قىتايداعى قازاق ماسەلەسى ءوز الدىنا، وتانىنا ورالعان قانداستاردىڭ ازاماتتىق الۋىنا نە كەدەرگى؟

كەشە، 15 تامىز كۇنى تۇستەن كەيىن، «ادىرنا» ۇلتتىق-ەتنوگرافيالىق بىرلەستىگىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن الماتى قالاسى الاتاۋ اۋداندىق حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعىنىڭ جانىندا اتا جۇرتقا كەلگەنىمەن ازاماتتىق الۋدا ءتۇرلى كەدەرگىلەر مەن قيىنشىلىقتارعا تاپ بولعان قانداستارمەن كەزدەسۋ ءوتتى.

شاراعا الماتى قالاسى ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ تىكەلەي قولداۋىمەن قولعا الىنعان «وتان وتتان دا ىستىق!» جوباسىنىڭ سەبەپشى ەكەنىن جانە وعان «ادىرنا» بىرلەستىگى مەن «كەش» قۇقىق قورعاۋ ورتالىعىنىڭ جارشى بولعانىن ايتا كەتكەن ءجون.

شىن مانىسىندە، كەزدەسۋدى قۇقىقتىق كۋرس نەگىزىندە وتكىزۋ جوسپارلانعان. ياعني، كوشى-قونعا جاۋاپتى قۇزىرلى ورىنداردىڭ وكىلدەرى كەزدەسۋدە ازاماتتىق الا الماي سارساڭعا تۇسكەن قانداستاردىڭ ماسەلەلەرىن تىڭداپ، ناقتى ۇسىنىستار مەن كەڭەستەر بەرۋ كوزدە ۇستالعان. الايدا، رەسمي حات ارقىلى شاقىرعان الماتى قالالىق كوشى-قون پوليتسياسىنىڭ وكىلدەرى بۇل شاراعا كەلمەي قالدى جانە ونىڭ سەبەبىن دە تۇسىندىرگەن جوق.

دەگەنمەن، شارا ناتيجەسىز قالمادى. «ادىرنا» بىرلەستىگى مەن «كەش» قۇقىق قورعاۋ ورتالىعىنىڭ وكىلدەرى كەزدەسۋگە جينالعان قانداستاردان 30-عا جۋىق ادامنىڭ ناقتى ماسەلەلەرىن تىڭداپ، جەكەلەگەن ارىز شاعىمىن تاپسىرىپ الدى. بۇدان ارى بىرلەستىك بۇل تالاپ-ارىزداردى قاتىستى مەكەمەلەرگە، قۇزىرەتتى ورىندارعا جەتكىزۋدى ءوز موينىنان الىپ وتىر.

قۇقىقتىق كەڭەستەر بەرىلىپ، تالاپ-ارىز قابىلداندى. فوتو: QT.

شارانى ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ايتۋىنشا، بۇعان دەيىن دە ىسكە قوسۋلى بولعان قۇقىقتىق قىزمەت كورسەتۋ جەدەل جەلىسى ارقىلى (+77788087708 جانە +727 983 51 33 نومەرلەرى ارقىلى) قابىلدانعان ماسەلەلەردىڭ دەنى مىناداي:

·        ورالمان كۋالىگىنىڭ ۋاقىتى ءوتىپ كەتۋ سەبەبىنەن ازاماتتىق الا الماۋ;

·        قر ازاماتتىعىن الۋعا (ارى قاراي ازاماتتىق الۋ نەمەسە ازاماتتىققا تاپسىرۋ) قۇجاتتار تاپسىرعانىمەن 1 جىل نەمەسە ودان دا ۇزاق ۋاقىت ىشىندە الا الماۋ، ال، كوشى-قون بولىمشەلەرىنەن «ءبىز بىلمەيمىز» دەيتىن جاۋاپ الۋ;

·        ىقتيار حاتى دايىن بولماۋى، ىقتيار حاتىن الۋ ءۇشىن دە جىلعا جۋىق نەمەسە جىلدان اسا ۋاقىت كۇتۋ:

·        پاسپورتتىڭ جارامدىلىق مەرزىمىنىڭ ءوتىپ كەتۋى;

·        ۆيزا ۋاقىتىنىڭ ءوتىپ كەتۋى;

·        دەلدالدار ارقىلى تاپسىرىلعان قۇجاتتارىنىڭ ۋاقىتىلى شىقپاۋى;

·        تۋىستارىنىڭ قىتاي تارابىنان ۇستالىپ كەتۋى;

·        قىتايداعى تۋىستارىن قالاي شاقىرتۋ كەرەك جانە تاعى باسقا  ماسەلەلەر.

وسى سۇراقتار اراسىندا ەلىمىز تەرريتورياسىندا شەشىلۋى مۇمكىن ماسەلەلەرى، قر ازاماتتىعىن الۋعا ەڭ ءبىر كەدەرگى بولىپ تۇرعان تۇستاردى قاراستىرۋ، زەرتتەۋ، قاتىستى ورىندارعا سۇراۋ سالۋ ىستەرى اتالعان ۇيىمداستىرۋشى بىرلەستىكتەر بورىش ەتىپ وتىر.

شاعىم ارىزدارىن جازۋ. فوتو: QT.

ازاماتتىق الۋعا كوبىرەك كەدەرگى بولدى دەلىنگەن «ورالمان كۋالىگىنىڭ» مەرزىمى ءوتىپ كەتۋ ماسەلەسى تۋرالى بىرلەستىك مىناداي سەبەپتەردى كورسەتەدى:

ەڭ اۋەلى، ازاماتتاردىڭ سالعىرتتىعى باستى سەبەپ بولىپ وتىر. ايتالىق، قۇجاتتىڭ ماڭىزدىلىعىن، ونىڭ شەتەلدىكتەردەن قانداستاردى ءبولىپ تۇرعان بىردەن ءبىر قۇجات ەكەنىنە ءمان بەرمەي جانە قۇجات بەتىندە كورسەتىلگەن جارامدىلىق مەرزىمىنە نازار اۋدارماۋى باستى ماسەلە ەكەنىن ايتادى. ەكىنشىدەن، جەرگىلىكتى كوشى-قون ورگاندارىنىڭ قىزمەت ساپاسىنىڭ تومەندىگى. قىزمەتكەرلەردىڭ جاۋاپكەرسىزدىگى. بۇنىڭ ءبارى دەلدالداردىڭ بۇل ماسەلەلەرگە ارالاسۋىنا مۇمكىندىك بەرىپ وتىرعان باستى فاكتورلار ەكەنى ءمالىم.

اتالعان شارانىڭ دا باستى ماقساتى – وسى قوردالانعان ماسەلەلەردىڭ شەشۋ جولدارىن قاراستىرۋ; قۇزىرەتتى ورگاندارعا قۇلاققاعىس ەتۋ; بيلىكتىڭ نازارىن اۋدارۋ بولعان.

«ادىرنا» بىرلەستىگى وكىلدەرىنىڭ ايتۋىنشا، كەيبىر اۋدانداردا كوشى-قون مەكەمەلەرىنىڭ مۇلدە جۇمىس ىستەمەيتىنىن، ال كەيبىر جەردە قىزمەت ساپاسىنىڭ كوڭىل كونشىتپەيتىنى وسى جوبانى جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا انىق بولعان. ءتىپتى، وسى ماسەلە بويىنشا جەمقورلىق فاكتىلەرى دە تىركەلگەن. بۇل تۋرالى ناقتى دالەلى بار ازاماتتاردىڭ دا حابارلاسىپ وتىرعانىن ايتادى. ماسەلەنىڭ انىق-قانىعىنا كوز جەتكىزۋ ءۇشىن ەڭبەكشى-قازاق اۋدانىنا قاراستى شەلەك اۋىلدىق وكۋرگىنە بارعان بىرلەستىك مۇشەلەرى، ونداعى كوشى-قون قىزمەتىندە شىنىمەن اشىقتىق جوق ەكەنىن بايقاعان.

فوتو: QT.

اتالعان ماسەلەلەردى قولعا العان بىرلەستىك الداعى ۋاقىتتا ەسىك، ىلە اۋدانى، ۇزىناعاش سىندى ورتالىقتارعا بارۋدى كوزدەپ وتىر. وسى جۇمىستاردىڭ قورىتىندىسىنان كەيىن، تەك دەلدالدارعا عانا پايدا تۇسىرەتىن، قاتىستى ورگاندار مەن قۇجات تاپسىرۋشىلاردى اۋرە-سارساڭعا سالاتىن كەيبىر قاجەتسىز قۇجاتتاردى الىپ تاستاۋ مەن ءتۇرلى كەدەرگىلەردىڭ جويىلۋىن دا تالاپ ەتۋگە بولاتىنىن ايتادى.

كەزدەسۋگە جينالعان قانداستاردىڭ پىكىرلەرىنە قۇلاق تۇرگەنىمىزدە، جەرگىلىكتى كوشى-قون مەكەمەلەرىنىڭ ماسەلەگە ءاتۇستى قارايتىنىن كوبىرەك ايتتى. ەكى اينالىپ سۇراعان ماسەلەگە قاباق شىتىپ، داۋىس كوتەرەتىن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردەن ابدەن شارشاپ، اتامەكەنگە دەگەن ىنتا-پەيىلىنىڭ ءپاس بولىپ قالاتىنىن دا جاسىرمايدى. بۇدان وزگەدە بىرقاتار پروبلەمالاردى ارنايى تاقىرىپتى، كولەمدى ساراپتامالىق ماتەريالدى قاجەت ەتپەك.

قىتايداعى قازاق ماسەلەسىن شەشۋ ءوز الدىنا، وتانعا ورالعان قانداستاردى سابىلتقان سارساڭ ءجۇرىس، قاساڭ قاعيدا، قابات-قابات قاتتاما قۇجاتتاردىڭ اۋرەسىن شەشۋ قازاق بيلىگىنىڭ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءوز قولىندا ەمەس پە. شەكارا سىرتىنداعى قازاق تاعدىرىن كورە وتىرىپ، ءوزىم دەگەنگە بۇل بيلىك قاشان باۋىرىن جىلىتادى؟!

“The Qazaq Times”