اۋىل شارۋاشىلىعى ەكونوميكانىڭ تىرەگى بولا الا ما؟

اۋىل شارۋاشىلىعى قازاقستان ەكونوميكاسىنداعى ورنى ەرەكشە جانە مەملەكەتتى دامىتۋ ستراتەگياسىندا باسىم باعىتتاردىڭ ءبىرى.  بۇعان حالىقتىڭ 45%-ىنىڭ ەلدى-مەكەندەردە تۇراتىندىعى جانە جالپى حالىقتىڭ 30% اۋىل شارۋاشىلىعى سەكتورىندا ەڭبەك ەتەتىندىگى سەبەپ. قر ۇەم ستاتيستيكا كوميتەتىنىڭ مالىمەتتەرىنە سايكەس، ەلىمىزدە جۇمىس ىستەيتىن ادامداردىڭ سانى، 8,5 ملن، ونىڭ 2 ميلليونى اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىندا ەڭبەك ەتەدى ەكەن.

قازاقستاندا مۇناي-گاز سەكتورىنىڭ دامۋى اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىسى جانە اۋىل ايماقتارىن دامىتۋدى مەملەكەتتىك قولداۋدى الدەقايدا كوبەيتۋگە مۇمكىندىك بەردى. ۇكىمەت ەلىمىزدىڭ اگرارلىق ساياساتىنا وزگەرىستەر ەنگىزىپ، اگرارلىق سەكتور ءۇشىن ايتارلىقتاي قارجىلاي قولداۋ كورسەتىپ كەلەدى. بىلتىر اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا 44 ملرد 700 ملن تەڭگە بولىنگەن ەكەن. ال جىل سايىنعى سۋبسيديالاۋ كولەمى 2015 جىلى – 180,8 ملرد تەڭگە، 2016 ج. – 220,7 ملرد تەڭگە، 2017 ج. – 260,5 ملرد تەڭگە، 2018 ج. – 227,6 ملرد تەڭگە.  رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 2017-2019 جىلدارى اگرارلىق سالاعا ورتاشا ەسەپپەن جالپى بيۋدجەتتىڭ 3-4%-ى بولىنگەن.

اۋىل شارۋاشىلىعىنا 2013 جىلدان 2020 جىلعا دەيىن 21 ملرد اقش دوللارىنان استام قارجى قاراستىرىلعان بولاتىن. وسى سۋممانىڭ 80%-ى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن، 7%-ى ۇلتتىق قوردان، 10-ى قازاگرو وبليگاتسيالارىن شىعارۋ جولىمەن، ال قالعان 3%-ى قازاگرو-نىڭ جەكە مەنشىك قارجىسىنان ءبولىنىپ وتىر. سوڭعى 5 جىلدا اگرارلىق سالاداعى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ نەگىزگى بولىگى سۋبسيديا تۇرىندە مەملەكەتتىك قارجىلاي قولداۋ، نەسيەلەردى پايىزدىق ۇستەمەمەن سۋبسيديالاۋ جانە ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر مەن وزگە دە ۇيىمدار بەرەتىن نەسيە ليزينگىنە جۇمسالعانىن اتاپ ءوتۋىمىز كەرەك. بارشاعا انىق ماسەلە – اۋىل شارۋاشىلىعىنا قاجەتتى قارجى بولىنگەنىمەن، ناتيجەسى از، جۇمىستار تولىق اتقارىلمايدى.

قازاقستاننىڭ اگرارلىق ساياساتى تولىقتاي شارۋاشىلىق جۇرگىزۋشى سۋبەكتتەردى ۇلعايتۋ ەسەبىنەن ءوندىرىس كولەمىن ارتتىرۋعا، ءارتۇرلى مەملەكەتتىك باعدارلامالاردىڭ قولداۋى ارقىلى بەرىلگەن اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكالارىن جاڭارتۋ جولىمەن تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالادى.

2020 جىلعا قاراي اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى تابيعي سۋبسيديالاردى تيىمسىزدىگى ءۇشىن تولىعىمەن جويۋدى جوسپارلاپ وتىر. بۇل ءوز كەزەگىندە مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرادى. ەندىگى جەردە سۋبسيديالار جاڭا تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋگە جانە ونىمدىلىگىن ارتتىرۋعا جۇمسالماق.

اوك سالاسىنداعى شاعىن كاسىپكەرلىكتى قولداۋدى بۇگىندە «قازاگرو» ۇلتتىق باسقارۋشى حولدينگى جۇزەگە اسىرىپ وتىر. قوردىڭ مالىمەتى بويىنشا، 2017 جىلى بەلسەندى قارىز الۋشىلار 7,2 مىڭنان 43,8 مىڭ ادامعا وسكەن. اتالمىش قور قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىن وندىرۋشىلەردى قولداۋ ماقساتىندا بىرنەشە باعدارلامانى قارجىلاندىرۋدى جۇزەگە اسىرىپ وتىر. دەمەك، بىزدە اۋىل شارۋاشىلىعى، مال جانە ەگىن شارۋاشىلىعىمەن اينالىسۋعا ىنتالى ادامدار كوپ، تەك ولاردىڭ نەسيەنى قايتارۋعا كەلگەندە قينالاتىندارى انىق. ويتكەنى ەلىمىزدىڭ تابيعاتى قاتال، جەرى سورتاڭ. وسى رەتتە نەسيەلەردىڭ پايىزدىق ۇستەمەسىن ازايتۋ تۋراسىندا ۇسىنىستاردى ەسكەرەتىن كەز كەلگەن سىندى. اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسى بويىنشا الىنعان نەسيەلەردىڭ قايتارىلماۋى وسىنىڭ دالەلى.

"The Qazaq Times"