شاكەن بوكەتايۇلى، 1972 جىلى 14 اقپانىندا شۇار باركول اۋدانىنىڭ قۋارشا وڭىرىندە تۋعان. اقىن، اۋدارماشى، حاتكەر-سۋرەتشى. ورتالىق ۇلتتار ۋنيۆەرسيتەتى تۇركى ءتىلى-مادەنيەتى فاكۋلتەتىنىڭ تۇلەگى (1995 ج.). «ورىك گۇلدەگەندە» اتتى جىر جيناعىنىڭ اۆتورى. قازاق ادەبيەتىنە «جاس ۆەرتەردىڭ جان ازابى» (گەتە), «ەجەلگى قىتاي پوەزياسىنان تاڭدامالىلار»، «حازار سوزدىگى» (ميلور اد پاۆيچ) قاتارلى اۋدارما ەڭبەكتەردى اكەلگەن. قازىر «قۇمىل القابى» جۋرنالىنىڭ رەداكتورى بولىپ قىزمەت ەتەدى. ولەڭ سۇيەر وقىرماندارعا اقىن، ش.بوكەتايۇلىنىڭ بىرقاتار ولەڭدەرىن ۇسىنامىز.
ارمىسىڭ، ايحاي، تورى كۇن!
ءتۇس
كۇن نۇرى دا، اي نۇرى دا ەمەس-ءتى،
كۇن بە، ءتۇن بە، اقشام با الدە ەمەسكى.
كولكىپ تۇرعان كوگىلجىم نۇر اتىراپ،
رەمبرانتتىڭ سۋرەتىندەي كومەسكى.
قاڭتار ايى،
دەمىندە بار ۇزگىرىك،
اق جورعا جەل جورتىپ وتەت ۇزدىگىپ.
كەنەر كوك پەن كەرىم دالا تۇسىنان،
شاقىرعانداي ەلىكتىرىپ سىرلى ءۇمىت.
ۇرەيى دە، ءۇمىتى دە ارالاس،
جالپاق دالا قولىن جايدى جالاڭاش.
كوز الدىمدا ايدىڭ اپپاق ساۋلەسى،
كوز الدىمدا سەلدىر-سەلدىر قاراعاش.
ەلىكتىرىپ ارماندايىن اڭساعان،
قويۋلايدى قادامدارىم شارشاعان.
ءجۇرىپ ەمەس، قالقىپ كەلە جاتتىم مەن
اق كافينمەن اق دالادا دالتابان.
اي دا كوركىن بۇلت استىنا جاسىردى،
(بۇل مۇعجيزا بولماسىن تەك اقىرعى).
قارا شاشىڭ اق سۇڭقاردىڭ قاناتى،
سياقتانىپ اي استىندا شاشىلدى.
دالا اپپاق، اسپان اپپاق، وي دا اپپاق،
اپپاق ويدى قاي قۇدىرەت وياتپاق.
مونا ليزا جۇزىندەگى كۇلكىدەي،
ءبىر جىميىس تۇردى وڭىڭدە قوناقتاپ.
سوسىن ساعان قانات قاقتىم، ۇمسىندىم،
سەن دە ماعان قانات قاقتىڭ، ۇمتىلدىڭ.
توعىستىق تا، ءوتىپ كەتتىك ەكەۋىمىز،
اڭسادىق تا،
ايرىلىستىق،
كۇرسىندىم.
مەن ءوزىڭدى بويلاپ ءوتتىم شاماسى،
(جۇرەگىمە جۇرەگىڭمەن قاراشى)
ال، سونان سوڭ، اپپاق مۇنار كوز الدىم،
اپپاق مۇنار جەر مەن اسپان اراسى.
قاڭتار ايى
قاڭتار ايى، تانىس قالا،
كۋا بولعان سان ەلەسكە.
ءزاۋلىم شىنار، قارت دولانا
وتكەن كۇندى سالادى ەسكە.
شىتقىل اياز بەتتى قارىپ،
بوزامىق اي، بوزامىق ءتۇن.
جۇرەگىڭدە جۇلدىز جانىپ،
تەربەتەتىن ءبىر ءتاتتى مۇڭ.
وت جۇرەگىڭ جالىن قۇشىپ،
جانارىڭا تۇنادى ارمان.
ءبىر ساعىنىش الىپ ۇشىپ،
قولىن بۇلعاپ تۇرادى الدان.
ۇمىتارمىن قالاي عانا،
وزگەردىم بە الدە مۇلدە؟
سول كۇندەرى قۇجىراڭدا
ريسالات نۇرى سۇيگەن.
قاڭتار ايى،
وتەم ءار كۇن،
الىپ وتەت مەنى تاكسي.
سول دولانا، شىنار ءزاۋلىم،
ورنىندا تۇر سونداعى ءۇي.
توزعان ءبارى، وتكەن عۇمىر،
ەلى كوشكەن جۇرتتاي بولعان.
كوڭىلگە دە تۇسكەن بە ءىڭىر،
جاپىراعىنان تۇتتاي بولعان.
قاڭتار ايى،
ايازى وكتەم...
توڭعانىمدى ۇمىتامىن.
ەلەسىمەن كۇننىڭ وتكەن،
جۇرەگىمدى جىلىتامىن.
ءلايلى قىز
سىر كەۋدەڭدە ءجيى الدايتىن،
ءلايلى قىزدىڭ جۇرەگى ءجۇر.
ءسۇيىپ تۇرىپ سۇيە المايتىن،
قانداي عاجاپ كۇي ەدى بۇل.
مەن دە سۇيەم جانىپ ىشتەن،
مۇڭلى كۇيىم ءتىل قاتقانداي.
كۇن كەشەمىن ساعىنىشپەن،
ايتا المايمىن، جۇمباق قانداي؟
جەتسەم ەدى تولقىن بولىپ،
سەن جاعالاۋ جارتاس بولساڭ.
سۇيەم جالعىز كورىڭ كورىپ،
ريزا ەدىم تالقان بولسام.
ۇشساڭ ەگەر اققۋ بولىپ،
ءۇزىپ قارعى – شىجىمىڭدى.
كوكىرەگىمە گاككۋ قونىپ،
تۇگەر مە ەدى جىرىم مۇڭلى.
سەن تاكاپپار ءارى مۇڭلى،
شىعا المايسىڭ قۇجىراڭنان.
سەرىك قىلىپ ءتۇندى، ءىڭىردى،
ويمەنەن قاجىپ كەتەر مازاڭ.
مەن دە قورشاۋ اينالامدى،
تارىك قىلىپ كەتسەم بە ەكەن.
مۇڭ سارىندى ارمان ءاندى
جانعا سايا ەتسەم بە ەكەن.
ءلايلى جۇرەك – ءلايلى قىزدى،
كەزىپ كەتسەم ءان عىپ ايتىپ.
باسپانا عىپ جاپان ءتۇزدى
ەرتەگى بوپ كەلسەم قايتىپ.
ءومىر عاجاپ كەرەگى نە –
بىردە كوكتەم، بىردە ىزعار.
ءبىر عۇمىردىڭ كولەمىنە
جەتەتۇعىن ءبىر اڭىز بار.
سول ءماندى ءومىر – ەركەلەسە،
شىعارماي-اق مىڭ قۇماردان.
ءبىر ادامدى جەتەلەسە،
ومىرىندە ءبىر نۇرلى ارمان.
ءماجنۇن عاشىق جىر جولىنىڭ،
ءبىر جولىنداي مۇڭلى سەرتىم –
سۇيە تۇرىپ سۇيمەيتۇعىن،
قىز قولىندا ءجۇرسىن ەركىم.
تۇل دۇنيە
ماحاببات – راحىمىڭنىڭ جاڭعىرىعى،
ءپاني مەنەن باقيدىڭ ماڭگى نۇرى.
تىلىگىمنىڭ تىرەگى سەنسىڭ جالعىز،
ساعىنىشىم جانە دە قايعىم ۇلى.
جالعىزبىن،
يەن مەنىڭ جان جۇرەگىم،
(سەن بارسىڭ، بىراق، قالاي سەندىرەمىن)
اڭساعان ريسالات نۇرى اللانىڭ
تۇسپەدى جۇرەگىمە ءالى مەنىڭ.
قابارىپ عاشىق جۇرەك اھ ۇرسا دا،
سەنبەدىڭ، سەندىرمەدى اقىل-سانا.
مۇرات* كەتكەن الىسقا،
ءۇنسىز تىلمەن
سىرلاسارىم – ومار مەن حافيز عانا.
ءبىر ستول، جالعى توسەك سىنىپ قالعان،
توزعان پاتەر ەسىگى قۇلىپتالعان.
ەسكى اينا كورسەتەدى جۇرەكتى ەمەس،
سوڭعى جاستى جانارعا تۇنىپ قالعان.
سودان سوڭ ءتۇن كەلەدى ويدى اۋىرلاپ،
تۇڭعيىق، ءتۇپسىز، ءتىلسىز، سونگەن ىرعاق.
كافينسىز ايكەزبە بوپ كەتكەن قاڭعىپ،
شيراماي جاتار دەنە جەر باۋىرلاپ.
*مۇرات شايماران
ايعا
كوزىمە جاس تۇنعان، وڭىمدە جوق قان،
مەن قۋعان ارمان الىستاعاندىقتان.
ەي، بوزامىق اي، سىرعيسىڭ كوكتە،
ءبىر كەزدە مەن دە سەندەي تولىسقام.
كوك شارعا ءبىزدىڭ عاشىقسىڭ قانداي،
ءسۇيدىڭ نۇرىڭمەن عاسىرلار قانباي.
كۇن سەنىڭ سۇيەدى ءبىر جاق بەتىڭدى،
كىرىپتارسىڭ، سەن، ارقانداعىداي.
قالساڭ دا كەيدە، مۇڭايىپ، سولىپ،
ۇزبەيسىڭ كۇدەر راۋاي بولىپ.
عاشىقپىن مەن دە،
نەگە عاشىقپىن؟
تۇرام استىڭدا بوزارىپ، توڭىپ.
جۇزەسىڭ كوكتە قابارىپ ۇزاق،
ءتاڭىرىم سەنسىڭ تابىنام جىلاپ.
بەتىندە داق بار دەيدى جۇرت سەنى،
جانىم دا مەنىڭ جارالى، بىراق.
جۇقارعان جۇيكە، ەڭسەم دە تومەن،
حاتتارعا باعىپ كەمسەڭدەگەن ەم.
تولعام مەن سەندەي،
سۇيگەم، عاشىقپىن،
تاعى دا سەندەي ورتەنبەگەن ەم.
ارمىسىڭ، ايحاي، تورى كۇن!
ارمىسىڭ، ايحاي، تورى كۇن!
تىرلىكتى تالماي جالعاعان.
قوبىزدان شىققان قوڭىر ءۇن –
بوزتورعاي جۇرەك سالعان ءان.
ۇمىتتەي جارقىن ماۋەلەپ،
كوڭىلگە ەگىپ گۇلدى اسەم.
ارمانداي الىس اۋەلەپ،
ىنتىق قىپ مەنى تۇرسىڭ سەن.
بىلەمىن ءتۇسىڭ جەتى رەڭ،
سەنىمەن مەنىڭ نارقىم دا.
جەتى رەڭمەنەن جەتىلەم،
كولەڭكەم جاتىر ارتىمدا.
ساۋلەگە جانىم جالعانىپ،
تۇنىمە تۇنعان مانار كۇن.
كەمپىرقوساققا اينالىپ،
ال ءوزىم بۋ بوپ جوعالدىم.
سونان سوڭ...
جوقپىن،
ساۋلەمىن،
قاراكوك كاينەك مەكەنىم،
عاشىق جۇرەكتىڭ سالەمىن
تىرلىككە تۇعىر ەتەمىن...
ارمىسىڭ، ايحاي، تورى كۇن!
قالدىڭ با تاياپ توبەمە.
نۇرىڭمەن قوسا ءسىڭىردىڭ
مۇڭىڭدى ساۋلە دەنەمە.
ساۋلە-نۇر، ءۇنسىز جىرلاشى،
تىرلىكتىڭ كوزى – تاس تۇما.
پەرىشتە كوڭىل سۇلباسى
تىعىلدى تابان استىنا.
ەرىتىپ مۇزداي عۇمىردى،
تۇستىككە قايتقان شاعالا.
شاپاقتى سۇيگەن ءجۇزىمدى
قوڭىرعا بوياپ بارا ما؟!
ارمىسىڭ، ايحاي، تورى كۇن!
اساسىڭ سەن دە توبەمنەن.
نۇرىڭا قۇشتار سەرىگىم،
جانىمدى ساعان بەرەم مەن.
تاعى دا قوبىز – سىرلى اۋەن،
تاعى دا تورعاي – جالقى جىر.
سارىنىن سالقار تىڭداۋمەن
عارىپقا قاراي قالقى نۇر.
سول ءبىر ءان – ماڭگى ءۇنسىز ءان،
قايعىسىن تۇرعان جاسىرىپ.
جاس بولىپ شىعىپ جاناردان،
كىرپىكتە قالدى اسىلىپ.
* * * * * * * * *
جەتپەيتىن كوزىڭ مۇلدە،
عاسىر، نە مىڭ جىل ءوتسىن.
سەرگەك ءبىر سەزىممىن دە،
ماڭگىلىك ءبىر جۇرەكپىن.
تۇل بويىن ادامدىقتىڭ،
تىقسىرىپ جارىپ ۇشتىم.
باقيلىق ادالدىقپىن،
ماڭگىلىك ساعىنىشپىن.
ايدايمىن ار الدىندا،
شاقىرساڭ شاپاعاتپىن.
عاسىرلىق عازالمىن دا،
ماڭگىلىك ماحابباتپىن.
قالاساڭ ىركىلمەيمىن،
قارماساڭ عارىشتايمىن.
ءۇمىت بوپ ۇلپىلدەيمىن،
ارمان بوپ الىستايمىن.
اق بەتىن ارشىماعان،
تاڭقالسىن تامام عالام.
مۇڭ بولىپ قوڭسى قونام،
ءتۇس بولىپ مازاڭدى الام.
جاسارتقان جاڭعىرىعىن،
اناڭنىڭ ءالديىمىن.
تالعامپاز تاعدىرىڭنىڭ،
مازاسىز ءان-كۇيىمىن.
جۇلدىز بوپ تۇنەك تۇنگە،
جانامىن كورىك بولىپ.
سەزىمشىل جۇرەكتەرگە،
تۇرامىن سەرىك بولىپ.
جەلتوقسان
كەۋىم شاق،
وكتەم اياز تۇر ىسقىرىپ،
جىلت ەتتى وت
الدا قىستاۋ – ىرىستى ءۇمىت.
اق بوران سول قىستاۋدى تىعا تۇسكەن،
تۇبىنە قارت جارتاستىڭ ءبۇرىستىرىپ.
جۇتىلدى سۇركەي كەشكە تۇگەل ايماق،
ۇيتقىپ جەل مورجامەنەن تۇر ەدى ويناپ.
دوستان دا ارتىق ەدى مىنا كەشتە،
«كەت، كەت!» دەپ شىققان الدان الامويناق.
سەكسەۋىل مەن سارى قي – باعاڭ ارزان،
ساقتاپ كەلگەن سان ەلدى جانازادان.
قۇزارىڭا جامىلىپ قوستاي ىشىك،
كۇنەس بەتتى جىلتادى قارا قازان.
اق بوران – الداشى دەم، تاڭعا امانات،
ۇرادى تەرەزەنى دالباسالاپ.
اعامىز ەردىڭ قاسىن تۇعىر قىلىپ،
بۇركىتىن وتىرعىزدى توماعالاپ.
كەزىگىپ بەسىن شاقتا سارى ادىردان،
(جاسىن بوپ ءتۇسىپ ەدى بالا قىران)
جالىن بوپ جاتىر ەندى بوساعا دا،
ساعىم بوپ اسقان تۇلكى مانا قىردان.
وي داعى شالقىپ جەلدەي ۇستاتپايدى،
اڭسايمىن ءبىر نارسەنى،
ءتىس باتپايدى.
ىشىمدە جاتقان سىندى قاسقىر ۇلىپ،
قۇمتۇلەك ءالسىن-ءالسىن پىشتاكتايدى.
تۇتاسى كوك جۇزىندە قورالى بۇلت،
جىلايدى جارتىلىق اي – جارالى ءۇمىت.
ىشىندە توماعانىڭ ارمان قايناپ،
تۇرادى ال دالادا بوران ۇلىپ.
*** *** ***
قارا اسپانىمنان كۇن بوپ كورىندىڭ،
شولپان بوپ تۋىپ، نۇر بوپ سەبىلدىڭ.
بىراق تا، بىراق، اۋىرلاتاسىڭ
تۇنجىر بوياۋىن قارا كوزىمنىڭ.
توكپەيسىڭ ساۋلە شىعىپ كوگىمە،
(شاقىرعانىڭمەن شىعىپ جەلىگە).
جۇلدىزدان تامعان اق ساۋلە سىندى
قوناسىڭ كەلىپ كىرپىكتەرىمە.
الىسسىڭ، جاتسىڭ، بولمايسىڭ سەرىك،
بەرمەيسىڭ اتتەڭ جانىما كورىك.
جارىعى بار دا، جىلۋى باسەڭ،
كەلەسىڭ ايدىڭ ساۋلەسى بولىپ.
ساعىنعان جانعا تۇسپەيدى نارقىڭ،
ساعىنان شاقتا كەلمەيسىڭ ءار كۇن.
اي بولىپ مەيلى كورىنىپ تۇرشى،
تۇرايىن ءسۇيىپ ساۋلەڭدى سالقىن.
24 قازان – كىتاپحاناشىلار مەرەكەسى قۇتتى بولسىن!
مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى جاسارال قۋانىشالين ومىردەن وزدى
جازۋشىلار وداعى جاڭا توراعا سايلادى. ول «جازۋشىلار وپپوزيتسيا بولماسىن!» دەدى
استانادا قالعان جاڭاوزەندىك جۇمىسسىزدار "قازمۇنايگاز" كەلىسسوزدى توقتاتىپ تاستادى دەيدى
باقىتجول كاكەش. التايدا قالعان اقيىق
فبر پەنتاگوننىڭ قۇپيا قۇجاتتارىنىڭ جاريالانۋىنا قاتىسى بار كۇدىكتىنى قامادى