اسكەري جاتتىعۋلار، كەزدەسۋلەر: اۋعانستان ورتا ازيانى قاربالاس كۇيگە ءتۇسىردى

رەسەي، قىتاي جانە ورتا ازيا ەلدەرىنىڭ اۋعانستانداعى جاڭا جاعدايعا بايلانىستى ءوزارا ءىس-قيمىلدارى تامىز ايىندا انىق كورىنە باستايدى. ۇيتكەنى وسى ايدا  رەسەي مەن قىتاي، رەسەي مەن ورتا ازيا ەلدەرى اراسىندا بىرلەسكەن اسكەري جاتتىعۋ سەريالارى باستالماق. بۇل وسى ەلدەردىڭ اۋعانستان جاعدايىنا بايلانىستى ارەكەتتەردى ۇيلەستىرۋ ماقساتىنداعى ورتاق اسكەري شارالارى سانالادى. رەسەيدىڭ تاجىكستاندا اسكەري بەلسەندىلىگى ارتا تۇسەتىنى انىق كورىنىپ كەلەدى. وعان قوسا جاقىندا ورتا ازيا ەلدەرىنىڭ باسشىلارى دا وسى تاقىرىپ بويىنشا باس قوسادى.

رەسەي مەن قىتايدىڭ بىرلەسكەن اسكەري جاتتىعۋى قىتايدىڭ نينشيا جەرىندە، 9-13 تامىز ارالىعىندا وتەدى. رەسەي قورعانىس مينيسترلىگى بىرلەسكەن جاتتىعۋعا رەسمي دايىندىق باستالعانىن وتكەن اپتانىڭ سوڭىندا مالىمدەگەن. رەسەي بۇل جاتتىعۋعا بايقال ايماعىنداعى موتواتقىشتار مەن ارنايى جاساقتارىن دا قاتىستىرادى. وعان قوسا سۋ-30سم سىندى ارمياسىنىڭ نەگىزگى جاۋىنگەرلىك ۇشاقتارىن جاتتىعۋعا قاتىستىرۋ ءۇشىن مىڭداعان شاقىرىم قاشقىقتىققا جونەلتتى. ال، قىتاي اقپارات قۇرالدارى تاراتقان مالىمەتتە، بۇل رەت قوس تاراپتان ءبىر ۋاقىتتا قاتىساتىن اسكەرلەردىڭ سانى 10 مىڭعا دەيىن جەتەتىنىن ايتىلعان.

اۋعانستان جاڭا جاعدايىنا بايلانىستى قىتاي بيلىگىنىڭ ورتا ازيا ەلدەرىمەن بولعان بارىس-كەلىسى جيىلەي ءتۇستى. وسىدان بىرنەشە كۇن بۇرىن قىتاي قورعانىس ءمينيسترى ۆەي فىڭحى تاجىكستانعا ساپارمەن بارىپ، اسكەري جەتەكشىلەرىمەن جانە پرەزيدەنتىمەن كەزدەسدى. بۇل ساپارىندا تاعى شىۇ قورعانىس مينيسترلەرىنىڭ كەڭەسىنە قاتىسىپ قايتتى، ءارى رەسەيلىك ارىپتەسى شويگۋمەن دە وڭاشا جولىقتى. ۆەي شويگۋدى نينشياداعى اسكەري جاتتىعۋدىڭ قورىتىندى شاراسىنا قاتىسۋعا شاقىرىپ كەتتى. بۇعان ورتا ازيا ەلدەرىنىڭ وكىلدەرى دە شاقىرىلعان بولۋى مۇمكىن.

قىتايدا ورىس-قىتاي ارمياسى ورتاق جاتتىعۋعا دايىندالىپ جاتقان كەزدە رەسەي، وزبەكستان جانە تاجىكستان ورتاسىندا بىرلەسكەن جاتتىعۋلار تاجىك جەرىنىڭ اۋعانستانعا جاقىن شەكارالارىندا باستالىپ كەتكەن بولاتىن. 30 شىلدە دە ورىس، وزبەك، تاجىك كۇشتەرى اۋعانستانمەن شەكاراعا جاقىن جاتتىعۋ الاڭىنا ورنالاستىرىلىپ، تامىزدىڭ بىرىنەن باستاپ ون كۇندىك اسكەري جاتتىعۋعا بەلسەنە كىرىستى.

تاجىكستانداعى جاتتىعۋعا رەسەيدىڭ سول ەلدەگى 201-ءشى اتقىشتار ديۆيزياسى مەن بىشكەك ماڭىنداعى اۋە بازاسىندا ورنالاسقان اسكەرلەرى قاتىسادى. ال، وزبەكستان تاجىكستانعا جويعىش ۇشاقتاردى، قارۋلى تىكۇشاقتار مەن ارنايى جاساقتارىن جىبەردى.

كورشىلەس ەلدەردىڭ اقپارات قۇرالدارى تاجىكستانداعى بۇل جاتتىعۋدىڭ اۋقىمدىلىعى تۋرالى باسا ايتىپ جاتىر. ءتىپتى، تاجىكستەردىڭ وزدەرى «بۇنداي جاتتىعۋ بۇعان دەيىن بولىپ كورمەگەن» دەسۋدە. وقۋ جاتتىعۋدا باستى ماقساتى بولسا تاجىكستان مەن اۋعانستان اراسىنداعى شەكارانى قالاي قورعاۋ كەرەكتىگى جانە اۋعانستاننان قارۋلى كۇشتەردىڭ تاجىك شەكاراسى ارقىلى ورتا ازياعا كىرۋىنە جول بەرمەۋگە جاتتىعۋ.

ەستە بولسا، 1999-2000 جىلدارى بىرقاتار ەلدە قىزمەتىنە تىيىم سالعان «وزبەكستان يسلامدىق قوزعالىسى» ۇيىمىنىڭ مىڭعا جۋىق قارۋلى مۇشەسى اۋعانستاننان تاجىكستانعا، ودان كەيىن قىرعىز تاۋلارى ارقىلى وزبەكستانعا كىرۋگە ارەكەت ەتكەن ەدى. بۇل جاعداي ايماقتاعى تۇراقتىلىق پەن قاۋىپسىزدىككە ۇلكەن قاتەر توندىرگەن بولاتىن.

جوعارىدا اتالعان اسكەري جاتتىعۋلاردان تىس ورتا ازيا ەلدەرىنىڭ باسشىلارى 5-6 تامىز كۇندەرى تۇركىمەنستاندا باس قوسپاق. قازىر كورشىلەس جانە باۋىرلاس ەلدەردىڭ باسشىلارى، وزگە دە لاۋازىمدىلارى وسى سامميت دايىندىعى بويىنشا ءوزارا قوڭىراۋ سوعىپ، دايىندىقتى پىسىقتاۋ ۇستىندە.

“The Qazaq Ttimes”