جاڭا ىرعاقتاعى جىلجابار: جاستار «جاستار جىلى» تۋرالى

ارنايىلاپ ات بەرىپ، ايدار تاعىپ، ايماقتا كوزگە ءتۇسىپ جۇرگەندەردى جيىپ الىپ فورۋممەن اشىپ، جيىنمەن جاپقان «جاستار جىلى» قالاي ءوتتى؟ ەل بولاشاعىنىڭ گەنەراتورى جاستاردىڭ قاي كەمدىگى بۇتىندەلدى، ولاردى ەسەيتكەن، تاجىريبەسىن مولايتقان نە جايت دەگەن ويمازا ساۋالدارعا جاۋاپتى «باسقاشا»، ياعني ازاماتتىق باعىتتا ويلايتىن جاستاردان سۇراپ بىلدىك.

ساۋالدار:

1.بيىلعى جاستار جىلى ءسىز جانە ءسىزدىڭ قاتارلاستارىڭىز ءۇشىن قالاي ءوتتى، ارينە، قوعامدىق-ساياسي بەلسەندىلىگىڭىز تۇرعىسىندا؟
2. نازارباەۆتىڭ رەسمي تۇردە ورنىنان كەتكەنىنە 9 ايدان استى. قانداي وزگەرىس بايقادىڭىز؟ ەلدە «بيلىك ءترانزيتى» قانشالىقتى ءساتتى ءوتتى؟
3. بيىل ءوزىڭىزدى قاي جاعىنان ەسەيدىم دەپ ايتا الاسىز؟
4. 16 جەلتوقساندى قالاي وتكىزبەك ويىڭىز بار؟ جالپى سىزگە تاۋەلسىزدىك كۇنى قانداي كۇن؟
5. قوعامدىق بەلسەندىلىگىڭىزگە قاتىستى كۇشتىك ورگاندار تاراپىنان قاندايدا ءبىر قىسىم بولدى ما؟
6. كەلەر جىلدان نە كۇتەسىز؟
7. نەنىڭ قالاي وزگەرگەنىن قالايسىز؟

8. توقاەۆقا ساياسي قىزمەتى بويىنشا نە جەتىسپەيدى، ەندىگى جىلى ونىڭ قانداي قادامدارعا بارعانىن قالايسىز؟

بەللا ورىنبەتوۆا. فوتو: كەيىپكەردىڭ facebook پاراعىنان

بەللا ورىنبەتوۆا، پارتيا قۇرۋدى كوزدەيتىن Respublika ازاماتتىق قوزعالىسىنىڭ بەلسەندى مۇشەسى

1. 2019 جىل جاستاردى شابىتتاندىرعان جوق، قامشىلادى دەپ ويلايمىن. بۇرىن بەيساياسي سانالعان جاستار بەلسەندى. كوز الدىمىزدا Respublika-مەن قاتار Oyan, Qazaqstan, Qaharman سياقتى قوزعالىستار پايدا بولدى. جانبولات ماماي باستاعان قدپ سۇلباسى ايقىندالا باستادى. سوندىقتان ەلىمىزدىڭ قوعامدىق-ساياسي ارەناسىنا جاستار دا كىرۋگە تالپىنىس جاسادى. ازىرشە قالىپتاسۋ كەزەڭى ءجۇرىپ جاتىر، كەلەسى جىلدىڭ كوكتەمىنە قاراي ناقتى ناتيجەلەر بايقالادى دەگەن ويدامىن.
2. ءبىز بولعان جاعدايدى بيلىك ءترانزيتى دەپ ەسەپتەمەيمىز («ترانزيت» ءسوزى تىم اۋىر – كەيىپكەر). توقاەۆتىڭ 9 قازانداعى «قر پرەزيدەنتىنىڭ كەيبىر اكتىلەرىنە وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» جارلىعى ەسىڭىزدە بولار. وندا قازىرگى پرەزيدەنت بىرقاتار ماڭىزدى كادرلاردى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ توراعاسى ن.نازارباەۆپەن كەلىسە وتىرىپ تاعايىندايدى دەپ بەكىتىلگەن. قاراشانىڭ 29-ى وزبەكستاندا وتكەن ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ باسشىلارى سامميتىندە قازاقستاننىڭ اتىنان توقاەۆ ەمەس، نازارباەۆتىڭ قاتىسۋى دا ەشقانداي ءترانزيتتىڭ بولماعانىن بىلدىرمەي مە؟ توقاەۆتىڭ تاعايىندالعانىنا 9 ايدان استى. ىشكى فورۋمدارعا قاتىسىپ، ماراپاتتار بەرگەنىنەن باسقا ناقتى، ايتۋلى شەشىمدەرى ەسىمدە جوق. تۇپتەپ كەلگەندە، وعان ءوز بەتىمەن تاۋەلسىز بيلىك ەتۋىنە ەشقانداي مۇمكىندىك بەرىلگەن دە جوق.
3. بيلىكتىڭ اقپاراتتىق ساياساتتى قالاي جۇرگىزەتىنىن بۇرىن دا ءبىلۋشى ەدىم. سول جۇيەدەن جەرىنىپ، جاعدايدى وزگەرتپەككە بەل بۋدىق. بۇرىن ادىلەت، تاۋەلسىزدىك تۋرالى ايتىپ جۇرەتىن دوس-جاراندار، ارىپتەستەردىڭ وزدەرى بارريكادانىڭ قارسى جاعىنا شىعىپ، سانالى تۇردە بيلىكتىڭ قولشوقپارىنا اينالىپ وتىرعانى قىزىق بولدى. پالەنشەنىڭ جوباسى، تۇگەنشەنىڭ تاپسىرىسى دەگەن اڭگىمەلەر دە سولاردىڭ قولدارىمەن جاسالىپ جاتىر. باتىستىڭ دەموكراتيالىق قۇندىلىقتارىن كورگەن، كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ سانايتىن جاستاردىڭ وزدەرى بيلىككە تىرمىسىپ جەتىپ، بۇرىنعى ليبەراليزم يدەيالارىن بيلىك پروپاگانداسىنا الماستىرعانىن كورىپ وتىرمىز. سوندىقتان دا 100 جىل بۇرىن ءاليحان بوكەيحاننىڭ «ۇلتقى قىزمەت ەتۋ بىلىمنەن ەمەس، مىنەزدەن» دەگەن ءسوزىنىڭ اقيقات ەكەنىنە كوزىم جەتىپ وتىر. بۇرىندارى ساياساتپەن اينالىسۋ ءۇشىن اككى ساياساتكەر بولۋ كەرەك دەۋشى ەدىم. كەيىن ءبىزدىڭ ساياساتكەرلەرگە جەتىسپەيتىنى مىنەز، پرينتسيپكە ادالدىق ەكەنىن ءتۇسىندىم. ءتىپتى كەرەمەت ديپلومات دەگەن ادامنىڭ ءوزى ءپرينتسيپسىز سوزىنە بولا ابىرويىنان ايىرىلۋى مۇمكىن.
4. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگى ءار ازامات ءۇشىن قۇندى، قاستەرلى. الايدا شىن مانسىندە تاۋەلسىزبىز بە؟ كسرو 1991 جىلى 8 جەلتوقساندا بەلوۆەج ورمانىنداعى ۆيسكۋلدە رەسەي، ۋكراينا، بەلورۋس مەملەكەتتەرىنىڭ باسشىلارىنىڭ كەلىسىمىمەن تاراتىلدى. قازاقستان كەڭەستىك سوتسياليستىك رەسپۋبليكالار ىشىندە تاۋەلسىزدىگىن ەڭ سوڭعى بولىپ الدى ەمەس پە؟ ءبىز قازىر ساياساتىمىزدى ەشكىمگە جالتاقتاماي جۇرگىزىپ وتىرمىز با؟ پرەزيدەنت قازاقستان رەسپۋبليكاسى ازاماتتارىنىڭ بوستاندىقتارى مەن قۇقىقتارىنىڭ كەپىلى مە؟ پرەزيدەنتتىڭ ءوزى شەشىم قابىلداۋعا قۇزىرەتى جەتە مە؟ وسى سۇراقتار توڭىرەگىندە ويلاپ وتىرسام بۇل مەرەكەنىڭ ماعىناسى كومەسكىلەنە تۇسەدى. قازىر مەن ءۇشىن 16 جەلتوقسان بوزداقتاردىڭ قىرشىنىنان قيىلعان كۇن. جاڭاوزەندە ارىستاي ازاماتتارىمىز ءوز مەملەكەتىندە ءوز اسكەرىنىڭ وعىنا ۇشقان كۇن. بۇل تاۋەلسىزدىككە جاستار قانىمەن العاش قادام جاسالعان كۇن. قۋانىشىنان گورى قايعىسى باسىم.
5. كەيدە قىسىم تۋرالى ءجيى جازاسىڭدار، وزدەرىڭە ۇپاي جيناعىلارىڭ كەلەدى دەيتىندەر دە بولادى. قايتا كەرىسىنشە قوزعالىس بەلىسەندىلەرى اراسىندا وپپوزيتسيونەر دەگەن تەپەرىش كورىپ جۇرەتىن سورلى ءيميدجىن جاسامايىق، ءبورى ارىقتىعىن بىلدىرمەس، سىرتقى ءجۇنىن قامپايتار دەپ، قينالعانىمىزدى بىلدىرمەيىك دەيمىز. بىراق جەكە ءوزىمدى كەي جاعدايدا قۇتقارىپ قالاتىنى دا مەدياعا قاتىستىلىعىم دەپ ويلايمىن. جاقىندا ميتينگكە قاتىستى پوليتسيا بولىمشەسىنە شاقىرىلعانىمدا تەرگەۋشى «وسى سەندەر قيت ەتسە جازۋدى قويساڭدارشى» دەيدى. تىكەلەي قىسىم جاساماۋعا «اقىلى» جەتىپ تۇر. قوزعالىستاعى بەلسەندىلەرگە جاناما تۇردە قىسىم كورسەتەدى. جۇمىسىنان شىعارادى، ءۇي-ءىشىن ۇركىتەدى، الەۋمەتتىك جەلىدە ءتۇرلى جالا جاۋىپ، روليكتەر دايىندايدى، وسەك تاراتادى، ءانونيمدى قوڭىراۋ دا بار. اينالىپ ءوتۋ جولدارى دەيسىز بە؟ ەلەمەي العا جۇرە بەرۋ عانا شىعار. بىراق ءبىز ءبىر ىقپالدى توپتىڭ قولداۋىنا يە ەمەسپىز، قارجىلىق قور دا جوق. تەك وزگەرىس قالايتىن ادامداردىڭ سەنىمى عانا بار. ونىڭ ءوزىن جىمىسقى ارەكەتەرمەن تارتىپ الۋعا تىرىسۋدا. شەشىنگەن سۋدان تايىنباس دەيدى عوي. مۇنى كورىپ قايتا ىسىلىپ شىعامىز. باستاپقىدا ويلاعاندا قارقىندى بولماسا دا العا قاراي سالماقتى دا نىق قادامدارمەن جۇرە بەرەمىز.
6. كۇتەرىم 2020 جىلى ەمەس، 2021 جىلى بولادى. ەندىگى جىل تەك ايانباي ەڭبەك ەتۋدى عانا كۇتىپ تۇر. سونداي-اق ازاماتتىق بەلسەندىلەر ءۇشىن وڭايعا سوقپاسى انىق، بىراق بىرىكسەك بۇل قيىندىقتى ەڭسەرەمىز. الداعى جىلى ءىرىلى-ۇساق وپپوزيتسيالىق كۇشتەر كونسوليداتسياسى بولادى، قاۋىرت جۇمىس بولادى دەپ ويلايمىن.
7. جۇيەگە نارازى ازاماتتاردىڭ بەلسەندىلىگى ارتسا دەپ ويلايمىن. حالىقتى شارشاتقان ناۋقانشىلدىق، جەمقورلىق، ادىلەتسىزدىكپەن كۇرەسۋ ءۇشىن كوسەم نە پايعامبار كۇتىپ وتىرا بەرۋدىڭ قاجەتى جوق. قازىردىڭ وزىندە كوش باستاۋعا لايىق قانشاما جاستار ءجۇر. بىراق وزگەرىستى جاسايتىن ءبىر ادام ەمەس، كوپ، ياعني حالىق. بىزدە ادەتتە پروبلەماعا تەك اپات بولىپ، ادام قۇربان بولعاندا عانا نازار اۋدارادى. سانانىڭ ويانىپ، تىرىلمەگى ءۇشىن قانداي، قانشا قۇربان كەرەك؟
8. توقاەۆتىڭ قانداي قاسيەتتەرى جەتىسپەيتىنىن ايتۋ مۇمكىن ەمەس، سەبەبى ونىڭ قاسيەتتەرىن، ءامىرى مەن قۇزىرەتىن كورسەتەتىن مۇمكىندىك بولعان دا جوق. دەگەنمەن ونداي مۇمكىندىكتەر تۋىنداپ جاتسا، ەڭ الدىمەن حالىقتىڭ ۇنىنە قۇلاق سالسا دەيمىن. باس-باسىمىزعا پارتيا اشۋ ساياسي امبيتسيا سەبەبىنەن ەمەس. جاعدايدىڭ ناشارلاپ، قۇقىعىمىز تارىلعاندىقتان. بيلىككە كەلگەن سوڭ كونسترۋكتيۆتى ديالوگ جۇرگىزگىسى كەلگەن سىڭاي تانىتتى عوي ۇلتتىق سەنىم كەڭەسىن قۇرىپ. ديالوگ كابينەتتەردە، وزدەرى ىرىكتەپ العان ادامدارمەن ەمەس، الاڭداردا، دالادا، ەل ىشىندە، اۋىل-ايماقتاردا بارلىق ازاماتپەن جۇرگىزىلۋى ءتيىس. پىكىرىن بىلدىرەم دەگەن ادامدار قۋعاندالماۋى كەرەك. قازىرگى بيلىكتىڭ جۇرگىزىپ جاتقان اقپاراتتىق ساياساتى شىرىگەن جەردى جاپىراقپەن جاپقان ءتارىزدى بەينەلەپ ايتقاندا. ميلليونداعان قاراجات مەمپروپوگانداعا نە الاۋ-جالاۋ فورۋمعا ەمەس، كۇرمەۋى قيىن تۇيىتكىلدى ماسەلەلەرگە جۇمسالسىن. ەلدى الاڭداتقان ماسەلەلەر شەشىلسە، ونسىز دا ايتىلادى. ماقتايتىن دا ادام تابىلادى.

دانيار شاريپوۆ. فوتو: YouTube

دارحان شاريپوۆ،  Oyan, Qazaqstan ازاماتتىق قوزعالىسىنىڭ مۇشەسى

1. 2019 جىلدىڭ ساياسي جاڭالىقتارى كوپ بولدى. مەن ءۇشىن بۇل جىل، مەنىڭ ازامات رەتىندە ويانعان جىلىم بولدى. ءوزىمدى وسى قوعامنىڭ مۇشەسى ءارى مەملەكەت ىسىنە ارالاسۋعا قۇقىلى ەكەنىمدى سەزىندىم. بيىل جاستار ءۇشىن وتە ماڭىزدى تاقىرىپتارعا كوزىمىز اشىلىپ، كۇرەسۋ جانە تالقىلاۋ جىلى بولدى.
2. شىنىن ايتقاندا، بيلىك تاراپىنان ايتارلىقتاي وزگەرىس سەزىنبەدىم. مەملەكەتتىڭ قازىرگى باستى ماقساتى – ەسكى جۇيەنى ساقتاپ قالۋ، دەموكراتيالىق وزگەرىستەرگە توتەپ بەرۋ بولىپ تۇر. ال قوعام ساناسىنداعى وزگەرىس ەلەۋلى تۇردە جەمىستى ءجۇردى.
3. «وتان ءۇشىن وتقا ءتۇس – كۇيمەيسىڭ» دەگەن ءسوز بار. ءوز تۋعان ەلىمنىڭ، جەرىمنىڭ الدىندا ازامات رەتىندە مىندەتىمدى مويىنداپ، كونستيتۋتسيالىق قۇقىعىم ءۇشىن كۇرەسۋدىڭ ماڭىزدى ەكەنىن جانە مەملەكەتتىڭ ساياسي جۇيەسى تۋرالى كوپ اقپاراتپەن تانىستىم. بۇعان دەيىن كونستيتۋتسيانىڭ بەتىن اشپاعان بالا ەدىم.
4. تاۋەلسىزدىك دەگەن نە؟ اتا-بابامىز ەجەلدەن اڭساپ كەلگەن ازاتتىققا بۇگىن قاۋىپ تونۋدە. سوندىقتان قازىرگى تاڭدا ماعان تاۋەلسىزدىك كۇنى، بىرىنشىدەن، ەسكە الۋ كۇنى، ەكىنشىدەن، كۇرەس كۇنى.
5. ارينە، بولدى، «ويان، قازاقستان» بەلسەندىلەرىنە قىسىم كورسەتىپ جاتىر. كەيبىرىنە توقاش ۇسىنىپ جاتسا، الدەبىرەۋىنە قامشى سوعۋدا. بىراق بىزگە توقاش نەمەسە قامشىنىڭ ەشبىر قاجەتى جوق. تەك ازاماتتىق حاقىمىز كەرەك. جوعارىدان بۇيرىق بولمايىنشا، قىسىمنان اينالىپ ءوتۋ مۇلدەم مۇمكىن ەمەس. بەلسەندىلەر قاتارىندا كوپ جاستار بار، كەيبىرەۋى ميتينگكە شىعا الماسا دا، اقپارات جاعىنان كومەكتەسەدى، اۋدارىمدار جاسايدى، پلاكات جاساپ، سۋرەت سالىپ، ءارتۇرلى اكتسيا وتكىزۋگە كومەكتەسەدى.
6. 2020 جىل بيىلعا قاراعاندا قىزۋ بولاتىن سەكىلدى. سەبەبى قازىر ءجۇرىپ جاتقان وزگەرىستەر كوپ. جاڭا ساياسي پارتيالار، ازاماتتىق قوزعالىستار پايدا بولىپ جاتىر. تاعاتسىزدانا كۇتۋدەمىن.
7. «ويان، قازاقستان» قوزعالىسىنىڭ دەكلاراتسياسىنداعى بارلىق تالاپتاردى تولىعىمەن قولدايمىن! ەگەر وسى تالاپتار ورىندالسا، قازاقستان شىن مانىسىندە ەركىن ەل بولارىنا سەنىمىم زور.
8. مەن توقاەۆ مىرزاعا ساياسي قىزمەتى تۇرعىسىندا باتىلدىق جانە ءسال بەرىكتىك جەتىسپەيدى دەپ سانايمىن. ەندىگى جىلى قوعامنىڭ تالاپتارىنا ساي وزگەرىستەر ەنگىزگەنىن قالايمىن. ەلىمىزدىڭ بارلىق ازاماتىنا ورتاق، زامانعا زاي وزگەرىستەر جاسالسىن. ەڭ باستىسى، قوعامنىڭ تابيعي دامۋىنا كەدەرگى كەلتىرمەۋ كەرەك. ءسوز جانە وي بوستاندىعىن قولداۋ، جاڭا ساياسي پارتيالاردى بيلىككە جىبەرۋ، رۇقسات سۇراماي-اق، تەك حابارلاندىرۋ ارقىلى ميتينگ وتكىزۋ... مىنە، وسىنداي وزگەرىستەر كەرەك. ساياسي جۇيەنى وزگەرتپەي بىزدە ەشقاشان تۇراقتىلىق ورنامايدى. بۇل – ءبىر. ەكىنشىدەن، الەۋمەتتىك احۋالدىڭ تىم ناشارلاۋىنا سەبەپ بولىپ وتىرعان جەمقورلىقتى جويۋ، تۇپكىلىكتى تۇردە تىيۋ امالدارىن قاراستىرۋ.

مارعۇلان اقان. فوتو: كەيىپكەردىڭ facebook پاراعىنان

مارعۇلان اقان، جۋرناليست

1. مەن ءۇشىن جانە قاتارلاستارىم ءۇشىن دە داستۇرگە ساي جىلدى قالاي وتكىزەمىز، سولاي ءوتتى. تەك ساياساتتان ءبىرشاما تەرمين جاتتاپ، ماعىناسىن ءتۇسىنىپ العانىمىز بولماسا، ەشتەڭە كورگەن جوقپىن.
2. بىزدە بيلىك ءترانزيتى ءساتتى جۇرمەسە دە، پرەزيدەنت رەتىندە قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنىڭ وزگەرۋگە، ەلدى وزگەرتۋگە تىرىسىپ جاتقانى انىق. ءسىز دە، ءبىز دە تابىستى ءترانزيتتىڭ بىردەن بولا قويماسىن جاقسى بىلەمىز. ءبارىن جوققا شىعارىپ، تون پىشۋگە بولمايدى.
3. بيىل مەن ءۇشىن جەكە باستا ءتۇرلى وقيعا ورىن الدى. ال جالپى ساياسي تۇرعىدا بيلىك پەن حالىق دەگەن تۇسىنىك اراسىنداعى الشاقتىقتى كورۋ ارقىلى كوپ نارسەنى ءتۇسىندىم، ادام تانۋدى ءتۇيسىندىم. ءبىلىم كەرەك ەكەن. ەسەيۋ جۇرە بەرەتىن پروتسەس. تەك ءبىلىم جەتپەي قالاتىنى قاۋىپتى.
4. مەن تاۋەلسىزدىك كۇنىن جىل سايىن الماتىدا قارسى الامىن. ىشتەي تاۋەلسىز ەل ەكەنىمىزدى ويلاعان سايىن ءوزىمدى جۇباتۋعا تىرىسامىن. ال اينالامدا بولىپ جاتقان ويلار مەن ساياسي كوزقاراستار ءبارىن بۇزىپ تاستايتىنداي. ەسەيگەن سايىن بىلىققا باتقان قوعامنىڭ تامىرىنا قان سەكىلدى بويلاپ كەلەمىز.
5. اقوردا ءوزى پروبلەما تۋدىرىپ، ءوزى سونى شەشپەسە، حالىق ايتتى نە، ايتپادى نە ەشتەڭە وزگەرمەيدى. ءبىزدى قويىپ اتتارىنان ات ۇركيتىن ساياساتتانۋشىلاردىڭ ءوزى الەۋمەتتىك جەلىدە جازعاننان ارىگە اسا الماي وتىرعان جوق پا؟! قازىرگى جاستارعا ۇلگى الاتىن نە ءىزىن الا ىلەسۋگە بولادى دەيتىن فەنومەن جوق. ۇرىنىپ-اداسىپ ءجۇرىپ، قاتارعا قوسىلىپ كەلەمىز.
6. جەكە جوسپارىمدا كۇتەرىم كوپ. جالپى ەلدە كەلەسى جىلى جەمقورلىقتىڭ كوكەسى بولاتىن شىعار. ونسىز دا جەۋدەن الدىنا جان سالمايتىن شەنەۋنىكتەر ەرىكتىلەر جىلىندا تەگىن دۇنيەدەن پايدا تابۋدىڭ جولىن قالايدا بولماسىن تابارى انىق.
7. ۇلتقا عانا ەمەس، سول ۇلتتى باسقارىپ وتىرعان كوكەلەرىمە دە مىنەز كەرەك. مىنەز بەن ءبىلىم ءبىر-ءبىرىن تولىقتىرعان كەزدە بارىپ بىردەڭە شىعادى. اناۋ ايتسا كونىپ، مىناۋ ايتسا ويلانىپ وتىراتىن بيلىك ۇزاققا بارمايدى.

جانبولات ماماي. فوتو: QT

جانبولات ماماي، دەموكراتيالىق پارتيانىڭ قۇرۋشىسى، جۋرناليست، ازاماتتىق بەلسەندى

1. مەنىڭشە، بيىل قوعامدىق-ساياسي تۇرعىدا وتە بەلسەندى جىل بولعان سياقتى. نازارباەۆتىڭ دە-يۋرە تۇردە بولسا دا وتستاۆكاعا كەتۋى ەلدەگى قوعامدىق-ساياسي جاعدايدى تىرىلتكەندەي بولدى. جاپپاي بولماسا دا، بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە ساياسي ومىردە ازاماتتىق پوزيتسياسىن اشىق ايتاتىن جاستاردىڭ بەلسەندىلىگى مەن ۇلەسى ارتىپ كەلەدى. سونداي-اق بۇل تەندەنتسيا ودان ءارى جالعاسادى دەپ سانايمىن.
2. نازارباەۆ بيلىكتەن دە-يۋرە كەتكەنىمەن، دە-فاكتو ءالى دە ول ءوز وكىلەتتىلىگىن ساقتاپ وتىرعانىنا كوزىمىز كۋا. ويتكەنى «تۇڭعىش پرەزيدەنت تۋرالى»، «قاۋىپسىزدىك كەڭەسى جايلى»، «ەلباسى تۋرالى» زاڭدار، اتىشۋلى №184 جارلىعى بار. توقاەۆ قۋىرشاق كۇيىندە ويىنشىق پرەزيدەنت بولىپ وتىر. كەز كەلگەن پرەزيدەنت بيلىككە كەلگەندە الدەقانداي ناقتى ساياسي رەفورما جۇرگىزۋگە تىرىسادى. ءبىز توقاەۆتان وندايدى كورگەمىز جوق. ونىڭ كورىنىسى رەتىندە سايلاۋ جۇيەسى، ساياسي پارتيالار، باق جانە بەيبىت جيىندار وتكىزۋ تۋرالى زاڭداردىڭ وزگەرمەۋىن، ءتىپتى ساياسي تۇتقىنداردى بوساتۋدىڭ ورنىنا بەلسەندىلەردى ۇستاۋ جيىلەۋىن ايتا الامىز. نازارباەۆ ءوز بيلىگىن ساقتاپ وتىر ءارى توقاەۆتى تىرپ ەتكىزەر ەمەس. ال بيلىك ءترانزيتىنىڭ ءساتتى-ءساتسىز ءوتۋىن ۋاقىت كورسەتەدى. مەنىڭشە، ءبارى نازارباەۆقا تىرەلىپ تۇر، ولسىز بۇگىنگى جۇيە ەشقاندايدا ۇزاق ءومىر سۇرەدى دەپ سانامايمىن.
3. 2019 جىل ءوزىم ءۇشىن دە وقيعاعا تولى جىل بولدى. بىرىنشىدەن، 30 قاڭتار كوپتىڭ ىقىلاسى اۋعان «زۇلمات» اتتى دەرەكتى ءفيلمىم جارىق كوردى. 3000 ادامعا دەيىن انشلاگپەن كورەرمەن كەلدى. ەكىنشىدەن، قازىر ساياسي پارتيا قۇرۋ ۇستىندەمىز، ساياسي تارتىسقا ءتۇسىپ جاتىرمىز. تاجىريبە جيناپ جاتىرمىز، قىسىمعا ۇشىراپ وتىرعاندىقتان، قوعامدىق-ساياسي، ادامدىق تۇرعىدان بۇل قادام ءبىراز ەسەيتتى دەپ ويلايمىن.
4. 16 جەلتوقسان الاڭدا بولدىق. بۇل ۇلتتىق ازا تۇتۋ كۇنى، قارالى كۇن. 86-نىڭ ىزعارىندا دا، جاڭاوزەندەگى بەيبىت تاڭدا دا قىرشىننان قيىلعان جاستار، ايىرىلعان ازاماتتار قانشاما. سول سەبەپتى بۇل داتا – ۇلتتىق بىرلىك كۇنى بولۋى كەرەك. مۇنى مەيرام-مەرەكە دەپ تويلاۋ – اقىماقتىڭ ءىسى، ارۋاقتى قورلاۋ. تاۋەلسىزدىك كۇنى 25 قازانعا اۋىستىرىلۋى ءتيىس.
5. قىسىم وتە كۇشتى. الماتى قالالىق پروباتسيا قىزمەتى مەنى قالا شەڭبەرىنەن تىس جەرگە شىعارتپايدى. ازاماتتارمەن كەزدەسپەس ءۇشىن، پارتيالىق جۇمىستارمەن اينالىسپاس ءۇشىن وسىنداي شەكتەۋ قويىلىپ وتىر. بارلىق جينالىسىمىزدا ارانداتۋ، پروۆاكاتسيالىق ارەكەت جۇرگىزىپ جاتىر. قىسىم ماعان دا، جاقتاستارىمىزعا دا. ويتكەنى بيلىكتىڭ بار كوزدەگەنى – ەلدە جاڭا ساياسي قۇرىلىم-پارتيا بولماسا دەگەن وي. قىسىمنىڭ قانشالىقتى كۇشتى بولعانىنا قاراماستان، ءبىز ءوز جۇمىسىمىزدى توقتاتپايمىز.
6. 2020 جىل – قازاقستاندا وزگەرىس جىلى بولادى دەپ ويلايمىن. جاڭا جىلدا بۇگىنگى نازارباەۆتىق جۇيەدەن قۇتىلىپ، ناقتى دەموكراتيالىق قوعام ورنايدى، ساياسي رەفورمالار بولادى دەگەن ءۇمىتىم باسىم. سەبەبى الداعى جىلى جۇيەنىڭ رەپرەسسيۆتى قۋدالاۋى قۋاتتى بولعانىمەن، حالىققا وزگەرىس، جاڭالىق، جاڭا ساياسي دەموكراتيالىق باسشىلىق كەرەك. حالىق تاراپىنان قاجەتتىلىك ءۋاجى ءپىسىپ كەلەدى. ونىڭ مىسالىن، ايقىن دالەلىن بيىل سايلاۋدان دا كوردىك.
7. مەن، ەڭ اۋەلى، نازارباەۆتىڭ جۇيەسى كەتكەنىن قالايمىن. ءبىر ادام عانا ەمەس، ۇرلىق پەن جەمقورلىققا باتقان، ەلدى توناپ، وففشورعا اقشا اۋدارىپ، ءاۆتوريتاريزمدى قۇرىپ وتىرعان تۇتاس ساياسي جۇيە كەتىپ، ورنىنا ناقتى وزگەرىستەر جاسايتىن دەموكراتيالىق كۇشتەر كەلگەنىن قالايمىن.
8. مەنىڭشە، توقاەۆ وتە ءالسىز باسشى. ول ساياساتكەر رەتىندە دە، پرەزيدەنت رەتىندە دە دارمەنسىز. جانە ءوزىنىڭ تۇلعالىق مىنەزى، باسقارۋشىلىق قاسيەتى، ليدەرلىك العا باستايتىن كۇشى جوق دەپ سانايمىن. ەگەر ناقتى وزگەرىستەردى قالايتىن بولسا، ونىڭ ەلدە ساياسي رەفورمالار جۇرگىزۋگە تولىق مۇمكىندىگى بار ەدى. ويتكەنى دە-فاكتو بيلىك توقاەۆتىڭ قولىندا، نازارباەۆتىڭ بەدەلى زاڭ جۇزىندە بەكىتىلگەنىمەن، ونىڭ ستاتۋسىن ەشكىم سالاعان جوق، جاساندى. ونى مەملەكەت باسشىسى ءبىر جارلىعىمەن-اق جوققا شىعارىپ، تاس-تالقان ەتۋگە بولادى. بىراق توقاەۆ وعان بارماي وتىر. دەمەك بۇل توقاەۆتىڭ السىزدىگىن كورسەتەدى، ول ءوزىنىڭ ۋاقىتشا ادام، قۋىرشاق ەكەنىن تۇسىنەتىنىن سياقتى. سوندىقتان ودان قاندايدا ءبىر وزگەرىس كۇتۋدىڭ، ءۇمىت ارتۋدىڭ قاجەتتەلىگىن كورىپ تۇرعام جوق.

"The Qazaq Times"