ااك جىرى: «جاپپاي الاياقتىققا» مينيسترلىكتىڭ ءوزى جول بەردى

قازىنانىڭ قارجىسىن ەسسىز ءھام شالا-جانسار حالدە اسىعىس ۇلەستىرىپ، ارتىنان كەرىسىنشە  قايتا ءوندىرىپ جاتقان ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنە مىڭداعان وتباسى ايلاپ العان ااك-ءنى قالاي قايتارماق؟!

بيىل شىلدەنىڭ 25-ءى سول كەزدەگى قر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى بەردىبەك ساپارباەۆ جامبىل وبلىسىنا بارعان جۇمىس ساپارىندا «ااك تاعايىنداۋداعى زاڭبۇزۋشىلىقتار جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىقتارى مەن ۋچاسكەلىك كوميسسيالاردىڭ ءاتۇستى جۇمىسىنىڭ سالدارى» دەپ اشىق ايىپتاعان بولاتىن. ءوز ايىبىن مويىنداعان وياز-شەندىدەن اينالىپ كەتە جازدادى كوپشىلىك. العاشقى مويىنداۋ بولعاننان بولار...

«قاراجاتتىڭ ماقساتتى پايدالانىلۋى مەن مۇقتاج وتباسىلارعا جەتكەنىن قامتاماسىز ەتۋ – ءبىزدىڭ نەگىزگى مىندەتىمىز» دەگەن مينيسترلىك ەندى 200 ميلليارد قارجىنىڭ سۇراۋىن قالاي تۇگەندەمەك دەگەن وي تۋادى كوكەيدە.

تامىزدا ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى «ە-حالىق» بازاسىنا سۇيەنە وتىرىپ، 21 مىڭعا وتباسى پارامەترگە لايىقسىز تۇردە ااك قول جەتكىزگەنىن مالىمدەپ، ولاردى تولەم كولەمىن قايتارۋعا مىندەتتەپ، وندىرەتىنىن ايتتى.

مينيسترلىكتىڭ مالىمەتى بويىنشا، قىركۇيەك ىشىندە پاۆلودار وبلىسىندا وزدەرىنىڭ ناقتى شىنايى تابىسىن «جاساندى» تۇردە تومەندەتىپ نەمەسە جاسىرۋ ارقىلى زاڭسىز ااك تاعايىندالعان 444 وتباسىنا تولەمدەر توقتاتىلعان ەدى. سول سەكىلدى باتىس قازاقستان وبلىسىندا دا 2516 وتباسىنىڭ ااك الۋىنىڭ زاڭدىلىعى تەكسەرىلىپ، ونىڭ 586 وتباسىنا  تولەم ۋاقىتشا توقتاتىلعان بولسا، تاعى 508 وتباسىنا تولەم مۇلدەم تولەنبەيتىنى جاريالاندى. سونىمەن قاتار، 30 قىركۇيەك قوستاناي وبلىسىندا ااك بەرۋ 116 وتباسىنا ۋاقىتشا، تاعى 1193 وتباسىنا تۇپكىلىكتى تۇردە تولەم توقتاتىلعان. ال قازاننىڭ باسىندا ۆەدومستۆو الماتى وبلىسىندا 3 مىڭ 304 وتباسىنا تابىستىڭ جاسىرىلۋىنا بايلانىستى اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك تولەۋ توقتاتىلعانىن، تيىسىنشە وتباسىلار بيۋدجەتكە 296 ملن. 985 مىڭ تەڭگە قايتارۋعا تيىستىگىن حابارلادى. ءىزىن الا، وسىدان ءبىر اپتا بۇرىن اقمولا وبلىسىندا 916 وتباسىنا ااك تولەۋ توقتاتىلعانى، بۇگىنگى تاڭدا «63 وتباسى بيۋدجەتكە 8,6 ملن تەڭگە قايتاردى» دەگەن «ءسۇيىنشىسى» ءمالىم بولدى. كۇنى كەشە ەڭبەكمين تاراپىنان «جامبىل وبلىسىندا 9,6 مىڭنان استام وتباسى زاڭسىز تاعايىندالعان ااك تولەمدەرىن قايتارۋعا ءتيىس» دەگەن رەسمي اقپار تارادى.

جاۋاپكەرشىلىكتى كۇنكورىستەن اسپايتىن تۇرمىستان قاجىعان، بيلىكتىڭ اشقان جارلىعىن كوكتەن جاۋعان شۇعاداي كورگەن جۇرتقا ەمەس، اۋلادا جۇرگەن تاۋىقتىڭ سانىن تۇگەندەپ، بۇگە-شۇگەسىنە دەيىن تەكسەرگىش الەۋمەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ دە موينىنا ارتقان دۇرىس بولار. ايتپەگەندە مىڭداعان وتباسىنىڭ ونمىڭداعان جانىن الاياققا بالاپ، ءوز بۇقاراسىن قارالاۋ بيلىككە ابىروي الىپ بەرمەسى انىق. ايارلىعى مەن الاياقتىعى انىق دالەلدەنگەن جاعدايدا قازىنا قاراجاتىن ءوندىرۋ – زاڭ تارازىسىنان قاراعان دا دۇرىس، ءبىر ەسەپپەن. بىراق بۇل جاعدايدان الىپ شىعاتىن، مۇقتاجسىز ۇلەستىرىلگەن قاراجاتتى قايتارۋدى ەلدىڭ ىزىسىن كۇشەيتىپ المايتىنداي تەتىكتەرىن قاراستىراتىن بىلىكتى مامان قاجەت. وگىزدى ولتىرمەي، ارابانى سىندىرمايتىنداي ساق، سۇڭعىلا مەحانيزم كەرەك.

قارسىلىق كوڭىل-كۇيى ءورشىپ تۇرعان جۇرتتىڭ جانىنا شىرپى ۇيكەپ، وت شىعارىپ الۋ بيلىككە زور سىن ەكەنىن ەسكەرۋى ءتيىس جوعارىداعىلار. ۇيمە-ءۇي ارالاپ، مۇلىك تۇگەندەگىش كوميسسيالار قايدا قارادى، وسى سەبەپتى اۋەلى «كىر جەڭدى» كەلىسىمدەر جاساسىپ، جەمقورلىققا جول بەرگەندەر انىقتالۋى ءتيىس. مىڭداعان جانۇيادان جاراتىلعان قارجىنا قايتا سۇراتۋ – تەرەڭ ءھام كەشەندى زەرتتەۋلەردەن كەيىنگى ستراتەگيا ارقىلى جۇزەگە اسۋى ءتيىس امال ەدى. ەگجەي-تەگجەيلى ەسەپكە جۇيرىك كوميسسيا وكىلدەرى مەن اۋقىمدى جوباعا جاۋاپتى ۆەدومستۆو مەملەكەتتىك شاراپاتى زور شارانى جاپپاي «الاياقتىققا» اينالدىرعانى ءۇشىن، «ءبىر ويلاپ، جەتى كەسكەنى» ءۇشىن زاڭ مەن ەل الدىندا جاۋاپ بەرۋى شارت. قالىپتاسقان جاعداي بويىنشا، الداعى ۋاقىتتا ايلاپ العان اقشانى قاراپايىم وتباسى قالاي قايتارماق، ۇكىمەت بەلگىلەگەن دەدلايننان اسىرىپ السا قايتپەك؟ باسى اشىق قالىپ وتىرعان سۇراق كوپ. ءبارى – سالعىرتتىقتىڭ ءارى ءمولدىر-جۇيەلى الگوريتمنىڭ بولماۋىنان، ەڭ باستىسى جاۋاپسىزدىقتان.

ءاۋ باستا-اق مينيسترلىك «مەملەكەتتىك اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك تۋرالى» قر زاڭىن باسشىلىققا الا وتىرىپ، الدىن-الا تاۋەكەلدەر مەن «الاياقتىق» قاۋىپتەرىن بولجاپ، تيىسىنشە كەشەندى نۇسقاۋلىق ازىرلەۋى قاجەت ەتىن.

ءوزى تەگىن شۇلەندەي شالا كۇيدە شاشىپ-تاراتىپ الىپ، ەندىگى جۇرتتىڭ جەلكەسىنەن قاعىپ (يا سىعىپ) الماق نيەتتەگى ۇكىمەتتىڭ ارەكەتى كەڭكونتەكستى ءارى بايسالدى بولماعى لازىم.

اسپاننان كيىز جاۋعاندا العانىن ۇلتاراققا جاراتىپ قويعان جۇرتقا بەرگەنىن بۇلداپ، قاققاندا قانىن، سوققاندا ءسولىن شىعارا ءوندىرۋ – سول وتباسى مۇشەلەرىنىڭ بيلىككە وشتىگىن تۋدىرىپ الۋ مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرگەن ءجون. ەڭ باستىسى – كۇيى كەلىڭكىرەمەيتىن نە شيكى بازانىڭ ەسەبىنە ەرىكسىز ىلىككەن جازىقسىز جاندارعا امنيستيالىق، ال قاراپ ءجۇرىپ ءدۇنيا تاپقىسى  كەلگەندەردىڭ جايىن مەدياتورلىق ادىسپەن شەشكەن ابزال. ءبىر-بىرىنە الاكوزبەن قاراعان بۇل وقيعادان كەيىن بيلىك تە، بۇقارا دا ساباق الا بىلسە يگى ەدى.

"The Qazaq Times"