رەسەي مەن باتىس ۋكراينا ماسەلەسىنىڭ شەشىم تاپقانىن قالامايدى

ۋكراينا داعدارىسى باستالعالى بەرى، رەسەي مەن ۋكراين اراسىنداعى شيەلەنىس ۇزبەي جالعاسىپ كەلەدى. سوڭعى كەزدە تۋىلىپ جاتقان وقيعالار دا ەكى ەل اراسىنداعى تەكە-تىرەستى ۇلعايتىپ، ءوڭىردىڭ قايشىلىعىن اسقىندىردى. كورشىلەس، ۇقساس تاريح پەن مادەنيەتكە يە ەكى ەلدىڭ دە ىنتىماقتاسا ءومىر ءسۇرۋى قيىنعا تۇسەتىنى نەلىكتەن؟ بۇل سۇراقتىڭ جاۋابى كوپشىلىگىمىزگە تۇسىنىكتى مۇددە قايشىلىعىندا جاتسا كەرەك. دەسە دە، بۇل ماسەلەنى بىرنەشە تاقىرىپقا ءبولىپ قاراستىرۋعا تۋرا كەلەدى.

رەسەيدىڭ سپۋتنيكتىك جەلىسىنىڭ حابارلاۋىنشا، 23 ناۋرىز كۇنى پۋتين بيلىگىنىڭ قارسى رەسەيدىڭ بۇرىنعى وپپوزيتسيا مۇشەسى ۆ. كراكوۆ  ۋكراينا استاناسى كيەۆتە اتىپ ءولتىرىلدى. وسىدان كەيىن ۋكراينا پرەزيدەنتىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى مالىمدەمە جاريالاپ: « بۇل رەسەيدىڭ جىڭىشكەلىكپەن جوسپارلاعان كىسى ءولتىرۋ ءىسى بولىپ تابىلادى»، – دەگەن. ال، بۇعان رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ وكىلى پەسكوۆ جاۋاپ بەرىپ: «كيەۆ تارابىنىڭ كراكوۆتىڭ ءولتىرىلۋىن رەسەيلىك بارلاۋ اگەنتتەرىنە يتەرۋى كۇلكىلى»، – دەدى. وسىعان قاراتا اقش-تىڭ «اتلانت ايلىعى» باسىلىمى ارناۋى ماقالا جاريالاعان بولاتىن. ماقالادا: «ءبىز ونىڭ كىمدەر جاعىنان ولتىرىلگەنىنە تولىقتاي سەنىمدى ەمەسپىز، الايدا ەكى مۇمكىندىكتىڭ بار ەكەنى انىق. قاتىستى زەرتتەۋلەر مەن ناتيجەلەر رەسەي مەن ۋكراينا اراسىنداعى ساياسي ويىندار مەن ەگەستى نەگىزگى سەبەپ ەتىپ كورسەتىپ وتىر»، – دەگەن قورتىندى  ايتىلعان.

ارينە بۇل ورىس پەن ۋكراين اراسىنداعى العاشقى ديپلوماتيالىق كەراۋىزدىلىققا سالىنۋى ەمەس. وسىدان ءبىر اي بۇرىن، 18 اقپاندا رەسەي سپۋتنيكتىك جەلىسى ءپۋتيننىڭ ماڭىزدى جارلىققا قول قويعانىن حابارلاعان ەدى. بۇل  دونەتسك جانە لۋگانسك ايماقتارىندا ۋكراينا ازاماتتارىن جانە ازاماتتىعى جوق تۇلعالاردىڭ قۇجاتتارىن، ديپلومدارىن، نەكە كۋالىگى تاعى باسقا دا قۇجاتتارىن مويىنداۋ تۋرالى جارلىق بولاتىن. بۇل دەگەنىمىز اتالعان ايماقتاردىڭ رەسەيلىكتەر ۇقساس قۇجاتتىق مويىنداۋعا جەتتى دەگەندى بىلدىرەدى. بۇعان قارسى ۋكراينا مەملەكەتتىك اقپارات قىزمەتى ءپۋتيننىڭ شىنداپ جارلىق شىعارىپ، ۋكراينا تەرريتورياسىن زاڭسىز باسقارۋعا العانىن سىنعا العان بولاتىن. حابار حالىقارالىق قاۋىمداستىقتاردى رەسەيدىڭ «بەيبىتشىلىك كەلىسىمىن» بۇلدىرگەنى ءۇشىن قىسىم تۇسىرۋگە شاقىرعان ەدى.

ەكى ەل اراسىنداعى ساياسي الاۋىزدىق پەن تەكە-تىرەستەر 2013 جىلدان بەرى باستالدى. اسىرەسە، رەسەيشىل پرەزيدەنت ۆيكتور يانۋكوۆيچ پرەزيدەنتتىكتەن قۋىلعاننان كەيىن بۇل قايشىلىق وتكىرلەنە ءتۇستى. العاشىندا، قىرىمدى  رەفەرەندۋم ارقىلى جەرگىلىكتى حالىقتىڭ باسىم كوپ داۋىسىمەن رەسەيگە قوسىپ الدى. كەيىن ۋكراينانىڭ شىعىسىنداعى ايماقتاردى ءبولىپ الۋى رەسەي مەن ۋكراين اراسىنداعى بىتپەس داۋدى ءورشىتتى.  2015 جىلعى اقپاندا رەسەي، ۋكراينا، گەرمانيا، فرانتسيا ءتورت ەلدىڭ جەتەكشىلەرى بەلارۋسيانىڭ استاناسى مينسك قالاسىندا ۋكرايناداعى سوعىستى توقتاتۋ جانە ۋكراينانىڭ شىعىسىنداعى ايماقتار تۋرالى جاڭا كەلىسىمدەر ءۇشىن باس قوستى. سول ارقىلى ۋكرايناداعى دۇربەلەڭ باسىلعانداي بولدى. الايدا ەكى ەل اراسىندا بىتپەس داۋ سول كۇيى قالىپ قويدى.

ال بۇگىنگە قايتىپ ورالساق، رەسەيدىڭ بۇرىنعى وپپوزيتسيا وكىلىنىڭ ۋكراينا استاناسىندا وققا ۇشۋى، ەكى ەلدىڭ ساياسي قايشىلىقتارىنىڭ ءورشىپ تۇرعان تۇسىنا تۋرا كەلدى. ۋكراينانىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى ۆيكتور يانۋكوۆيچ تە بۇل ىستە تەكسەرۋگە قاتىستىرىلدى. وسىدان-اق، ۋكراينا بيلىگىنىڭ يانۋكوۆيچتەن پايدالانعالى وتىرعانىن بىلەۋگە بولادى. سونىمەن بىرگە ونىڭ رەسەيمەن بولعان قارىم-قاتىناسىن جيناستىرۋعا ارەكەتتەنىپ وتىرعانى دا بايقالادى. دەمەك، رەسەيدە كەلەتىن ساياسي قىسىمدارعا قارسى ۋكراينانىڭ ءوز ايلاسى بار دەگەن ءسوز.

ەكى ەل قارىم قاتىناسى ءۇشىن اقش بيلىگىنە ترامپتىڭ كەلۋى، ارا قاتىناستاعى قايشىلىقتى ەسەلەي ءتۇسۋى ىقتيمال. سەبەبى، ترامپ اقش-تىڭ ەكى پارتياسىنىڭ الدىندا دا ءوزىنىڭ رەسەيشىلدىگىن تانىتىپ الدى. سونىمەن بىرگە ونىڭ رەسەي-ۋكراينا ماسەلەسىندە ايتقان لەبىزدەرىندە دە ۋكراينانى جازعىرۋشىلىق ەسىپ تۇرادى. ايتالىق ترامپ: «جاڭا ۇكىمەت رەسەيگە قاراتقان ساياساتىن ءالى تۇراقتاپ بولعان جوق. رەسەي مەن ۋكراينا ماسەلەسىندە ۋكراينا جانە ونىڭ وداقتاستارىنىڭ دا ايىبى بار. ونىڭ وداقتاستارى رەسەيگە قارسىلىق ساياساتىنا يتەرمەلەپ، قايشىلىقتى ۋشىقتىرىپ وتىر»، – دەگەن سالعان ەدى. كوپتەن بەرى، رەسەي-ۋكراينا قايشىلىعىنىڭ باستى سەبەپكەرى رەتىندە رەسەي العا تارتىلىپ كەلگەن. ال ۋكراين مەن ونىڭ ىشىندەگى كەيبىر قارۋلى كۇشتەرىنىڭ اراسىندا دا ۇستانىم جاعىنان بەلگىلى ايىرماشىلىقتار بار.

ۋكراين ۇكىمەتى رەسەيدى وزدەرىنىڭ بىردەن ءبىر قاۋىپتى جاۋى سانايدى. بريتاندىق رەيتەر اگەنتتىگىنىڭ حابارىندا، ۋكراينا پرەزيدەنتى پوروشەنكو قارۋلى كۇشتەرگە ۋكراينانىڭ شىعىسىندا جاۋدىڭ تاعى دا ارەكەت جاساۋىنىڭ الدىن الۋعا دايىن تۇرۋىن ەسكەرتكەن. ۋكراين شىعىسىنىڭ داۋلى ايماققا اينالۋىنا باتىس ەلدەرىنىڭ مۇددەلى ەكەنى دە بايقالادى. ولار وزدەرىنە كەلەتىن رەسەي قىسىمىن جەڭىلتۋ ءۇشىن، ۋكراينا شىعىسىن گەوساياسي تۇراقسىز ايماق رەتىندە ۇستاپ تۇرۋعا دا تىرىسادى. قىتايلىق ساياسات تانۋشى جياڭ ي «News.Cn» اقپاراتىنا بەرگەن سۇحباتىندا بىلاي دەيدى: «رەسەي ۋكراينانىڭ شىعىسىنداعى ماسەلە ارقىلى تۇتاس ۋكراينانى شەڭگەلدەمەك. ال، ۋكراينا بولسا بار كۇشىن سالىپ، ءوز ىشىندە رەفورما جاساۋعا شاراسىز قالدى، ءارى باتىسقا يەك سۇيەۋ قادامىن دا باسەڭدەتتى. ءدال وسى كەزدە، رەسەي باتىسپەن ءپاتۋالاسىپ، ۇرىستى توقتاتۋ كەلىسسوزدەرىندە ايلا-شارعىسىن كوبەيتەر بولسا، وندا بۇل جاعداي شىت-جاڭا ديپلوماتيالىق تارتىستى دايىنداپ بەرەدى»، – دەگەن كوزقاراس ءبىلدىردى.

رەسەي سونداي-اق، وسى ماسەلەنى باتىس ەلدەرىمەن قارىم-قاتىناس جانە ديالوگتا باستى قۇرال ەتىپ پايدالانباق. ايتالىق، اتىستى توقتاتۋ كەلىسسوزدەرىن ارتتىرادى. ەگەر ماسەلە تۇبىرىمەن شەشىم تاۋىپ كەتەر بولسا، وندا بۇل باتىس ەلدەرىنىڭ وسى ايماقتاعى رەسەيدى تەجەۋ مەن قارسى تۇرۋىنا جول قالدىرمايدى. ءبىر ەسەپتەن، رەسەي مەن ۋكراينا ءبىر كەلىسسوز ۇستەلىنە وتىرمايدى. ەندى ءبىر جاعىنان، ەو مەن اقش ۋكراينا ماسەلەسى ارقىلى رەسەيگە قىسىم تۇسىرەدى. ال رەسەي جاق باتىستىڭ سانكتسيالارىن الىپ تاستاۋ ءۇشىن ءوزىنىڭ ءتۇبىرلى مۇددەسىنەن تايقىپ كەتپەيدى. قىرىمدا، ۋكراينانىڭ شىعىسىندا كەز-كەلگەن وپەراتسيالاردى جاساۋ جانە ەكىنشى رەت رەفەرەندۋم وتكىزۋى دە بەك مۇمكىن. قازىرگى قالىپتاعى ۋكراينا ماسەلەسى ترامپتىڭ رەسەي تۋرالى ساياساتى تۇراقتانعانشا جالعاسىن تابادى. وعان دەيىن رەسەي ناقتى قادامدارعا بارۋى دا عاجاپ ەمەس.

ۋكراينا ماسەلەسى ودان ارى باتىس پەن رەسەي قارىم-قاتىناسىن جاقسارتۋداعى باستى كەدەرگى بولىپ قالا بەرەدى. ۋكراينا ماسەلەسى: قىرىم جانە ۋكراينا شىعىسى – قولدان جاسالعان رەسەي مەن باتىس ەلدەرىنىڭ قايشىلىعى. اسىرەسە، قىرىم ماسەلەسى شەشىم تابۋ جولى تۇيىققا تىرەلگەن ماسەلە. ۇزاق ۋاقىت وڭىرلىك تىرەس الاڭى بولىپ ساقتالماق. كرەمل وكىلى پەسكوۆ Business Consulting تەلەارناسىنا بەرگەن سۇحباتىندا: «تەك، ەموتسيالار مەن يدەولوگيالار ارقىلى ۋكراينا ماسەلەسى بولاشاقتا بىرتىندەپ باسىلادى»، – دەگەن كوزقاراسىن ايتقان بولاتىن. دەمەك، ۋكراينانى قورعاپ، "جانى قالماي شىرىلداعان" باتىس ەلدەرى دە، رەسەي دە ۋكراينا ماسەلەسىنىڭ جالعاسۋى ارقىلى "ەكى الىپ بيگە شىعۋ" ويىنىن ويناعىسى كەلەدى.

“The Qazaq Times”