Putinniñ Ündistan saparı: Mäskeu men Deli bir-birinen bas tartqısı kelmeydi

Osı aptada otandıq jäne şeteldik aqparat qwraldarınıñ nazarın audarğan halıqaralıq mañızdı sayasi oqiğalardıñ biri Resey prezidenti Vladimir Putinniñ Ündistan saparı boldı. Soñğı jıldarı Ündistan AQŞ-qa köbirek jaqındasa, Resey Batıs elderimen teke-tireste Qıtayğa köbirek jaqındadı. Orıs jäne ündi liderleriniñ kezekti kezdesui qojırap bara jatqan Resey-Ündistan qatınasın qayta jandandırudı maqsat etti.

Düysenbidegi Putin men Modi arasındağı kezdesude Putinniñ Ündistanğa jäne orıs-ündi qatınasına qatıstı bağasın köptegen aqparat qwraldarı är qırınan taldadı. Putin sözderinde Ündistandı «ğajayıp ülken memleket», «jaqın dos el» dep sipattap, eki el qatınasın «uaqıttıñ sınınan ötken dostıq» dep bağaladı. Bwnday lebizge oray Ündistannıñ prem'er-ministri Narendra Modi da jılı sözin ayağan joq. Ol soñğı birneşe onjıldıqtarda türli geosayasi teñdeuler payda bolsa da, «Ündistan men Reseydiñ qatınası qaşanda twraqtılıq tanıttı» dedi.

Ärine, Putin bolsın, Modi bolsın bwl qatarlı sayasatkerler är sözin belgili bir müddeni közdey aytatını bar. Süyte twra, joğarıdağı lebizder tolıqtay qwr söz de emes. Geosayasi oyın alıñınıñ erejeleri özgerip, wstanımdar jañarıp, Resey de, Ündistan da öziniñ tübirli müddesine say jaña serikter, jaña odaqtastarğa qaray belgili deñgeyde beyimdelip twrdı. Äsirese, Qıtaydıñ ösuimen Ündi-Tınıq mwhit aymağınıñ geosayasi kartinası aytarlıqtay ülken özgeristerge wşıradı. Qıtaydıñ arta tüsken äskeri-sayasi häm ekonomikalıq ıqpalına tosqauıl qoyu üşin AQŞ aymaqtağı Japoniya, Australiya sekildi odaqtastarın, Oñtüstik Koreya, Filippin, Ündistan jäne basqa da serikterimen türli bağıttağı baylanıstı damıttı.

Bwl jağday Ündistandı AQŞ-qa jaqındattı. 2020 jılı Donal'd Tramp Ündistanğa saparlay barıp, Narendra Modidiñ jılı qarsı aluına bölengen. Eki el ortasında qorğanıs qauipsizdik ıntımaqtastığı tarihtağı eñ biik deñgeyge deyin jetken edi. Alayda, qorğanıs salasındağı ıntımaqtastıqta Ündistannıñ eñ senimdi serigi tağı da Resey bolıp qala berdi. Sebebi, Ündistan äskeri tehnikalarınıñ üşten biri Reseyden keledi.

2018 jılı Mäskeu men Jaña-Deli S-400 äue qorğanıs jüyesi satu jäne satıp alu kelisimine kelgen edi. Sol kezde Ündistan ükimeti AQŞ-tıñ sankciya qaupine qaramastan reseylik äue qorğanıs jüyesin alu boyınşa kelisimge qol jetkizgen edi, qazir S-400 äue qorğanıs jüyesin Ündistanğa jetkizip beru bastalıp ketti. Bwl kelisim orıs-ündi arasındağı eñ ülken qorğanıs ıntımaqtastıq kelisiminiñ biri sanaladı.

Sol twsta AQŞ Ündistanğa eskertu jasap, Reseylik quattı zımıranğa qarsı jüyelerdi satıp alu Qwrama Ştattardıñ 2017 jılı qabıldağan qauipsizdik zañnamasın bwzatının aytqan. Atalmış zañ negizinde özge elderdiñ Reseylik zımıran keşenderin satıp aluına tosqauıl qoyu üşin jasalğanı aytıladı. Alayda, Ündistan tarabı bwl tehnikalar soltüstiktegi quattı qarsılası Qıtayğa qarsı mığım qorğanıs quatın qalıptastıratının alğa tartıp, Qwrama Ştattardıñ eskertuin eleusiz qaldırğan edi. Jaña-Delidegi baspasöz jiınında Resey SİM basşısı Lavrov «AQŞ-tıñ arandatuına qaramastan kelisimniñ uaqıtılı tolıq atqarılıp jatqanın» atap ötti.

Bwl jolı da Putin men Modi Resey-Ündistan arasınağı äskeri-tehnologiyalıq ıntımaqtastıqtı tağı on jılğa wzartatın kelisimderge qol qoydı. Olardıñ qatarına 600 mıñnan astam AK-203 avtomattarın satıp alu turalı kelisim de bar.

Bwl jolğı Resey men Ündistan liderleri arasındağı kezdesudiñ auqımı birşama zor boldı. Taraptardıñ Sırtqı ister jäne Qorğanıs ministrlikteri arasında da keñeytilgen dialogtar ötkizildi. Nätijesinde kki tarap sauda-sattıqtı nığaytuğa nietti jäne energetika jäne keme jasau salalarında 28 investiciyalıq kelisimge qol qoydı.

Talqı keñesterde Auğanstan mäselesi de sırt qalmadı. Qazir Auğanstanda bastı oyınşı retinde Qıtay men Päkistan atala bastadı. Al, Tälipterdiñ biligi twsında Ortalıq Aziya men Oñtüstik Aziyadağı terrorizm qaupti de Mäskeu men Delidi qatar alañdatıp keledi. Osı twtsa Ündistan Reseymen ıntımaqtastıqtıñ tereñdeui Delidiñ auğan jerindegi ıqpalın qayta qalpına keltiruge mümkindik beredi dep ümitteneri sözssiz. Kezdesude Putin: «Terrorizmmen, esirtki biznesimen jäne wyımdasqan qılmıspen küres» eki eldiñ aldında twrğan bastı mäsele», – dep atap ketti.

Tüyin

Putinniñ Deli saparınan belgili bolğanday, Resey men Ündistan jaña odaqtastıq qatınastı qwruğa bet aldı. Alayda, eki eldiñ köptegen mäseledegi ayırmaşılıqtarı da jeterlik, däl osı ayırmaşılıqtar Mäskeu men Jaña-Delidiñ bolaşaq qatınastarındağı bastı sınaqqa aynaluı da mümkin. Aytalıq, Resey Aziyada qauipsizdik bloktarın qwruğa jäne törtjaqtı qauipsizdik dialogı mehanizmine (Qıtayğa qarsı tosqauıl retinde qwrılğan mehanizmge AQŞ, Japoniya, Australiya jäne Ündistan qatısıp otır) qarsı ekenin bildirip keledi.

Al, jalpı twrğıdan alğanda Ündistan soñğı jıldarı AQŞ-pen ıntımaqtastıqtı qarqındı damıtqanımen «Qırği-qabaq soğısı» kezinde qalıptasqan Mäskeumen tığız mämileni de jetildirip otıruğa müddeli dep sanaytın da sarapşılar bar. Ündistan AQŞ sankciyasına qaramastan Reseydiñ äue qorğanıs jüyesin satıp aladı, al Putin pandemiyadan keyingi alğaşqı saparın Ündistannan bastaydı. YAğni Resey men Ündistan bir-birinen bas tartqısı kelmeytinin körsetti. Demek, Ülken geosayasi alañda bwnı eskermey bolmaydı degen söz.

The Qazaq Times