تانزانيا تۋماسى نوبەل ادەبيەت سىيلىعىن الدى

شۆەتسيا استاناسى ستوكگولمدە نوبەل سىيلىعىنىڭ ادەبيەت بويىنشا بيىلعى لاۋرەاتىنىڭ ەسىمى جاريالاندى. ول – جارتى عاسىردان اسا ۋاقىت ۇلىبريتانيادا تۇراتىن 72 جاستاعى تانزانيالىق جازۋشى ابدۋلرازاق گۋرناح (Abdulrazak Gurnah).

نوبەل كوميتەتىنىڭ حابارلاۋىنشا, سىيلىق جازۋشىعا «مادەنيەتتەر مەن قۇرلىقتار اراسىندا سابىلعان بوسقىنداردىڭ تاعدىرىن جانە وتارشىلدىق سالدارىن جان-دىلىمەن قانىق بەينەدە سۋرەتتەگەنى» ءۇشىن تابىستالعان.

ابدۋلرازاق گۋرناح 1948 جىلى سول كەزدەگى بريتانيا باقىلاۋىنداعى زانزيبار سۇلتاندىعىندا (قازىر تانزانيا قۇرامىنداعى جارتىلاي اۆتونوميالى ارال) اراب تەكتى مۇسىلمان وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ول 20 جاسىندا، 60-جىلدارداعى زانزيبارداعى توڭكەرىستەر كەزىندە بريتان جەرىنە قونىس اۋدارعان، سوندان بەرى اعىلشىن جەرىندە تۇرادى. سوندا بەلگىلى قالامگەرگە اينالدى، سونداي-اق وسىزامانعى پوستوتارشىلدىق ادەبيەت باعىتىندا تانىمال زەرتتەۋلەردىڭ اۆتورى اتاندى.

گۋرناح رەاليزم جانرىندا جازادى. ونىڭ «ۇجماق» (1994) رومانى بۋكەر جانە ۋيتبرەد سىيلىقتارىنىڭ شورت-تىزىمىنە ەنگەن، «تەڭىزدە» (2001) رومانى دا بۋكەر نوميناتسياسىن يەمدەنگەن. گۋرنانىڭ شىعارمالارى نەگىزىنەن وتارشىلدىق سالدارى جانە بوسقىندار ءومىرىن ارقاۋ ەتكەن. قۇرلىق ارالىق مادەنيەت ايىرماشىلىعىن، ونىڭ جەكەلەگەن ادامداردىڭ تاعدىرىنداعى كورىنىسىن بەينەلەگەن تۋىندىلارى بۇعان دەيىن دە كۇشتى اڭىس تۋدىرعان.

اۆتور قازىر وڭتۇستىك-شىعىس انگلياداعى بەلدى كەنت ۋنيۆەرسيتەتىندە ادەبيەت سالاسى بويىنشا وقىتۋشى-دارىسكەر قىزمەتىندە.

بوسقىندار تۋرالى تولعاعان بوسقىن-جازۋشىنىڭ 7 قازاندا شۆەد اكادەمياسىنا (شۆەتسيا، ستوكگوم) قويىلعان ەڭبەكتەرى. فوتو: AFP / Jonathan Nackstrand

بىلتىر امەريكالىق اقىن لۋيزا گليۋكقا «جالقىنى جالپىنىڭ ورتاق سەزىمىنە اينالدىرا بىلەتىن وتكىر سۇلۋلىعى مەن نىق پوەتيكالىق ءۇنى» ءۇشىن ادەبيەت سالاسىنا ارنالعان نوبەل سىيلىعى بەرىلگەن. 2021 جىلعى نوبەل سىيلىعىنىڭ ءار سالاداعى كولەمى – 10 ميلليون شۆەد كروناسى (1,145 ملن اقش دوللارى).

1901-2019 جىلدارى ارالىعىندا نوبەل سىيلىعى ادەبيەت سالاسىنا 114 رەت تابىستالدى. نوبەل كوميتەتى مەن شۆەد اكادەمياسى جەتى مارتە ماراپاتقا لايىقتى ۇمىتكەرلەر جوقتىعى سەبەپتى سىيلىق تاعايىنداۋدان باس تارتقان. مۇنداي جاعداي كوبىنە ءبىرىنشى ءبىرىنشى جانە ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستار تۇسىندا (1914, 1918, 1940-1943ج.) جانە 1935 جىلى بولعان.

ادەبيەت نوميناتسياسىنىڭ نوبەل سىيلىعى  ادەتتە ءبىر مەزەتتە بىرنەشە لاۋرەاتقا سيرەك بەرىلەدى. تاريحتا 4 رەت ءبىر نوميناتسيانى ەكى اۆتور تەڭدەي بولىسكەن. 1904 جىلى ماراپاتقا فرانتسۋز اقىنى فرەدەريح ميسترال جانە يسپان دراماتۋرگى حوسە ەچەگاراي-ي-ەيساگيررە يە بولدى. 1917 جىلى دانيالىقتار حەنريك پونتوپپيدان مەن كارل گەللەرۋپ الدى، 1966 جىلى يزرايلدىك شمۋەل اگنون مەن نەللي زاكس، ال 1974 جىلى شۆەدتەر حارري مارتينسون مەن ەيۆيند يۋنسون سىيلىققا بىردەي ورتاقتاسقان.

"The Qazaq Times"