ءپۋتيننىڭ ءۇندىستان ساپارى: ماسكەۋ مەن دەلي ءبىر-بىرىنەن باس تارتقىسى كەلمەيدى

وسى اپتادا وتاندىق جانە شەتەلدىك اقپارات قۇرالدارىنىڭ نازارىن اۋدارعان حالىقارالىق ماڭىزدى ساياسي وقيعالاردىڭ ءبىرى رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ ءۇندىستان ساپارى بولدى. سوڭعى جىلدارى ءۇندىستان اقش-قا كوبىرەك جاقىنداسا، رەسەي باتىس ەلدەرىمەن تەكە-تىرەستە قىتايعا كوبىرەك جاقىندادى. ورىس جانە ءۇندى ليدەرلەرىنىڭ كەزەكتى كەزدەسۋى قوجىراپ بارا جاتقان رەسەي-ءۇندىستان قاتىناسىن قايتا جانداندىرۋدى ماقسات ەتتى.

دۇيسەنبىدەگى پۋتين مەن مودي اراسىنداعى كەزدەسۋدە ءپۋتيننىڭ ۇندىستانعا جانە ورىس-ءۇندى قاتىناسىنا قاتىستى باعاسىن كوپتەگەن اقپارات قۇرالدارى ءار قىرىنان تالدادى. پۋتين سوزدەرىندە ءۇندىستاندى «عاجايىپ ۇلكەن مەملەكەت»، «جاقىن دوس ەل» دەپ سيپاتتاپ، ەكى ەل قاتىناسىن «ۋاقىتتىڭ سىنىنان وتكەن دوستىق» دەپ باعالادى. بۇنداي لەبىزگە وراي ءۇندىستاننىڭ پرەمەر-ءمينيسترى نارەندرا مودي دا جىلى ءسوزىن اياعان جوق. ول سوڭعى بىرنەشە ونجىلدىقتاردا ءتۇرلى گەوساياسي تەڭدەۋلەر پايدا بولسا دا، «ءۇندىستان مەن رەسەيدىڭ قاتىناسى قاشاندا تۇراقتىلىق تانىتتى» دەدى.

ارينە، پۋتين بولسىن، مودي بولسىن بۇل قاتارلى ساياساتكەرلەر ءار ءسوزىن بەلگىلى ءبىر مۇددەنى كوزدەي ايتاتىنى بار. سۇيتە تۇرا، جوعارىداعى لەبىزدەر تولىقتاي قۇر ءسوز دە ەمەس. گەوساياسي ويىن الىڭىنىڭ ەرەجەلەرى وزگەرىپ، ۇستانىمدار جاڭارىپ، رەسەي دە، ءۇندىستان دا ءوزىنىڭ ءتۇبىرلى مۇددەسىنە ساي جاڭا سەرىكتەر، جاڭا وداقتاستارعا قاراي بەلگىلى دەڭگەيدە بەيىمدەلىپ تۇردى. اسىرەسە، قىتايدىڭ وسۋىمەن ءۇندى-تىنىق مۇحيت ايماعىنىڭ گەوساياسي كارتيناسى ايتارلىقتاي ۇلكەن وزگەرىستەرگە ۇشىرادى. قىتايدىڭ ارتا تۇسكەن اسكەري-ساياسي ءھام ەكونوميكالىق ىقپالىنا توسقاۋىل قويۋ ءۇشىن اقش ايماقتاعى جاپونيا، اۋستراليا سەكىلدى وداقتاستارىن، وڭتۇستىك كورەيا، فيليپپين، ءۇندىستان جانە باسقا دا سەرىكتەرىمەن ءتۇرلى باعىتتاعى بايلانىستى دامىتتى.

بۇل جاعداي ءۇندىستاندى اقش-قا جاقىنداتتى. 2020 جىلى دونالد ترامپ ۇندىستانعا ساپارلاي بارىپ، نارەندرا ءموديدىڭ جىلى قارسى الۋىنا بولەنگەن. ەكى ەل ورتاسىندا قورعانىس قاۋىپسىزدىك ىنتىماقتاستىعى تاريحتاعى ەڭ بيىك دەڭگەيگە دەيىن جەتكەن ەدى. الايدا، قورعانىس سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىقتا ءۇندىستاننىڭ ەڭ سەنىمدى سەرىگى تاعى دا رەسەي بولىپ قالا بەردى. سەبەبى، ءۇندىستان اسكەري تەحنيكالارىنىڭ ۇشتەن ءبىرى رەسەيدەن كەلەدى.

2018 جىلى ماسكەۋ مەن جاڭا-دەلي S-400 اۋە قورعانىس جۇيەسى ساتۋ جانە ساتىپ الۋ كەلىسىمىنە كەلگەن ەدى. سول كەزدە ءۇندىستان ۇكىمەتى اقش-تىڭ سانكتسيا قاۋپىنە قاراماستان رەسەيلىك اۋە قورعانىس جۇيەسىن الۋ بويىنشا كەلىسىمگە قول جەتكىزگەن ەدى، قازىر S-400 اۋە قورعانىس جۇيەسىن ۇندىستانعا جەتكىزىپ بەرۋ باستالىپ كەتتى. بۇل كەلىسىم ورىس-ءۇندى اراسىنداعى ەڭ ۇلكەن قورعانىس ىنتىماقتاستىق كەلىسىمىنىڭ ءبىرى سانالادى.

سول تۇستا اقش ۇندىستانعا ەسكەرتۋ جاساپ، رەسەيلىك قۋاتتى زىمىرانعا قارسى جۇيەلەردى ساتىپ الۋ قۇراما شتاتتاردىڭ 2017 جىلى قابىلداعان قاۋىپسىزدىك زاڭناماسىن بۇزاتىنىن ايتقان. اتالمىش زاڭ نەگىزىندە وزگە ەلدەردىڭ رەسەيلىك زىمىران كەشەندەرىن ساتىپ الۋىنا توسقاۋىل قويۋ ءۇشىن جاسالعانى ايتىلادى. الايدا، ءۇندىستان تارابى بۇل تەحنيكالار سولتۇستىكتەگى قۋاتتى قارسىلاسى قىتايعا قارسى مىعىم قورعانىس قۋاتىن قالىپتاستىراتىنىن العا تارتىپ، قۇراما شتاتتاردىڭ ەسكەرتۋىن ەلەۋسىز قالدىرعان ەدى. جاڭا-دەليدەگى ءباسپاسوز جيىنىندا رەسەي ءسىم باسشىسى لاۆروۆ «اقش-تىڭ ارانداتۋىنا قاراماستان كەلىسىمنىڭ ۋاقىتىلى تولىق اتقارىلىپ جاتقانىن» اتاپ ءوتتى.

بۇل جولى دا پۋتين مەن مودي رەسەي-ءۇندىستان اراسىناعى اسكەري-تەحنولوگيالىق ىنتىماقتاستىقتى تاعى ون جىلعا ۇزارتاتىن كەلىسىمدەرگە قول قويدى. ولاردىڭ قاتارىنا 600 مىڭنان استام اك-203 اۆتوماتتارىن ساتىپ الۋ تۋرالى كەلىسىم دە بار.

بۇل جولعى رەسەي مەن ءۇندىستان ليدەرلەرى اراسىنداعى كەزدەسۋدىڭ اۋقىمى ءبىرشاما زور بولدى. تاراپتاردىڭ سىرتقى ىستەر جانە قورعانىس مينيسترلىكتەرى اراسىندا دا كەڭەيتىلگەن ديالوگتار وتكىزىلدى. ناتيجەسىندە ككى تاراپ ساۋدا-ساتتىقتى نىعايتۋعا نيەتتى جانە ەنەرگەتيكا جانە كەمە جاساۋ سالالارىندا 28 ينۆەستيتسيالىق كەلىسىمگە قول قويدى.

تالقى كەڭەستەردە اۋعانستان ماسەلەسى دە سىرت قالمادى. قازىر اۋعانستاندا باستى ويىنشى رەتىندە قىتاي مەن پاكىستان اتالا باستادى. ال، تالىپتەردىڭ بيلىگى تۇسىندا ورتالىق ازيا مەن وڭتۇستىك ازياداعى تەرروريزم قاۋپتى دە ماسكەۋ مەن دەليدى قاتار الاڭداتىپ كەلەدى. وسى تۇتسا ءۇندىستان رەسەيمەن ىنتىماقتاستىقتىڭ تەرەڭدەۋى دەليدىڭ اۋعان جەرىندەگى ىقپالىن قايتا قالپىنا كەلتىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى دەپ ۇمىتتەنەرى ءسوزسسىز. كەزدەسۋدە پۋتين: «تەرروريزممەن، ەسىرتكى بيزنەسىمەن جانە ۇيىمداسقان قىلمىسپەن كۇرەس» ەكى ەلدىڭ الدىندا تۇرعان باستى ماسەلە»، – دەپ اتاپ كەتتى.

ءتۇيىن

ءپۋتيننىڭ دەلي ساپارىنان بەلگىلى بولعانداي، رەسەي مەن ءۇندىستان جاڭا وداقتاستىق قاتىناستى قۇرۋعا بەت الدى. الايدا، ەكى ەلدىڭ كوپتەگەن ماسەلەدەگى ايىرماشىلىقتارى دا جەتەرلىك، ءدال وسى ايىرماشىلىقتار ماسكەۋ مەن جاڭا-دەليدىڭ بولاشاق قاتىناستارىنداعى باستى سىناققا اينالۋى دا مۇمكىن. ايتالىق، رەسەي ازيادا قاۋىپسىزدىك بلوكتارىن قۇرۋعا جانە تورتجاقتى قاۋىپسىزدىك ديالوگى مەحانيزمىنە (قىتايعا قارسى توسقاۋىل رەتىندە قۇرىلعان مەحانيزمگە اقش، جاپونيا، اۋستراليا جانە ءۇندىستان قاتىسىپ وتىر) قارسى ەكەنىن ءبىلدىرىپ كەلەدى.

ال، جالپى تۇرعىدان العاندا ءۇندىستان سوڭعى جىلدارى اقش-پەن ىنتىماقتاستىقتى قارقىندى دامىتقانىمەن «قىرعي-قاباق سوعىسى» كەزىندە قالىپتاسقان ماسكەۋمەن تىعىز مامىلەنى دە جەتىلدىرىپ وتىرۋعا مۇددەلى دەپ سانايتىن دا ساراپشىلار بار. ءۇندىستان اقش سانكتسياسىنا قاراماستان رەسەيدىڭ اۋە قورعانىس جۇيەسىن ساتىپ الادى، ال پۋتين پاندەميادان كەيىنگى العاشقى ساپارىن ءۇندىستاننان باستايدى. ياعني رەسەي مەن ءۇندىستان ءبىر-بىرىنەن باس تارتقىسى كەلمەيتىنىن كورسەتتى. دەمەك، ۇلكەن گەوساياسي الاڭدا بۇنى ەسكەرمەي بولمايدى دەگەن ءسوز.

The Qazaq Times