سولتۇستىك كورەيا سوعىس رەجيمىنە ءوتتى

سولتۇستىك كورەيا باسشىسى كيم چەن ىن ەل استاناسى پيوڭياڭدا (پحەنيان) ەۆاكۋاتسيا جاساپ، بۇكىل ەل كولەمىندە سوعىس رەجيمىنە دايىنداۋعا بۇيرىق بەردى. سونىمەن بىرگە، سولتۇستىك كورەيا 15 ءساۋىر كۇنى ەلدىڭ قۇرۋشىسى كيم ير سەننىڭ تۋىلعان كۇنىنە وراي ەل كولەمىندە مەرەكەلىك شاراعا دايىندالىپ جاتىر. وڭتۇستىك كورەيا اقپارات قۇرالدارى تەرىستىك كورشىلەرىنىڭ جەراستى تۇراقتارىنا تاسالانىپ جاتقانىن حابارلايدى. سول ەلدەگى شەتەلدىك جۋرناليستەرگە الداعى ۇلكەن ءبىر وقيعاعا دايىن بولۋدى تاپسىرعان. ارمياعا سوعىس رەجيمىنە ءوتۋ بۇيىرىلىپ، ەلدىڭ ءار جەرىندە سوعىس دابىلى قاعىلعان. بۇل تۋرالى تۇركيا تەلە-راديو ورتالىعىنىڭ رەسمي سايتى، كورەيا جانە رەسەي اقپارات قۇرالدارىنا سىلتەمە جاساپ حابارلاعان بولاتىن.

بۇگىنگى كورەي تۇبەگىنىڭ شيەلەنىسى سوعىسقا بەت بۇرۋدا

كورەي تۇبەگى جاعدايى كۇننەن كۇنگە شيەلەنىسىپ كەلەدى. سولتۇستىك كورەيا يادرولىق قارۋدان باس تارتپاي قاسارىسسا، اقش اسكەري ارەكەتتەرمەن ءدوڭايبات تانىتۋدا. جاپون، قىتاي، وڭتۇستىك جانە سولتۇستىك كورەيا، اقش، رەسەي مۇددەلەرى توعىسىپ جاتقان سولتۇستىك شىعىس ازيانىڭ الداعى جاعدايى نە بولماق؟ امەريكا الدا قانداي قادامدار جاساۋى مۇمكىن؟ ءسۇريا جاعدايى سولتۇستىك كورەيادا قايتالانۋى مۇمكىن بە ؟

9 ءساۋىر كۇنى اقش مەملەكەتتىك حاتشىسى تيللەرسون جۋرناليستەردى قابىلداعاندا، الداعى ۋاقىتتا ترامپ ۇكىمەتىنىڭ س.كورەياعا قانداي ارەكەتتەر قولداناتىنى تۋرالى ءتىس جارىپ ەشتەڭە ايتپادى. دەسە دە، ول: «ەگەر س.كورەيا يادرولىق سىناقتاردى توقتاتار بولسا، وندا اقش كەلىسسوز جۇرگىزۋدى قولدايدى»، – دەدى. ال سودان ءبىر كۇن بۇرىن تيللەرسون سۇرياعا جاسالعان شابۋىل كەزىندە: «بۇل وسى سەكىلدى وزگە ەلدەرگە جاسالعان ەسكەرتۋ، ەگەر حالىقارالىق نورمالاردى بۇزۋشىلار بولسا، وسىنداي جاۋاپ الادى»، – دەگەن بولاتىن. بۇل جەردەگى وزگە ەلدەر دەگەندە مەڭزەگەنى  قحدر ەكەنى ايدان انىق سەكىلدى. انىعىندا ترامپ ۇكىمەتى ودان بۇرىن دا ەسكەرتۋلەر جاساپ كەلگەن بولاتىن.

كوز الداعى جاعدايدا مىنا ءبىر ەلەمەنتتەردى ەسكەرمەي بولمايدى – سولتۇستىك كورەيانىڭ بۇۇ قارارىن ەلەمەگەنى راس. بالليستيكالىق زىمىراندار مەن يادرولىق سىناقتاردىڭ كوبەيۋى اقش پەن ونىڭ وداقتاستارىن الاڭداتاتىن ەڭ باستى قاۋىپ. ەكىنشى جاعىنان اقش بيلىگى ترامپتىڭ بيلىككە كەلۋى «امەريكا ءبىرىنشى» يدەياسىن وياتىپ، الەمنىڭ ءار تۇسىندا اقش بەدەلى مەن ىقپالىن ارتتىرۋعا ارەكەتتەنىپ وتىر. سولتۇستىك كورەياعا باتىل اسكەري شارالار قابىلداۋى دا سونىڭ باستى دالەلى. ودان سىرت، اقش-وڭتۇستىك كورەيا اراسىندا ۇزاق ۋاقىتتان بەرى سولتۇستىك كورەياعا قارسى اسكەري ارەكەتتەردىڭ جوسپارلارى بار. بۇل ترامپتىڭ وزىنە دەگەن سەنىمىن ارتتىرىپ وتىر.

سولتۇستىك كورەيا ەكىنشى ءسۇريا بولا ما؟

وڭتۇستىك كورەياداعى «اسان» ساياساتتى زەرتتەۋ ينستيتۋتى وتكەن جىلدىڭ سوڭىندا قورتىندى جاساپ، رەسپوندەنتتەردىڭ 43,2 پايىزى داعدارىستى شەشۋ ءۇشىن سولتۇستىك كورەياعا شابۋىل جاساۋ كەرەك دەپ قارايتىنىن ايتقان ەدى. كۇش قولدانۋعا قارسى تۇراتىندار بۇرىنعىعا قاراعاندا 9 پايىزعا كوبەيگەن. اسكەري ءىس-قيمىلدىڭ تۋىلۋ مۇمكىندىگى سوڭعى 30 جىلداعى ەڭ جوعارى شەككە جەتتى دەپ كورسەتەدى اتالعان ينستيتۋت.

ال كەي ساراپشىلار سولتۇستىك كورەياعا قارسى ۇلكەن قادام جاساۋ ءۇشىن اقش-قا اسا ساقتىقتىڭ قاجەت ەكەنىن ەسكەرتەدى. سەبەبى، سولتۇستىك كورەيا سۇرياعا ۇقسامايدى. ەگەر سۇرياداعىداي زىمىران شابۋىلى س. كورەياعا جاسالاتىن بولسا، وندا ونىڭ زاردابىن مولشەرلەۋدىڭ ءوزى قاۋىپتى دەپ وتىر. الەمدە س.كورەيا شىن مانىسىندە يادرولىق قارۋعا يە ەل دەپ ەسەپتەلىنەدى. بۇل اتالعان ەلدى ءسۇريادان بيىكتەتىپ تۇرعانى انىق. وعان قوسا ەلدە وپپوزيتسيالىق كۇش جوق بولۋى سەبەپتى سولتۇستىك كورەيا وزىنە جاسالعان شابۋىلدى تۇتاس ەل بولىپ قابىل الادى. سوندىقتان امەريكاعا ءالى دە سالماقتىراق ويلانۋى كەرەك دەيدى. اقش اۆياماتكاسىنىڭ س.كورەيا ىرگەسىنە كەلۋى ۇرەيلەندىرۋدەن كورى، اسكەري شابۋىلعا كوبىرەك ۇقسايدى. ال، كحدر بۇعان شىن-وتىرىگى بەلگىسىز ەش قورىقپايتىنىن ايتتى. ولار دا قاتاڭ شارا قولدانىپ، اقش-قا پارمەندى جاۋاپ بەرەمىز دەپ وتىر.

وسى جەردە سولتۇستىك كورەيانىڭ ۇلتتىق يدەولوگياسىن دا ەسكەرمەي بولمايدى. تۇتاستاي قاتاڭ رەجيمگە باعىندىرىلعان تەرىستىك كورەيلەردە سوعىس شىعىنىن ەسەپتەۋ، شىن مانىسىندەگى سوعىس جەڭىسىنە دەگەن تانىم باسقاشا. مۇنداي تانىمدى «جابايى سوعىس تانىمى» دەۋگە بولادى. ياعني، سوعىس زاردابىمەن ەسەپتەسپەۋ، تەك قارسى جاعىن جويىپ جىبەرۋ ءۇشىن سوعىس جۇرگىزۋ. ەكىنشى دۇنيە سوعىسى كەزىندە كەڭەس وداعى تاپ وسىنداي سوعىس جۇرگىزگەن بولاتىن. سوعىس شىعىنى مەن ونىڭ ەلگە تيگىزگەن زاردابىنىڭ قاسىندا، بەرلينگە باسىپ كىرۋ سىندى جەڭىس تۇككە دە تۇرمايدى. ال بۇگىن اقش سوعىس اشار بولسا، تەرىستىك كورەيا دا شاماسىن سالىستىرىپ جاتپاي-اق، سوقىر سوعىستى عانا تالداپ شىعادى.

قالاي بولعان كۇندە دە كورەي تۇبەگىندەگى قاتەردىڭ ارتۋىمەن بىرگە، الەمگە دە يادرولىق سوعىستىڭ قاۋپى كۇشەيىپ كەلەدى. سولتۇستىك كورەيا ەكىنشى ءسۇريا بولماسى انىق. بىراق، كورەي تۇبەگىندەگى سوعىس بىلتەسى تۇتانسا، ونىڭ شارپيتىن اۋماعى ءسۇريا ماسەلەسىنەن الدەقايدا كەڭ بولماق. ماسەلە ۇلكەن دەڭگەيدەگى سوعىس الەمنىڭ قاي وڭىرىندە بولسا دا، تۇپكى مۇددەسى الپاۋىتتارعا بارىپ تىرەلەتىنىندە. يادرولىق سوعىس الەم الپاۋىتتارىن ەرىكسىز ۇلكەن الاڭعا الىپ كىرەدى. بۇل سوعىستا جەڭۋشى بولمايدى، ال جەڭىلۋشى ادامزات قوعامى بولادى.

“The Qazaq Times”