قىتاي مەن رەسەي باسشىلارى. فوتو: DW

قىتاي قازىرگە دەيىن حالىقارالىق قاۋىمداستىقتا جانە رەسمي مالىمدەمەسىندە رەسەيدىڭ ۋكرايناعا باسىپ كىرۋىن ايىپتاعان ەمەس. 24 اقپاننان بەرى قىتاي ۋكراينا تاقىرىبىندا نومينالدى تۇردە بەيتاراپ ۇستانىمدى ۇستانىپ كەلەدى. ال، قىتايدىڭ ىشكى اقپاراتتىق ۇگىت-ناسيحاتىندا رەسەيدىڭ ارەكەتىن «باسىپ كىرۋ»، «اگرەسسيا» دەپ اتاعان ەمەس، كەرىسىنشە «رەسەي-ۋكراينا اراسىنداعى جانجال» دەپ كورسەتتى، ءارى بولعان وقيعاعا بايلانىستى اقش باستاعان باتىس ەلدەرى كىنالى دەگەن مالىمەتتەردى تاراتىپ كەلدى. قىتاي ۇكىمەتىنىڭ بۇنداي ىشكى اقپاراتتىق ۇگىت-ناسيحاتى قانداي ناتيجە بەردى؟

امەريكالىق «كارتەر تسەنتر» زەرتتەۋ ورتالىعى جۇرگىزگەن ساۋالناما ناتيجەسىنە ساي، قىتايداعى جەلى قولدانۋشىلاردىڭ باسىم كوبى رەسەي-ۋكراينا سوعىسىندا رەسەيدى قولداۋ قىتايدىڭ مۇددەلەرىنە ساي كەلەدى دەپ سانايدى. ەكسپەرتتەر بۇنى قىتايدىڭ رەسەيشىل جانە انتيامەريكالىق باعىتتاعى ۇگىت-ناسيحاتىنىڭ ناتيجەسى دەپ سانايدى.

اتالعان ساۋالنامانى كانادالىق RIWI زەرتتەۋ كومپانياسىنىڭ تاپسىرىسى بويىنشا «كارتەر تسەنتر» وتكىزگەن جانە ساۋالنامالارعا 5 مىڭنان استام قىتايلىق جەلى قولدانۋشى قاتىسقان. ساۋالناماعا قاتىسقان رەسپوندەنتتەردىڭ 75 پايىزى «رەسەيدى قولداۋ قىتاي مۇددەلىنە ساي ما» دەگەن سۇراققا «ءيا» دەپ جاۋاپ بەرەدى. بۇل جاۋاپتى تاڭداعانداردىڭ 40 پايىزى رەسەيدى قولداۋ قىتايلىق مۇددەگە «ورتاشا ساي كەلەدى» دەپ سانايتىن بولسا، 35 پايىزى «تولىقتاي ساي كەلەدى» دەپ قارايدى.

ساۋالناما ناتيجەسىن تالداعان ەكسپەرتتەر قىتايلىق الەۋمەتتىك پىكىردى قىتايداعى رەسەيشىل اقپاراتتىق ورتا قالىپتاستىرىپ جاتقانىن ايتادى. ياعني، قىتايداعى رەسەيدى قولدايتىن جەلى قولدانۋشىلارىنىڭ اقپارات كوزى نەگىزىنەن رەسمي اقپارات قۇرالدارى جانە الەۋمەتتىك جەلىلەر. سوندىقتان دا رەسەي-ۋكراينا اراسىنداعى سوعىستا كوپتەگەن قىتايلىقتار باتىسقا قارسى كوزقاراس قالىپتاستىرعان.

قىتايدىڭ ىشكى جانە سىرتقى اقپاراتتىق ۇگىت-ناسيحاتى تۋرالى بىرقاتار شەتەلدىك ساراپشىلاردىڭ پىكىرى مىناداي: قىتاي رەسەي-ۋكراينا اراسىنداعى سوعىستى ءوز شىندە جانە سىرتقى ۇگىت-ناسيحاتىندا اقش باستاعان باتىس ەلدەرىن ايىپتايتىن الەۋمەتتىك پىكىر قالىپتاستىرۋعا ۇتىمدى پايدالانا العان.

ساۋالناما ناتيجەسىنە ساي، 61 پايىز قاتىسۋشى قىتايدى رەسەي-ۋكراينا داعدارىسىن توقتاتۋعا ۇمتىلۋىن قالايدى. ال، مەدياتسيا مۇمكىن بولماعان جاعدايدا رەسپوندەنتتەردىڭ 60 پايىزعا جۋىعى رەسەيگە مورالدىق قولداۋ كورسەتۋ قىتايدىڭ ەڭ جاقسى نۇسقاسى دەپ سانايدى.

دەگەنمەن، ىشكى الەۋمەتتىك پىكىرلەر قىتاي ۇكىمەتىن رەسمي تۇردە رەسەيدى اشىق قولداۋعا يتەرمەلەيتىندەي دەڭگەيدە ەمەس. بىلايشا ايتقاندا، قىتايداعى بۇنداي الەۋمەتتىك پىكىرگە قازىرگى اقش-قىتاي قاتىناسى اسەر ەتىپ وتىر. سوڭعى جىلدارى قىتايدىڭ اقش، كانادا، بريتانيا قاتارلى بىرقاتار باتىس ەلدەرىمەن مالىمەلسى ناشارلادى. ساۋدا سوعىسى، ديپلوماتيالىق قايشىلىقتارى كۇشەيدى. بۇل جاعدايى تابيعي تۇردە قازىرگىدەي جاھاندىق جاعدايدا باتىسپەن اشىق تىرەسۋگە وتكەن رەسەيدى قولداۋ، كەمىندە مورالدىق قولاۋ كورسەتۋ پىكىرىن ۇلعايتقانى انىق. ال، بەيجىڭ بولسا باتىس پەن رەسەي اراسىندا ءوزىنىڭ ۇستانىمىن ديپلوماتيالىق ساۋداعا سالىپ وتىر دەۋگە بولادى. قاي تاراپتى قولداسا دا قىتاي بيلىگى ونىڭ وتەۋىنە وزىنە ءتيىمدى جانە ۇزاق مەرزىمدىك كەلىسىمدەردى تالاپ ەتۋى مۇمكىن.

The Qazaq Times