارلىعى 420 كاسىپورىندا وتىز مىڭداي ادام ەڭبەك ەتەدى»، دەدى ايجان ءادىلوۆا.

دەيتۇرعانمەن، يمپورت ەكسپورتتان 26 ەسە اسىپ تۇسەدى. وتاندىق ۇلەس ىشكى نارىقتا نەبارى ون پايىزدى قۇرايدى.

دەسە دە، كەيبىر ونىمدەر بويىنشا ءوندىرىس كولەمى ءوسۋ اعىمى بايقالىپ وتىر. دايىن توقىما بۇيىمداردىڭ ۇلەسى 6,5 ەسە، توسەك-ورىن جابدىعىنىڭ ءوندىرىسى 11 ەسە، توقىما ماتادان جاسالاتىن سىرت كيىمنىڭ ءوندىرىسى 4 ەسە، توقىما بايپاقتاردىڭ ءوندىرىسى 6,2 ەسە، تەرى ءوندىرىسى 2,5 ەسە وسكەن»، دەدى شەنەۋنىك.

جۇيەلى پروبلەمالاردى شەشۋ ءۇشىن ەكى جول كارتاسى ازىرلەنگەن.

جەڭىل ونەركاسىپ كاسىپورىندارى قاۋىمداستىعىنىڭ پرەزيدەنتى ناتاليا احشاباەۆا سالاداعى جاعدايعا قاتىستى 2020 جىلى جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋ ناتيجەلەرىمەن ءبولىستى. سپيكەردىڭ ايتۋىنشا، قازاقستانداعى مەكتەپ وقۋشىلارى كيىمىنىڭ نارىعى ورتا ەسەپپەن 45 ملرد تەڭگەگە باعالانادى.

ن.احشاباەۆا قازاقستانعا ۇلتتىق جەڭىل ونەركاسىپتى دامىتۋ باعدارلاماسى قاجەت ەكەنىن دە اتاپ ءوتتى.

سالانىڭ دامۋىنا كەدەرگى كەلتىرىپ وتىرعان باستى سەبەپ نە دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرگەن بايانداماشى وزبەكستان، قىرعىزستان جانە بەلارۋس ەلدەرىنىڭ جەڭىل ونەركاسىبىن اتادى. بۇل ەلدەردە تىگىن ءوندىرىسى سالاسىندا وزىق تەحنولوگيالاردىڭ قارقىندى دامۋى سالانىڭ وركەندەۋىنە تۇرتكى بولۋدا.

«ال بىزدە شيكىزات ءوندىرىسى دامىماعان. سويتە تۇرا تىگىن ءىسى جاقسى وركەندەپ كەلەدى. وسى جەردە شيكىزاتتى باسقا ەلدەردەن الۋعا بايلانىستى قيىندىقتارعا تاپ بولامىز. مىسالى، سەمەيلىك تىگىنشىلەر يىرىلگەن ءجىپتى بەلارۋس مەملەكەتىنەن ساتىپ الادى، ال ءوز كەزەگىندە بۇل ەل قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىنەن ءجۇن ساتىپ الىپ، ودان يىرىلگەن ءجىپ وندىرەدى»، - دەپ قىنجىلدى ن.احشاباەۆا.

بايانداماشى ەاەو جانە دسۇ پروبلەمالارىنا دا باسا نازار اۋداردى. ونىڭ ايتۋىنشا، حالىقارالىق ۇيىمدارعا كىرگەن قازاقستان وتاندىق ءونىم وندىرۋشىلەردىڭ مۇددەسىن قورعاي العان جوق.  سونىڭ سالدارىنان جەرگىلىكتى وندىرۋشىلەر باسەكەلەستىكتە ادىلەتسىزدىككە تاپ بولىپ وتىر.

سالا وكىلدەرى 2021 جىلى قابىلدانعان «ونەركاسىپتىك ساياسات تۋرالى» زاڭدى دا تالقىلاپ، قولدانىستاعى زاڭناماعا ەنگىزىلەتىن وزگەرىستەرگە قاتىستى باستامالاردى پىسىقتاۋعا دايىن ەكەندىكتەرىن جەتكىزدى.

«Adal Qyzmet Group» جشس باس ديرەكتورى الماگۇل قادىرقۇلوۆا سالانىڭ باستى ماسەلەسى كادر تاپشىلىعى ەكەنىن، تابىستىڭ تومەندىگىنەن جاستاردىڭ جەڭىل ونەركاسىپ سالاسىندا جۇمىس ىستەۋگە قۇلىقسىزدىعىن، ونەركاسىپ سالاسىنداعى ماماندىقتاردىڭ بەدەلى مەن جالاقى دەڭگەيىن كوتەرۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى.

الماتى تەحنولوگيالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ءبىرىنشى پرورەكتورى باۋىرجان نۇراحمەتوۆ وسى ورايدا قىزىقتى دەرەكتەر كەلتىردى: وتكەن جىلى جەڭىل ونەركاسىپ سالاسىنا بولىنگەن 900 گرانتتىڭ 181-ىنە عانا تۇلەكتەر تۇسكەن. باسقاسىنا قىزىعۋشىلىق تانىتپاپتى.

«جاعداي جاساعىمىز كەلسە، جوعارى بىلىكتى كادرلاردى دايىندايمىز دەسەك، ۋنيۆەرسيتەتتەر مەن سالا وكىلدەرى اراسىندا ينتەگراتسيا قاجەت»، - دەدى ول. پرورەكتوردىڭ ايتۋىنشا، جەڭىل ونەركاسىپ سالاسىنداعى كاسىپتەرىنىڭ اتلاسى دا جاسالماعان. كەلەشەكتە قانداي ماماندىقتار جويىلىپ، قاندايى پايدا بولاتىنى تۇسىنىكسىز.

«Azala» كومپانيالار توبىنىڭ باقىلاۋ كەڭەسىنىڭ توراعاسى باۋىرجان جامالوۆ مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ ارقىلى ءونىم ساتىپ الاتىن اۋرۋحانالار مەن مەكتەپتەرگە ارنالعان ماتا ساپاسىنا قاتىستى مەملەكەتتىك ستاندارتتاردىڭ جوقتىعىن اتاپ ءوتتى.

«ءبىز وندىرەتىن توسەك-ورىن جابدىقتارىن «قازاقستان تەمىر جولى» ساتىپ المايدى، ال «رەسەي تەمىر جولى» ساتىپ الادى»، - دەدى جامالوۆ.

وسى ورايدا جامالوۆ يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگىنە سالانى دامىتۋعا قاتىستى قولدانىستاعى بارلىق باعدارلامالاردى قايتا قاراۋدى ۇسىندى.

«اباي» تىگىن فابريكاسىنىڭ قوجايىنى نۇرحان جۇمابەك كاسىپكەرلەردىڭ بانكتەردەن نەسيە الۋعا ءماجبۇر بولاتىنىن، ءتۇرلى مەملەكەتتىك باعدارلامالاردىڭ كومەگى جوقتىعىن تىلگە تيەك ەتتى.

«ءبىز فابريكانى Kaspi Bank-تەن العان نەسيەگە ساتىپ الدىق. ال مەملەكەتتىك تاپسىرىس اتىمەن جوق. تاپسىرىستاردىڭ بارلىعى جەكە بيزنەستەن تۇسەدى. مەملەكەتتىك ساياسات تەك بيزنەستى بارىنشا بىتىراتىپ، باسەكەنى قوزدىرۋعا عانا باعىتتالعان دەپ ەسەپتەيمىن. ءبىز «مەملەكەتتىك تاپسىرىس پاراديگماسىندا» ءومىر سۇرەمىز، باسەكەلەستىگىمىز تەك باعاعا عانا قاتىستى»، دەدى ول.

«Qazaqstanda Jasalgan» ەكونوميكالىق ۇلتشىلدىق قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىسى ايبەك بارىسوۆ وتاندىق وندىرۋشىلەرگە ايتارلىقتاي كوڭىل بولىنبەيدى دەپ ەسەپتەيدى:

«كەز-كەلگەن سالاداعى  ءونىم وندىرۋشىلەردىڭ تاۋقىمەتتەرى بىردەي. شىن مانىندە بارلىق قيىندىقتار ءبىزدى قولداۋعا ءتيىس تاراپتان بولىپ تۋىندايدى. دەپۋتاتتار، شەنەۋنىكتەر، بارلىق دەڭگەيدەگى بيلىك وكىلدەرىنەن. جانە تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا بىردە-ءبىر مينيستر ءوزى قابىلداعان شەشىمدەر ءۇشىن، ويران بولعان ادامداردىڭ ءومىرى ءۇشىن، كۇيرەگەن وندىرىستەر مەن ەكونوميكانىڭ سالالارى ءۇشىن  جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەگەن جوق. بۇگىنگى كۇنى تەك جەڭىل ونەركاسىپ سالاسىنىڭ سەنىمدى قولدا ەكەنى قۋانتادى. جانە بۇل تاڭ قالاتىن دۇنيە ەمەس، ويتكەنى ەڭ تاباندىلارى سالادا قالدى. كەزىندە قيراپ قالعان اباي فابريكاسى بۇگىن تاماشا توقىما بۇيىمدارىن شىعارۋدا. مەنىڭشە، 30 جىل سۇرىپتاۋدان وتكەن كاسىپورىندار وزدەرىنىڭ ومىرشەڭدىگى مەن ءونىمىنىڭ ساپاسىن دالەلدەپ شىقتى».

سونىمەن، سەزدە ۇيىمداردىڭ 2023 جىلعا ارنالعان جۇمىس جوسپارى بەكىتىلىپ، قازاقستاننىڭ جەڭىل ونەركاسىپ سالاسى كاسىپورىندارى قاۋىمداستىعى مەن قازاقستاننىڭ جەكە قورعانىس قۇرالدارىن وندىرۋشىلەرىنىڭ وداعى «Qazaqstanda Jasalgan» ەكونوميكالىق ۇلتشىلدىق قوزعالىسىمەن ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىمگە قول قويدى.

رەسپۋبليكادا وسىنداي جاڭا قوزعالىستىڭ پايدا بولۋىنا  مينيسترلەر، شەنەۋنىكتەر مەن دەپۋتاتتار تاراپىنان وتاندىق ونەركاسىپتى دامىتۋعا مۇددەلىلىكتىڭ بولماۋى سەبەپ بولعان، دەيدى بەلسەندىلەر. ولار «قىلمىستىق نەمقۇرايدىلىق نەمەسە ءتىپتى بوگدەنىڭ مۇددەسىن ىلگەرىلەتۋ جاعىندا»، دەيدى ولار. ال مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ باستى مىندەتى - وتاندىق ءوندىرۋشىنى قولداۋ بولۋعا ءتيىس، دەپ قورىتتى سەزدى بيزنەس وكىلدەرى. ءونىم وندىرۋشىلەرى بولسا، ءوز كەزەگىندە، ۇدەرىستەردى، ادامداردى جانە رەسۋرستاردى باسقارۋعا باعىتتالعان كۇردەلى بيزنەستەرىن ودان ءارى جالعاستىرا بەرمەكشى.

جانبوتا تولەگەن