21 aqpanda Almatıda Qazaqstannıñ jeñil önerkäsip käsiporındarınıñ jalpı s'ezi ötti.

Bwl jiındı QAZTEXTILEINDUSTRY SRO (özin-özi retteytin wyım) men Qazaqstannıñ jeñil önerkäsip käsipo-rındarınıñ qauımdastığı wyımdastırdı.

Almatı tehnologiyalıq universitetiniñ ğimaratında ötken bwl is-şara jeñil önerkäsip salasınıñ barlıq otandıq iri käsiporındarınıñ basın biriktirdi.

S'ezge qatısuşılar bwl narıqtı bılay dep sipattaydı: mwnay, gaz, ken öndiru öndirisiniñ arnaulı kiimderi, mektep oquşılarınıñ kiimi, küş qwrılımdarı qızmetkerleriniñ kiimi, temirjolşılar men medicina qızmetkerleriniñ kiimi öndirisi.

Industriya jäne infraqwrılımdıq damu ministrligi Jeñil önerkäsip departamentiniñ törayımı Ayjan Ädilova otandıq jeñil önerkäsiptiñ Qazaqstan üşin mañızın atap ötti.  Onıñ aytuınşa, jeñil önerkäsip narığı azıq-tülikke jatpaytın tauarlar narığındağı eñ irisi  bolıp tabıladı.

«Bwl eñ ülken narıq. Bügin ol şamamen 1 trln. teñgege bağalanadı. 2022 jılı öndiris kölemi 88 mlrd. teñgeni qwradı. Ösim 11,7%. Barlığı 420 käsiporında otız mıñday adam eñbek etedi», dedi Ayjan Ädilova.

Deytwrğanmen, import eksporttan 26 ese asıp tüsedi. Otandıq üles işki narıqta nebäri on payızdı qwraydı.

Dese de, keybir önimder boyınşa öndiris kölemi ösu ağımı bayqalıp otır. Dayın toqıma bwyımdardıñ ülesi 6,5 ese, tösek-orın jabdığınıñ öndirisi 11 ese, toqıma matadan jasalatın sırt kiimniñ öndirisi 4 ese, toqıma baypaqtardıñ öndirisi 6,2 ese, teri öndirisi 2,5 ese ösken», dedi şeneunik.

Jüyeli problemalardı şeşu üşin eki jol kartası äzirlengen.

Jeñil önerkäsip käsiporındarı qauımdastığınıñ prezidenti Natal'ya Ahşabaeva saladağı jağdayğa qatıstı 2020 jılı jürgizilgen zertteu nätijelerimen bölisti. Spikerdiñ aytuınşa, Qazaqstandağı mektep oquşıları kiiminiñ narığı orta eseppen 45 mlrd teñgege bağalanadı.

N.Ahşabaeva Qazaqstanğa wlttıq jeñil önerkäsipti damıtu bağdarlaması qajet ekenin de atap ötti.

Salanıñ damuına kedergi keltirip otırğan bastı sebep ne degen swraqqa jauap bergen bayandamaşı Özbekstan, Qırğızstan jäne Belarus' elderiniñ jeñil önerkäsibin atadı. Bwl elderde tigin öndirisi salasında ozıq tehnologiyalardıñ qarqındı damuı salanıñ örkendeuine türtki boluda.

«Al bizde şikizat öndirisi damımağan. Söyte twra tigin isi jaqsı örkendep keledi. Osı jerde şikizattı basqa elderden aluğa baylanıstı qiındıqtarğa tap bolamız. Mısalı, semeylik tiginşiler iirilgen jipti Belarus' memleketinen satıp aladı, al öz kezeginde bwl el Qazaqstannıñ oñtüstiginen jün satıp alıp, odan iirilgen jip öndiredi», - dep qınjıldı N.Ahşabaeva.

Bayandamaşı EAEO jäne DSW problemalarına da basa nazar audardı. Onıñ aytuınşa, halıqaralıq wyımdarğa kirgen Qazaqstan otandıq önim öndiruşilerdiñ müddesin qorğay alğan joq.  Sonıñ saldarınan jergilikti öndiruşiler bäsekelestikte ädiletsizdikke tap bolıp otır.

Sala ökilderi 2021 jılı qabıldanğan «Önerkäsiptik sayasat turalı» zañdı da talqılap, qoldanıstağı zañnamağa engiziletin özgeristerge qatıstı bastamalardı pısıqtauğa dayın ekendikterin jetkizdi.

«Adal Qyzmet Group» JŞS bas direktorı Almagül Qadırqwlova salanıñ bastı mäselesi kadr tapşılığı ekenin, tabıstıñ tömendiginen jastardıñ jeñil önerkäsip salasında jwmıs isteuge qwlıqsızdığın, önerkäsip salasındağı mamandıqtardıñ bedeli men jalaqı deñgeyin köteru qajettigin atap ötti.

Almatı Tehnologiyalıq Universitetiniñ birinşi prorektorı Bauırjan Nwrahmetov osı orayda qızıqtı derekter keltirdi: ötken jılı jeñil önerkäsip salasına bölingen 900 granttıñ 181-ine ğana tülekter tüsken. Basqasına qızığuşılıq tanıtpaptı.

«Jağday jasağımız kelse, joğarı bilikti kadrlardı dayındaymız desek, universitetter men sala ökilderi arasında integraciya qajet», - dedi ol. Prorektordıñ aytuınşa, jeñil önerkäsip salasındağı käsipteriniñ atlası da jasalmağan. Keleşekte qanday mamandıqtar joyılıp, qandayı payda bolatını tüsiniksiz.

«Azala» kompaniyalar tobınıñ baqılau keñesiniñ törağası Bauırjan Jamalov memlekettik satıp alu arqılı önim satıp alatın auruhanalar men mektepterge arnalğan mata sapasına qatıstı memlekettik standarttardıñ joqtığın atap ötti.

«Biz öndiretin tösek-orın jabdıqtarın «Qazaqstan temir jolı» satıp almaydı, al «Resey temir jolı» satıp aladı», - dedi Jamalov.

Osı orayda Jamalov Industriya jäne infraqwrılımdıq damu ministrligine salanı damıtuğa qatıstı qoldanıstağı barlıq bağdarlamalardı qayta qaraudı wsındı.

«Abay» tigin fabrikasınıñ qojayını Nwrhan Jwmabek käsipkerlerdiñ bankterden nesie aluğa mäjbür bolatının, türli memlekettik bağdarlamalardıñ kömegi joqtığın tilge tiek etti.

«Biz fabrikanı Kaspi Bank-ten alğan nesiege satıp aldıq. Al memlekettik tapsırıs atımen joq. Tapsırıstardıñ barlığı jeke biznesten tüsedi. Memlekettik sayasat tek biznesti barınşa bıtıratıp, bäsekeni qozdıruğa ğana bağıttalğan dep esepteymin. Biz «memlekettik tapsırıs paradigmasında» ömir süremiz, bäsekelestigimiz tek bağağa ğana qatıstı», dedi ol.

«Qazaqstanda Jasalgan» Ekonomikalıq wltşıldıq qozğalısınıñ jetekşisi Aybek Barısov otandıq öndiruşilerge aytarlıqtay köñil bölinbeydi dep esepteydi:

«Kez-kelgen saladağı  önim öndiruşilerdiñ tauqımetteri birdey. Şın mäninde barlıq qiındıqtar bizdi qoldauğa tiis taraptan bolıp tuındaydı. Deputattar, şeneunikter, barlıq deñgeydegi bilik ökilderinen. Jäne täuelsizdik jıldarında birde-bir ministr özi qabıldağan şeşimder üşin, oyran bolğan adamdardıñ ömiri üşin, küyregen öndirister men ekonomikanıñ salaları üşin  jauapkerşilik jüktegen joq. Bügingi küni tek jeñil önerkäsip salasınıñ senimdi qolda ekeni quantadı. Jäne bwl tañ qalatın dünie emes, öytkeni eñ tabandıları salada qaldı. Kezinde qirap qalğan Abay fabrikası bügin tamaşa toqıma bwyımdarın şığaruda. Meniñşe, 30 jıl swrıptaudan ötken käsiporındar özderiniñ ömirşeñdigi men öniminiñ sapasın däleldep şıqtı».

Sonımen, s'ezde wyımdardıñ 2023 jılğa arnalğan jwmıs josparı bekitilip, Qazaqstannıñ jeñil önerkäsip salası käsiporındarı qauımdastığı men Qazaqstannıñ Jeke qorğanıs qwraldarın öndiruşileriniñ odağı «Qazaqstanda Jasalgan» Ekonomikalıq wltşıldıq qozğalısımen ıntımaqtastıq turalı kelisimge qol qoydı.

Respublikada osınday jaña qozğalıstıñ payda boluına  ministrler, şeneunikter men deputattar tarapınan otandıq önerkäsipti damıtuğa müddeliliktiñ bolmauı sebep bolğan, deydi belsendiler. Olar «qılmıstıq nemqwraydılıq nemese tipti bögdeniñ müddesin ilgeriletu jağında», deydi olar. Al memlekettik organdardıñ bastı mindeti - otandıq öndiruşini qoldau boluğa tiis, dep qorıttı s'ezdi biznes ökilderi. Önim öndiruşileri bolsa, öz kezeginde, üderisterdi, adamdardı jäne resurstardı basqaruğa bağıttalğan kürdeli biznesterin odan äri jalğastıra bermekşi.

Janbota Tölegen