سينگاپۋر اۋە كۇشتەرى قىتايدى الاڭداتتى

سينگاپۋر قورعانىس مينيسترلىگى اۋە كۇشتەرى پايدالانىپ كەلگەن F-16 ۇشاقتارىنىڭ ورنىنا امەريكالىق 5-ءشى ۇرپاق  F-35 جاۋىنگەرلىك ۇشاقتارىن ساتىپ الۋدى جوسپارلاپ وتىر.

سينگاپۋر قورعانىس مينيسترلىگى مالىمدەمەسىندە: «اۋە كۇشتەرى مەن قورعانىس تەحنولوگيالار اگەنتتىگى F-16 جاۋىنگەرلىك ۇشاقتارىنىڭ ورنىن باساتىن جاڭا اۋە قورعانىس تەحنيكاسىن باعالاۋ جۇمىسىن اياقتادى. شەشىمگە ساي، F-16 ۇشاقتارىن پايدالانۋ 2030 جىلدان كەيىن توقتاتىلادى. ال، ونىڭ ورنىنا F-35 Joint Strike Fighter (JSF) ۇشاقتارىن پايدالانۋ سينگاپۋر اۋە قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ەڭ قولايلى بالاما تەحنيكا بولىپ سانالادى»، – دەلىنگەن.

اقش رەسمي باسىلىمدارىنىڭ كەشەگى حابارلارىندا، سينگاپۋردىڭ بۇل شەشىمى اۋە قورعانىسى ءۇشىن ەڭ تاڭداۋلى شەشىم رەتىندە باعالادى. قازىردىڭ وزىندە سينگاپۋردا 60 دانا F-16 جاۋىنگەرلىك ۇشاقتارى بار ەكەنى بەلگىلى.

سينگاپۋر تارابى ەڭ الدىمەن F-35 جاۋىنگەرلىك ۇشاقتارىنان بىرنەشەۋىن ساتىپ الىپ، ولاردى ءتۇرلى اۋە جانە تەڭىز ءۇستى اسكەري جاتتىعۋلارىندا جاتتىعۋلارىندا سىناپ، جارامدىلىعى مەن تەحنيكالىق مۇمكىندىكتەرىن سىناقتان وتكىزبەك. بۇل ءۇشىن ەلدىڭ قورعانىس مينيسترلىگى امەريكالىق ارىپتەستەرىمەن ەگجەي-تەگجەيلى تالقىلاماق.

ارينە، سينگاپۋردىڭ ءوز اۋە كەڭىستىگىن قورعاۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن وزىق اسكەري اۋە تەحنيكاسىن ساتىپ الۋى ورىندى. الايدا، بۇل ماسەلەنىڭ وزگە دە ءمانى بار. سينگاپۋردىڭ امەريكالىق 5-ءشى ۇرپاق اسكەري ۇشاقتارىن پايدالانۋدا ەكى ءتۇرلى پروبلەماعا تاپ بولۋى مۇمكىن. بىرىنشىدەن، سينگاپۋر ءوز اۋە كۇشتەرىن جاڭالاۋعا 2004 جىلدان بەرى ۆاريانتتاردى قاراستىرىپ كەلەدى. سودان بەرى، امەريكالىق F-35 ۇشاقتارىنان ارتىق بالامانى تابا المادى. بىراق، F-35-ءتى ءوندىرۋشى Lockheed Martin ءوز ۇشاقتارىنىڭ سينگاپۋردىڭ تروپيكتىك كليماتىندا دا «سۋپەر جاۋىنگەرلىك قابىلەتتە» بولا الاتىنىن دالەلدەۋى كەرەك. بۇل سينگاپۋر اۋە قورعانىس كۇشتەرى ءۇشىن اسا ماڭىزدى.

2010 جىلى سينگاپۋر اۋە كۇشتەرىنە تيەسىلى AH-64 Apache تىكۇشاعى اپاتقا ۇشىرادى. اپات جاعدايىن تەكسەرۋ ناتيجەسىندە، قوزعالتقىشتىڭ كورروزياسى تۇراقتى جۇمىس ىستەۋگە قابىلەتتى بولماعانى انىقتالعان. بۇنىڭ سەبەبى سينگاپۋرداعى اۋا كليماتى ەكەنىن دە بەلگىلى بولعان. تەڭىز جەلى مەن تۇزدى اۋا تىكۇشاقتىڭ قوزعالتقىشىن ۇزاق ۋاقىت جۇمىس ىستەتۋ مۇمكىندىگىنەن ايىرادى.

بۇعان قاراپ، اتالعان سۋپەر جاۋىنگەرلىك ۇشاقتى ءوندىرۋشى Lockheed Martin سينگاپۋر كليماتىنا ارنالعان F-35-ءتىڭ نۇسقالارىن جاساۋ تۋرالى كەلىسىمى كەرەك بولادى.

ەكىنشى ماسەلە – قىتاي. قىتاي ازيا ەلدەرىنە، اسىرەسە وزىنە جاقىن وڭتۇستىك ازيا ەلدەرىنە امەريكالىق سوعىس تەحنيكالارىنىڭ كوپتەپ كىرۋىنە قارسى. بۇل ايماق قىتاي ەكونوميكاسى مەن قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن ستراتەگيالىق ەڭ ماڭىزدى ايماق. ورتا-شىعىس، افريكا جانە ەۋروپادان قىتايعا تاۋار جانە شيكىزات تاسىمالدايتىن كەمەلەر سينگاپۋر قوجالىق ەتكەن بۇعاز ارقىلى وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزىنە كىرىپ، ودان ارى قىتايدىڭ وندىرىستىك قالالارىنا تارايدى. بۇل جەلىنىنىڭ قاۋىپسىزدىگى، سۋ جولى بويىنشا وزىنە قارسى كۇشتى اسكەري تەحنيكالاردىڭ بولۋىن قالامايدى. بۇعان كەلگەندە بەيجىڭ بيلىگى F-35 ۇشاقتارىن ساتىپ الۋىن جەلەۋ ەتىپ، سينگاپۋرعا قىسىم ءتۇسىرۋى دە مۇمكىن.

ونىڭ ۇستىنە قىتاي تارابى وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزىندەگى اۋقىمدى ايماقتى ءوز تەرريتورياسى رەتىندە جاريالاپ، بۇل ايماقتاعى  اسكەري ارەكەتتەرىن جيىلەتتى. اتالعان تەڭىز الابى وڭتۇستىك شىعىس ازياداعى بىرقاتار ەلدەرمەن شەكتەسەدى، ءارى سينگاپۋرعا دا جاقىن جاتىر. سينگاپۋر وزىق سوعىس ۇشاقتارىن ارقىلى جۇرگىزگەن اۋە وپەراتسيالارىندا قىتاي تەڭىز كۇشتەرىمەن ءجيى ۇشىراسىپ قالۋى مۇمكىن.

جاقىندا، جاپون تەڭىزىندە جوعالعان F-35 ۇشاعىن تاۋىپ الۋعا رەسەي مەن قىتاي كوپ كۇش سالدى. ەگەر قىتاي مەن رەسەي بۇل ۇشاقتىڭ بۇلىنگەن بولشەكتەرىن تاۋىپ السا، سودان پايدالانىپ ءوز اۋە تەحنيكالارىن دامىتۋى مۇمكىن دەگەن بولجامدار بار. سەبەبى، بۇعان دەيىن قىتاي حاكەرلىك شابۋىلدار ارقىلى F-35 ۇشاعىنىڭ قۇپيا ماتەريالدارىن قولعا تۇسىرگەن.

“The Qazaq Times”