"الماتى – ارمان قالا، جاپ-جاسىل ورمان قالا". فوتو: ايقىن.

اقش پەن قىتاي عالىمدارى ءتورت جىل ۋاقىت جۇمساپ، قىتايداعى 20 مىڭ ادامنىڭ ماتەماتيكا جانە شەشەندىك قابلەتىن قابلەتتەرىنە زەرتتەۋ جاساي كەلە، ۇزاق ۋاقىت لاستانعان اۋامەن تىنىستاعان ادامنىڭ تانىم قابلەتى كورنەكتى دارەجە دە تومەندەيتىنىن دالەلدەپ شىقتى. ولاردىڭ مالىمەتتەرىنە جۇگىنەر بولساق، زەرتتەۋ قىتاي قالالارىندا عانا جۇرىلگەنىمەن، الەم قالا تۇرعىندارىنىڭ 80 پايىزى لاستانعان اۋادا تىنىستاۋدا. بۇل تۋرالى BBC اگەنتتىگى ارناۋلى حابار تاراتتى.

دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتتەرىنە قارايتىن بولساق، «جانسىز جەندەت» اتالاتىن لاستانعان اۋا جىلىنا 7 ملن ادامنىڭ جانىن جالمايدى ەكەن. ياعني، اۋانىڭ لاستانۋىنان كەلىپ شىققان اۋىرۋلار ءار جىلى وسىنشا ادامنىڭ كوز جۇمۋىنا سەبەپ بولادى.

وسىعان دەيىن لاستانعان اۋادا دەم الۋ تىنىس جولى اۋرۋلارىنا شالدىقتىرادى جانە ادامنىڭ ەرتە قارتايۋى مەن جاسىنا جەتپەي الجىپ قالۋىنا سەبەپ بولادى دەلىنىپ كەلگەن. الايدا، جاڭا زەرتتەۋلەر اۋانىڭ لاستانۋىنان كەلەتىن قاتەرلەردىڭ ءبىز ويلاعاننان دا كوپ ەكەنىن كورسەتتى.

كەزەكتى زەرتتەۋدى عالىمدار 2010-2014 جىلدار ارالىعىندا ون جاستان جوعارى ادامدار اراسىندا 24 ماتەماتيكالىق سۇراق، 34 تانىمدىق سۇراق قويۋ ارقىلى جۇرگىزگەن. ناتيجەسىندە، لاس اۋادا جاساعان ادامداردىڭ بارعان سايىن تانىمدىق، ويلاۋ قابلەتتەرى تومەندەپ، ءبىلىم-قابىلەتى السىرەيتىنى بەلگىلى بولعان .

زەرتتەۋگە قاتىسقان عالىمنىڭ ءبىرى شي چىن سوزىندە: «كوپ جىل لاس اۋادا جاساعان ادامنىڭ اقىل ەسى، ءبىر جىل بويى العان ءبىلىمىن وزدىگىنەن جوعالتىپ جىبەرگەنمەن بىردەي دارەجەدە كەرى اسەرگە ۇشىرايدى»، – دەگەن.

ستاتيستيكالىق مالىمەتتەر بويىنشا، الماتى – قازاقستانداعى اۋا لاستانۋى ەڭ اۋىر  قالا سانالادى. ونىڭ باستى سەبەبى اۆتوكولىكتەردىڭ كوپتىگى دەپ كورسەتىلگەن. ءتىپتى، 2011 جىلى الماتى الەمدەگى اۋىر لاستانعان 25 قالانىڭ ءبىرى بولىپ تىركەلگەن. دەگەنمەن، ودان بەرى قالانىڭ اۋا تازالىعىن قورعاۋ ماقساتىندا اتقارىلعان، كوز ءسۇيىنىپ، كوڭىل كونشيتىن شارالار بولمادى. ەسەسىنە، قالادا قايشالىسقان كولىكتەردىڭ سانى  جىلىنا 40 مىڭ دانامەن كوبەيىپ كەلەدى.

"The Qazaq Times"