قاشان قىسقا وليمپيادا ويىندارىندا جۇلدەگە يە بولامىز؟

بەيجىڭدە وتكەن  قىسقى وليمپيادا ويىندارىندا قازاقستان جەڭىلىس تاپتى. انىعىراق ايتقاندا، ءبىزدىڭ كوماندا وليمپياداعا ءجاي عانا قاتىسىپ قايتتى. ياعني، سپورتشىلاردى باستاپ اپارعاندار باستى مىندەت جارىستا جەڭىپ شىعۋ ەمەس،  قاتىسقاننىڭ ءوزى جەتىستىك دەگەن قاعيدانى ۇستاندى. ەلگە ورالعان سوڭ قازاقستان قۇراماسىنىڭ تۋ ۇستاۋشىسى، وليمپيادادا ءتورتىنشى ورىنعا تۇراقتاعان ابزال اجعاليەۆ سپورتشىلارعا جاعدايدىڭ جوقتىعىن ايتىپ، وعان ناقتى دەرەكتەر كەلتىردى.

اجعاليەۆتەن وزگە سپورتشىلار ورتا ەسەپپەن وندىق پەن وتىزدىقتىڭ قاتارىندا بولدى. ولاردىڭ اراسىندا جاڭادان باستاعاندار دا، ەڭبەك سىڭىرگەن سپورت شەبەرلەرى دە بار. بۇل جولى قازاقستاندىق سپورتشىلار ءبارى جابىلىپ،اۋىز تولتىرىپ ايتارلىقتاي كورسەتكىشكە قول جەتكىزە المادى.

وسى جولى عانا ەمەس،  بىلتىرعى جازعى وليمپيادا دا ءبىزدىڭ ەل ءۇشىن ءساتسىز بولعانى بەلگىلى. وسىدان كەيىن-اق ناتيجە شىعارۋعا بولار ەدى عوي. قاي تۇسىمىز اقساپ تۇر؟ نەگە باسا كوڭىل بولگەن ءجون؟ نە كەدەرگى؟ ياعني، سپورتشىلارىمىز نە سەبەپتى جەڭىس تۇعىرىنا كوتەرىلە الماي حالقىن قۋانتا الماي ءجۇر،-  دەگەن ساۋال تۋىندايدى.

ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا،  سالا ماماندارى  بارلىق جاۋاپكەرشىلىكتى سپورتشىلارىمىزعا ارتىپ قويعان. ءسويتىپ، ولاردا جەڭىسكە دەگەن ۇمتىلىس جوق. بويلارىنان وتانسۇيگىشتىك قاسيەت تە تابىلمايدى،  دەپ قۇتىلادى. بىراق، شىن مانىندە ءبارى ولاي ەمەس.

وليمپيادالىق دەڭگەيدەگى ادىستەمەلىك سپورتتىق دايىندىقتى ىشكى موتيۆاتسياسىز جۇرگىزۋ مۇمكىن ەمەس. ياعني، سپورتشىنىڭ جۇرەگى تۋعان ەلىم دەپ سوعىپ تۇرۋى ءتيىس. ول جان-تانىمەن وتانىن ءسۇيۋى ءتيىس. سوندا عانا كوك تۋدى جەلبىرەتە الاتىندىقتارىن وسى جەردە وسكەن ءاربىر قازاقستاندىق وليمپياداشى جاقسى بىلەدى. حالىقارالىق جارىستاردا ءانۇراندى ويناتىپ، تۋدىڭ كوككە كوتەرتكىزۋ بارلىق سپورتشىنىڭ اسقاق ارمانى. وعان جەتۋ ءۇشىن بارلىق كۇش-جىگەرىن جۇمسايتىنى دا انىق. بۇل جەردە قازاقستاندىق سپورتشىلاردىڭ ءپاتريوتيزمى تۋرالى ماسەلەنى قوزعاۋدىڭ ءوزى ارتىق. ويتكەنى، ولاردىڭ بارلىعى تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن دۇنيەگە كەلگەن ۇرپاق.

ءبىزدىڭ سپورتشىلار تۋرالى ايتساق، قانداي جارىس بولسىن سوڭعى رەت قاتىسىپ جاتقانداي  ونەر كورسەتەدى. بۇكىل ۋاقىتتارىن زايا كەتىرەدى. وعان بار كۇش-جىگەرىن سارپ ەتكەن سوڭ دەنساۋلىققا دا كەرى اسەرى ءتيىپ جاتادى. سوندىقتان،  مۇمكىن ەمەس نارسەنى ىستەۋگە تىرىسقاندا اۋىر جاراقاتتار الىپ، كەيىننەن پسيحولوگيالىق كۇيزەلىسكە ۇشىراپ دەپرەسسياعا تۇسەدى. ماسەلەن، ءدال سونداي جاراقاتىنىڭ كەسىرىنەن اقپان ايىندا نەبارى 22 جاسىندا اسا دارىندى مانەرلەپ سىرعاناۋشى ەليزابەت تۇرسىنباەۆا سپورتتىق مانسابىن مەرزىمىنەن بۇرىن اياقتادى.

تاعى ءبىر ماسەلە، ەلىمىزدە قانشا وليمپيادالىق دارەجەدەگى سپورتشى دايىندالدى؟ ولاردىڭ ناقتى سانى قانشا؟ وسى سۇراققا جاۋاپ جوق. بۇلاي دەپ وتىرعانىمىزدىڭ سەبەبى، ءدال سول سپورتشىلار  تەحنيكالىق جانە ادام رەسۋرستارىن قاجەت ەتەتىن قىسقى ويىنداردا ءبىزدىڭ كورسەتكىشتەرىمىزدى قامتاماسىز ەتەدى. وليمپيادا ويىندارىنا جولداما ۇتىپ الاتىن چەمپيونداردىڭ سانىنان-اق ول مەملەكەتتەگى سپورتقا دەگەن جاناشىرلىقتى بايقاۋعا بولادى.

امەريكا قۇراما شتاتتارى، قىتاي، سكانديناۆيا ەلدەرى مەن كانادا سياقتى الپاۋىتتار بىرنەشە ونداعان (كەيدە جۇزدەگەن) سپورتشىلارعا ارنالعان وليمپيادالىق دايىندىق كەستەسىن ىسكە قوسا وتىرىپ، مىقتى دەگەندەردىڭ ءوزىن ىرىكتەپ، ىشىنەن ەڭ ۇزدىكتەردى ىرىكتەپ الادى. بۇل ۇلتتىق قۇراماداعى وقىستان بولاتىن ءتۇرلى جاعدايلاردىڭ الدىن الاتىنى راس. ءومىر بولعان سوڭ ادام اۋىرماي تۇرمايدى. ودان وزگە دە ادامي فاكتورلار ورىن الىپ جاتادى. سوندىقتان، بۇل جۇيەنىڭ پايداسى بولماسا زيانى تيمەيتىنى دالەلدەنگەن دۇنيە.

وكىنىشكە قاراي، قازاقستاندا قولدا بار اشىق اقپاراتقا سۇيەنسەك، بىزدەگى سپورتشىلاردىڭ ءتىزىم قىسقا قايىرىلادى. ءتىپتى ونى جوق جوق دەۋگە دە بولادى. انىعىن ايتقاندا، كۇتپەگەن جەردەن ءبىر وليمپياداشى  ساپتان شىعىپ قالسا، ول بىردەن بايقالىپ قالادى. دەنيس تەننىڭ ءولىمى مەن ەليزابەت تۇرسىنباەۆانىڭ اۋىر جاراقاتى ءبىزدىڭ قازىرگى سپورتتاعى جاعدايىمىزدى كوپكە جايىپ سالدى.

ولاردىڭ ورنىن باساتىن كانديداتتاردىڭ جوقتىعىنان، جاستارى بەلگىلەنگەن مولشەردەن، ياعني شەكتەۋدەن اسىپ كەتكەن سپورتشىلاردىڭ ءوزى ونەر كورسەتۋگە ءماجبۇر. جاتتىعۋ كەزىندە كەزدەيسوق جاراقات الۋ نەمەسە جالعىز ۇمىتكەر سپورتشىنىڭ اۋىرىپ قالۋى ءبىزدى اۆتوماتتى تۇردە وليمپيادا مەدالىنەن ايىرادى. مىسالى، موگۋلدان ۇلتتىق قۇرامانىڭ كوشباسشىسى، فريستايلدان وڭتۇستىك كورەيادا ءۇشىنشى ورىن العان تاجىريبەلى شاڭعىشى يۋليا گالىشەۆاعا قاتىستى ءدال سونداي جاعداي بولدى.

بارلىق سپورت ءتۇرى ەلىمىزدە بۇقارالىق دەڭگەيگە ءوتىپ، كەڭىنەن تانىمال بولعاندا عانا ۇزدىك سپورتشىلاردىڭ دا قاتارى كوبەيەدى. قازاقستان ويىندارعا 34 ادامنان قۇرالعان ۇلكەن كوماندا شىعاردى. ال، ماماندارعا بەيجىڭدە وليمپيادا ويىندارىنىڭ 15 باعىت بويىنشا وتكەنىن ەسكەرۋ قاجەت. باسقاشا ايتقاندا، ورتا ەسەپپەن ونىڭ بىرەۋىنە 2 سپورتشى شىعىپ وتىرادى.  ولاردىڭ دايىندىق دەڭگەيى ءارتۇرلى بولۋى مۇمكىن.

قاراپايىم ماتەماتيكا كورسەتكەندەي، ەگەر ءبىرىنشى بەستىكتەگى ۇمىتكەر قاتاردان شىعىپ قالسا، وسى وتىزدىقتاعى ەكىنشى سپورتشىنى ونىڭ ورنىندا ونەر كورسەتىپ مەدال الۋى ەكىتالاي. مىنە، قىتايدا وسىنداي كورىنىستەردى ءبىزدىڭ كوماندا باسىنان وتكەردى.

ەگەر، قازاقستانداعى بۇقارالىق قىسقى سپورت تۇرلەرىنىڭ ايانىشتى جاعدايىن بىلسەڭىز، بۇعان تاڭعالمايسىز.  وكىنىشكە قاراي، تاۋەلسىزدىك العان وتىز جىل ىشىندە وليمپياداشىلار «گيدروپوندىق ءوسىرۋ» ادىسىمەن دايىندالدى.  ازىرلىكتىڭ اۋقىمى وتە تار بولدى. سپورتقا بالالارىن اكەلگەن اتا-انالار  مەن ازداعان سپورتشىلار اۋلەتى بالالارى ءۇشىن ەشتەڭە اياماعانىمەن ناتيجە شىعارا الماي قامىقتى. ولار ءتىپتى قارجىسىن دا ايامادى. مۇنىڭ ءبارىن سپورتسۇيەر قاۋىم جاقسى بىلەدى.

بۇل رەتتە بىزدە  ءداستۇرلى جولدى تاڭداۋعا جول بەرىلمەدى. اتاپ ايتقاندا، اقش نەمەسە كانادا ەلدەرىندەگى سياقتى  كوپتەگەن دارىندى سپورتشىلاردىڭ اراسىنان ۇزدىكتەردى ىرىكتەۋ جاعى مۇلدە ەلەنبەدى. ال، شىن مانىندە ونىڭ بولاشاعى مەن ستراتەگيالىق سيپاتى جالپاق جۇرتقا بەلگىلى. ويتكەنى، بۇل جول قالىڭ بۇقارانى سپورتجەتىستىگىنە جەتەلەيدى. سايىپ كەلگەندە، ول وليمپيادالىق كوماندا ءۇشىن سارقىلماس رەسۋرس بولىپ تابىلادى. سونىمەن قاتار، ونىڭ ناتيجەسى داڭق تۇعىرىنا شىعاراتىنىن نورۆەگيا تاعى ءبىر مارتە دالەلدەپ بەردى.

ماسەلەن، نورۆەگيادا 5,3 ميلليون ازاماتتىڭ 4,7 ميلليونى  تۇراقتى تۇردە سپورتپەن شۇعىلدانادى. ەڭ شاعىن ەلدى مەكەننىڭ وزىندە ستاديون، مۇز ايدىنى، باسسەين، شاڭعى تراسسالارى بار. وندا ءبىرىنشى سىنىپتان باستاپ بارلىق بالا تاماشا جابدىقتالعان سپورت سەكتسيالارىنا تەگىن بارادى. سونىڭ ناتيجەسىندە بۇل ەل قىتاي، رەسەي سياقتى الپاۋىت ەلدەردەن الدەقايدا وزىپ، قىسقى وليمپيادا ويىندارىندا ەڭ كوپ التىن مەدال الدى.

جەر كولەمى مەن  تۇرعىندار سانىنىڭ ازدى-كوپتىگىنە قاراماستان،  كەز-كەلگەن ەل سپورتتان جوعارى كورسەتكىشكە جەتە الادى.  مىسالى، حالقى ەكى ميلليوننان اسپايتىن لاتۆيا قىسقى ويىندارعا 57 سپورتشى اپاردى. ارينە بۇل تاڭعالارلىق جاعداي. ءوزىمىزدى ولارمەن ادام سانى جاعىنان سالىستىرساق، وندا ءبىز  وليمپياداعا 500 سپورتشىدان تۇراتىن كوماندا جاساقتاۋىمىز كەرەك ەدى.

لاتۆيا مۇنداي جەتىستىككە  بۇقارالىق سپورتتى دامىتۋ ارقىلى قول جەتكىزە الدى. قازاقستان بولسا، ۇلتتىق وليمپيادا كوميتەتى اتىنان وپەراتور ارقىلى  قوماقتى اقشا قۇيا وتىرىپ، ونى شەتەلدىك سپورتشىلاردى ساتىپ الۋعا، لاۋازىمدى تۇلعالارعا  جالاقى تولەۋگە، سونداي-اق ادام تۇسىنبەيتىن تۇسىنىكسىز قىزمەتتەرگە جۇمسادى. ەندى ونىڭ انىق-قانىعىن انىقتاۋ قۇزىرلى ورگانداردىڭ ەنشىسىندە.

قىسقى سپورت تۇرلەرىنىڭ جاپپاي بۇقارالىق سيپاتقا يە بولۋى ءۇشىن جانە ونى حالىقتىڭ بارىنە بىردەي قولجەتىمدى بولاتىنداي ەتىپ دامىتۋ ءۇشىن مەملەكەت پەن بيزنەس يەلەرى بىرىككەنى ابزال. بارلىق جەردە، اتاپ ايتقاندا ۇلكەن قالالاردان باستاپ، شاعىن اۋىلدارعا دەيىن سپورت نىساندارىمەن قامتاماسىز ەتىلۋى ءتيىس. وسى باعىتتا اۋقىمدى قۇرىلىس جۇرگىزىلۋى قاجەت. وعان ءبىزدىڭ ەلدىڭ مۇمكىندىگى جەتەدى.

ماسەلەن، تۇركىستاننان كەلگەن دارىندى بالانىڭ اتاعى جەر جارعان حوككەيشى، سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ شالعايبىر اۋىلىنان كەلگەن قىزعا اتاقتى مانەرلەپ سىرعاناۋشى بولۋعا مۇمكىندىك بەرۋ ءۇشىن مۇنداي جۇمىستى قازىردەن باستاۋ كەرەك ەكەنىن ءتۇسىنۋ كەرەك. ءبىز وسىعان دەرەۋ كىرىسسەك تە، ونىڭ ناتيجەسىن بىردەن كورە المايمىز. ياعني، جوعارى كورسەتكىشكە ءتورت جىلدان سوڭ، 2026 جىلى يتالياداعى قىسقى وليمپيادا ويىندارىندا دە جەتپەيمىز. تەك قانا جيىرما جىلدان كەيىن عانا جەرگىلىكتى جاتتىقتىرۋشىلار دايىنداعان سپورتشىلار قازاقستاننىڭ اتىن الەمگە تانىتۋى ابدەن مۇمكىن.

سونىمەن قاتار،  بۇقارالىق قىسقى سپورت تۇرلەرىن دامىتۋ -ءىرى جارىستار وتكىزگەننەن كەيىن ۇنەمى قاڭىراپ بوس تۇراتىن سپورت نىساندارىنا جاڭا تىنىس بەرمەك. ۇلتىمىزدى ساۋىقتىرۋعا، بارشا قازاقستاندىقتاردىڭ سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانۋىنا، سپورتپەن اينالىسۋىنا، جاستار اراسىنداعى ءسۋيتسيدتى ازايتۋعا، تۇپتەپ كەلگەندە، قازاقتى شىنىققان شىمىر،  دەنى ساۋ ۇلت بولىپ قالىپتاسۋىنا سەپتىگىن تيزىبەك.

جوعارىدا ايتىلعاندارعا قوسا، بۇل قاراپايىم قازاقستاندىقتاردىڭ دا، باسقارۋشى ەليتانىڭ دا پسيحولوگياسىن وڭ باعىتتا وزگەرتۋگە كومەكتەسەدى. وليمپيادالارداعى جەڭىستەر تاڭداعان باعىتتىڭ دۇرىستىعىنىڭ دالەلى رەتىندە كەرەك. سونداي-اق، ول بۇرىنعى توتاليتارلىق قوعامعا ءتان ساياسي رەجيمدى زاڭداستىردىڭۋ تەتىگى رەتىندە قاجەت.

ەگەر مەملەكەت قىسقى سپورت تۇرلەرىمەن اينالىسۋدى قولجەتىمدى ەتۋگە شىنداپ كىرىسەر بولسا، وندا وليمپيادا جەڭىستەرىنە دەگەن كوزقاراستى تۇبەگەيلى وزگەرتەدى. ويتكەنى بۇل مەملەكەتتىڭ اۋقىمدى الەۋمەتتىك باعدارلاماسىنىڭ ءبىر بولىگى رەتىندە قابىلدانادى. وليمپيادا الاڭىنداعى جەڭىس پەن جەڭىلىسكە قاراماستان، ءاربىر ازامات ءبىزدىڭ ونسىز دا سپورتسۇيەر ەل ەكەنىمىزدى جاقسى تۇسىنەدى.  سەبەبى، ول كۇن سايىن سپورت سەكتسيالارى مەن ارنايى ورتالىقتارداعى ارنايى جاتتىعۋلارعا باراتىن بالالارىنىڭ ەرتەڭىنە سەنىممەن قارايدى.

ەگەر ءبارى ءبىز اتاپ وتكەندەي بولسا، قازاقستان بولجاممەن تاۋەلسىزدىگىنە جارتى عاسىر تولعان كەزدە ناعىز سپورتى دامىعان الپاۋىت ەلدەرمەن قاتار تۇرا الادى. بۇل 2042 جىلعى قىسقى وليمپياداعا تۇسپا-تۇس كەلەدى. ءبىز ول كەزدە جارىستان ۇتامىز با الدە ۇتىلامىز با ونىڭ ماڭىزى بولماي قالادى. ويتكەنى، قازاقستان ءوز ازاماتتارىنىڭ قامىن ويلايتىن ەلدىڭ تاماشا ۇلگىسىن كورسەتەدى،-دەپ سەنەيىك. سوندا عانا الەم جۇرتى قازىر نورۆەگتەر تۋرالى ايتقانداي، قازاقتار تۋرالى جاقسى پىكىر ايتاتىن بولادى ...

فارحاد قاسەنوۆ، ساياساتتانۋشى

The Qazaq Times