قىتاي-پاكىستان ەكونوميكالىق ءدالىزى. فوتو: Deutsche Welle

esقىتايدىڭ ەڭ سەنىمدى وداقتاسى سانالاتىن پاكىستان وسى دۇيسەنبىدە مالىمدەمە تاراتىپ، اراب تەڭىزىنىڭ سولتۇستىگىندە اسكەري جاتتىعۋ ءۇشىن 45 ەلدىڭ اسكەري كەمەلەرىن قابىلدايتىنىن ايتتى. بۇل ەلدەردىڭ اراسىندا، اقش، قىتاي جانە رەسەي دە بار. وسىلايشا، رەسەي سوڭعى ون جىلدىقتا العاش رەت ناتو مۇشەلەرىمەن اسكەري جاتتىعۋعا قاتىسپاق.

پاكىستان ۇكىمەتى ەكى جىلدا ءبىر رەت وتكىزىلەتىن «بەيبىتشىلىك ءۇشىن ىنتىماق» (AMAN) كوپۇلتتى وقۋ-جاتتىعۋلارىنىڭ ماقساتى – حالىقارالىق ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ جانە تەڭىز قاۋىپسىزدىگى مەن تۇراقتىلىعىنا قاتەر توندىرەتىن قاراقشىلىق، تەرروريزم جانە باسقا دا قىلمىستىق ارەكەتتەرگە قارسى تۇرۋ دەپ كورسەتكەن. سونداي-اق، رەسمي مالىمدەمەدە: «قاتىسۋشى ەلدەر اسكەري جاتتىعۋلارعا قۇرلىق جانە اۋە تەحنيكالارىن، ارنايى جاساقتار مەن تەڭىز كوماندالارىن اكەلەدى»، – دەلىنگەن.

«بەيبىتشىلىك ءۇشىن ىنتىماق» جاتتىعۋىنا ۇلىبريتانيا، تۇركيا، اقش قاتارلى ناتو ەلدەرىنە قوسا، بانگلادەش، شري-لانكا، يندونەزيا جانە افريكا وداعىنداعى ەلدەرى قاتىسادى.

رەسەي سوڭعى رەت ناتو ەلدەرىمەن 2011 جىلى يسپانياعا جاقىن تەڭىزدە Bold Monarch اتتى بىرلەسكەن جاتتىعۋعا قاتىسقان. 2014 جىلى قىرىم ماسەلەسىنەن كەيىن ناتو مەن رەسەي قاتىناسى شيەلەنىسىپ كەتتى.

قىتاي-پاكىستان قاتىناسى

پاكىستان ەكونوميكالىق، ينفراقۇرىلىمدىق دامۋىندا قىتايدىڭ قولداۋىنا كوبىرەك سۇيەنەدى. پاكىستان تەڭىز فلوتىنىڭ قولباسشىسى جانە كونتر-ادميرال ناۆيد اشراف اسكەري جاتتىعۋعا قاتىستى مالىمدەمەسىندە، بىرلەسكەن جاتتىعۋ پاكىستان عانا ەمەس دامۋى مەن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگى تەڭىزگە تىعىز بايلانىستى بارلىق ەلدەردىڭ قاجەتتىلىگەن تۋعانىن ايتا كەلىپ: «پاكىستاننىڭ ساۋدا جانە ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ جوبالارى مۇحيتقا وتە تاۋەلدى، بۇل «تەڭىز تۇراقتىلىعىن» ءبىزدىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىمىزدىڭ ماڭىزدى كۇن تارتىبىنە اينالدىرادى»، – دەگەن.

بىرنەشە ميلليارد اقش دوللارى قۇنىنا يە «قىتاي-پاكىستان ەكونوميكالىق ءدالىزى» (CPEC) جوباسى قىتايدىڭ «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» اتتى جاھاندىق ەكونوميكالقى جوبالارىنىڭ ءبىر بولىگى سانالادى. بۇل جوبا قىتاي مەن پاكىستان اراسىنداعى ەكونوميكالىق قاتىناستاردى قويۋلاتتى. وعان قوسا ەكى ەل ءداستۇرلى تۇردە اسكەري وداقتاس سانالادى.

ەكى ەل اراسىنداعى اسكەري ىنتىماقتاستىقتىڭ كۇشەيىپ كەلە جاتقانىن پاكىستاننىڭ ادميرالى امدجاد حان نيازي قىتايدىڭ Global Times گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا دا راستاعان بولاتىن. ول: «F-22P فرەگاتتارىن، باسقارىلاتىن راكەتالىق شابۋىلداۋشى قايىقتارىن، تىكۇشاقتارىن جانە ەڭ جەتىلدىرىلگەن زەرتتەۋ كەمەلەرىن ساتىپ الۋ ارقىلى ەكى ەلدىڭ اسكەري-تەڭىز كۇشتەرى ىنتىماقتاستىعى نىعايدى»، – دەگەن ەدى. ول سونداي-اق پاكىستان اسكەري-تەڭىز كۇشتەرى قىتايمەن «حانگور» كلاستى سەگىز سۇڭگۋىر قايىق، ءتورت 054A / P فرەگاتى جانە ورتاشا بيىكتىكتە ۇزاققا شىداي الاتىن جاۋىنگەرلىك دروندار جاساۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويعانىن راستاعان.

قىتايلىق ۆاكتسينا

دۇيسەنبى كۇنى پاكىستان ارمياسى قىتاي حالىق ازاتتىق ارمياسى جولداعان كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكتسينانى قابىلداپ الدى. ارينە، پاكىستان قارۋلى كۇشتەرى رەسمي مالىمدەمە ارقىلى قىتاي حالىقتىق-ازاتتىق ارمياسىنا العىسىن ءبىلدىردى. وسىلايشا قىتاي العاش رەت شەتەلدىك ارميانى ۆاكتسيانامەن قامداپ وتىر.

قىتايدىڭ مۇحيتتارداعى ماڭىزدى ەكونوميكالىق ايماقتارعا شىعاتىن ءبىرىنشى ءدالىزى ميانمادا اسكەري توڭكەرىس بولىپ، بەلگەلى دەڭگەيدە ساياسي تۇراقسىزدىق ورنادى. كەيبىر تاۋەلسىز ساراپشىلار بۇنىڭ ارتىندا قىتايدىڭ جاھاندىق ىقپالىنا توسقاۋىل قويعىسى كەلەتىن باتىستىق مۇددەلى توپتار تۇر دەپ سانايدى. كىمدەردەن بولماسىن بۇل وزگەرىس قىتايدىڭ ەكىنشى (پاكىستان ءدالىزى), ءۇشىنشى (قازاقستان) دالىزدەرىندەگى بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋى مۇمكىن.

“The Qazaq Times”