ترامپ پەن شي اراسىنداعى العاشقى كەزدەسۋ. فوتو: CNN.com.

وتكەن اپتاداعى ماڭىزدى حالىقارالىق وقيعانىڭ ءبىرى – اقش-قىتاي اراسىنداعى ساۋدا كەلىسسوزى بولدى. بۇل بىلتىر جىل سوڭىندا ەكى ەل باسشىسىنىڭ ارگەنتينا استاناسىندا وتكەن كەزدەسۋىنەن بەرى جالعاسىپ كەلە جاتقان كەلىسسوز ەدى. الايدا، وتكەن اپتادا اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ ۋاشينگتون مەن بەيجىڭ ەڭ كۇردەلى ءارى قايشىلىقتى كەلىسسوز تالاپتارىندا مامىلەگە كەلگەنىن مالىمدەدى.

قىتاي باسشىسى شي جيپنپيڭ دە بۇل كەلىسسوزگە وڭ باعاسىن بەرگەنىن سول ەلدىڭ رەسمي اقپارات اگەنتتىگى حابارلادى. ترامپ بولسا، كەزەكتى كەلىسسوز راۋندىن «تاريحي» دەپ تە باعالاعان. اق ءۇي باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا ءتورت اپتادان كەيىن ەكى ەل رەسمي تۇردە كەلىسىمدەرگە قول قويۋى مۇمكىن. الايدا، اقش پەن قىتاي ساۋدا تارماقتارىنىڭ ءالى دە ءبىر پىكىرگە كەلە الماي وتىرعان تۇستارى دا بار. ول ءۇشىن ەكى تاراپ ارنايى كەلىسسوز سەرياسىن ۇيىمداستىرۋى مۇمكىن.

ترامپتىڭ ەڭ ۇلكەن ماقساتى قىتايمەن بولعان ساۋدا تەڭسىزدىگىن قىسقارتۋ. ول پرەزيدەنت سايلاۋى كەزىندە دە قىتايمەن بولعان ساۋدا دا قۇراما شتاتتاردىڭ جىلىنا 370 ملرد اقش دوللارىن جوعالتىپ وتىرعانىن ايتىپ كەلگەن. ياعني، قىتاي اقش-قا 500 ملرد دوللار كولەمىندە تاۋار ساتىپ، اقش-تان تەك 130 ملرد دوللار كولەمىندە تاۋار ساتىپ الادى.

ساۋدا تەڭسىزدىگىمەن قاتار، ترامپ قىتايدىڭ ساۋدا ساياساتىن دا «ۇياتسىز ساۋدا ساياساتى» دەپ ايىپتاپ كەلگەن. ايتالىق، بەيجىڭ بيلىگى ءوز كومپانيالارىنىڭ شەتەلدىك نارىققا شىعۋىنا جاعداي جاساعانىمەن، شەتەلدىك كومپانيالاردىڭ ءوز نارىعىنا كىرۋىنە شەكتەۋ قويىپ كەلەدى. سونداي-اق، امەريكالىق كومپانيالاردان زياتكەرلىك مەنشىك قۇقىعىن ۇرلاپ كەلەدى دەپ تە ايىپتاعان.

بۇل ساۋدا سوعىسىنان جەڭىلۋ قىتايدىڭ قازىرگى بيلىگى – شي جينپيڭ ۇكىمەتى ءۇشىن ولىممەن تەڭ دەسە دە بولادى. سەبەبى، بۇل ساۋدا سوعىسىندا ۇتتىرىپ قويسا، شي جينپيڭ جولعا قويعان بىرقاتار ستراتەگيالار جەلگە ۇشادى. ايتالىق، «Made In China – 2025» ستراتەگياسى جۇزەگە اسپاي قالادى. بۇل ستراتەگيا قىتاي ءۇشىن، ونىڭ بولاشاعى ءۇشىن اسا ماڭىزدى. اتالعان باعدارلاما بويىنشا قىتاي روبوتتەحنيكا جانە تازا ەنەرگيادان باستاپ، قازىرگى زامانعى ەڭ جوعارى تەحنولوگيا وندىرىسىندە باتىستى قۋىپ جەتۋدى كوزدەگەن. ول ءۇشىن قىتاي قۇراما شتاتتان قول ۇزە المايدى. سەبەبى، تەحنولوگيا سالاسىنىڭ بۇگىنشى اتاسى قۇراما شتاتتار بولىپ وتىر.

ال، ساۋدا كەلىسىمىنە كەلە الماسا ترامپ 200 ملرد دوللار كولەمىندەگى قىتاي تاۋارىنا كەدەن سالىعىن جوعارلاتادى. ءوز كەزەگىندە قىتايدا وسىعان ۇقساس شارالارعا بارادى. دەگەنمەن، ەكى ەلدىڭ ۇكىمەتى دە ساۋدا سوعىسىن قالامايتىنىن قايتا-قايتا ايتادى. بولجامدارعا سەنسەك، ەگەر ساۋدا سوعىسى جالعاسا بەرسە، اقش ەكونوميكاسى 0,5 پايىزعا كەرى كەتەدى. قىتاي ەكونوميكاسى دا بۇل سالداردان قاشىپ قۇتىلا المايدى. سونداي-اق، الەمدەگى الدىنعى ەكى ەكونوميكانىڭ تىرەسى الەمدىك دەڭگەيدە ساۋدا تارماقتارىنا كەرى اسەرىن دە تيگىزبەك. قازىر، ەكى ەلدە دە تاريفتەردىڭ ارت-ارتىنان كوتەرىلۋىنە بايلانىستى جۇمىس ورىنداردىڭ قىسقارىپ جاتقانى تاعى بار.

 “The Qazaq Times”