فوتو: Informburo.kz

ناۋرىز ايىندا استانا قالاسىندا ورتالىق ازيا ەلدەرى باسشىلارىنىڭ ءسامميتى ءوتتى. ساراپشىلار بۇل كەزدەسۋگە «كەزەكتى باس قوسۋلاردىڭ ءبىرى» - دەگەن باعا بەردى. مەملەكەت باسشىلارىنىڭ وزدەرى دە ءسامميتتىڭ پىكىر الماسۋ فورماتىندا وتەتىنىن مالىمدەدى. وسىعان بايلانىستى بۇگىن ءبىز «ورتالىق ازيا ەلدەرىنە وداق قۇرۋعا نە كەدەرگى؟» - دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەپ كورۋدى ءجون كوردىك.

ورتالىق ازيا ەلدەرى بۇعان دەيىن بىرنەشە رەت وداق قۇرۋعا تالپىنىستار جاساعان. بىراق ونىڭ بارلىعى جەكەلەگەن ادامداردىڭ اسەرىنەن جۇزەگە اسپاعان. وسى ۋاقىتقا دەيىن كوپتەگەن ساراپشىلار «ورتالىق ازيا وداعىن قۇرۋعا ديكتاتورلىق جۇيە كەدەرگى» - دەگەن وي ايتىپ كەلگەن. ولاردىڭ بۇلاي دەپ پىكىر ايتۋىنا سەبەپتە جوق ەمەس. ويتكەنى بۇعان دەيىن قازاقستان تاراپى ۇسىنعان ايماقتىق ينتەگراتسيالىق جوبالارعا وزبەكستان پرەزيدەنتى يسلام كارىموۆ قارسىلىق تانىتقان. سالدارىنان بارلىق ينتەگراتسيالىق جوبالار قۇردىمعا كەتكەن. بىراق قازىر جاعداي وزگەردى. وزبەكستاندا بيلىك باسىنا شاۆكات ميرزيەەۆتىڭ كەلۋىمەن قازاقستانمەن اراداعى قارىم-قاتىناس جاڭا دەڭگەيگە كوتەرىلدى. ايماق باسشىلارى اراعا 13 جىل سالىپ استانا قالاسىندا باس قوستى. وداق قۇرۋ جونىندە ەشقانداي باستاما كوتەرمەسە دە ىشكى ماسەلەلەردى ءۇشىنشى ءبىر جاقتىڭ كومەگىنسىز شەشۋگە ۋاعدالاستى.

جالپى، قازىر اقش، رەسەي، قىتاي، ەۋرووداق، تۇركيا، يران سياقتى الەمدىك دەرجاۆالار اراسىندا ورتالىق ازيا ءۇشىن تالاس ءجۇرىپ جاتقانى بەلگىلى. بۇرىن ايماقتاعى بەس مەملەكەتكە بىرىگىپ وداق قۇرۋعا جەكەلەگەن ادامداردىڭ ەگويزىمى كەدەرگى بولسا، قازىر بۇعان جوعارىدا اتالعان الپاۋىت مەملەكەتتەردىڭ مۇددەلەرى قوسىلدى. بۇلاي دەيتىن سەبەبىمىز اقش-تان باستاپ، رەسەيگە دەيىن ورتالىق ازيانى ۋىسىنان شىعارىپ الماس ءۇشىن بارىن سالۋدا. وسى ماقساتتا رەسەي ەاەو مەن اۋعانستاندى جەلەۋ ەتىپ ايماقتاعى ءوز ۇستەمدىگىن ودان سايىن كۇشەيتۋدى ويلاسا، اقش باراك وبامانىڭ كەزىندە قابىلدانعان س5+1 جوباسىن قايتا جانداندىرۋدا. ال قىتاي ايماق ەلدەرىنە «ءبىر بەلدەۋ-ءبىر جول» ستراتەگياسى اياسىندا وڭدى-سولدى نەسيە تاراتۋدا. ءبىر سوزبەن ايتقاندا تارتىس جىل وتكەن سايىن قىزا تۇسۋدە.

بىراق ءدال وسى جەردە وقىرمان قاۋىمدا «ورتالىق ازيا ەلدەرى نەگە ءوز كۇشىمەن وداق نەمەسە قانداي دا ءبىر ۇيىم قۇرمايدى؟» - دەگەن سۇراق تۋى مۇمكىن. ونداي سۇراقتىڭ تۋى زاڭدى دا. سەبەبى ايماقتاعى بەس مەملەكەتتىڭ بەسەۋىنىڭ دە بيلىگى ەل حالقىنا 27 جىل بويى جارقىن بولاشاق پەن ەكونوميكالىق قۋاتتىڭ ەلليۋزياسىن ناسيحاتتاپ كەلگەن. ولاي بولسا جوعارىدا قويىلعان سۇراققا قىسقاشا جاۋاپ بەرىپ كورەيىك.

ورتالىق ازياداعى قازاقستان، وزبەكستان، قىرعىزستان، تاجىكستان جانە تۇركىمەنستاننىڭ بىرىككەن ىشكى جالپى ءونىمى شامامەن 300 ملرد دوللاردى قۇرايدى. جالپى حالىق سانى 75 ميلليونعا جەتەر-جەتپەس. سالىستىرمالى تۇردە الاتىن بولساق، اقش، رەسەي، قىتايدى ەسەپتەمەگەندە جالعىز تۇركيانىڭ جالپى ىشكى ءونىمى 1,25 تريلليون دوللار. حالىق سانى 70 ميلليون ادام. ال ايماققا تىكەلەي اسەرى بار يراننىڭ جالپى ىشكى ءونىمى 1 تريلليون دوللار. حالىق سانى 90 ميلليون ادام. ەندى ەسەپتەي بەرىڭىز ورتالىق ازياداعى بەس مەملەكەتتىڭ سىرتقى كۇشتەرگە قارسى تۇرۋعا قانشالىقتى قاۋقارى بار ەكەنىن. دەسە دە ورتالىق ازيا ەلدەرى بىرىكسە كۇش بولاتىنىندا ايتا كەتكەن ءجون. سەبەبى ايماق تابيعي قازبا بايلىققا باي جانە گەوگرافيالىق جاعدايى وتە قولايلى. ورتالىق ازيا باتىس پەن شىعىستى جالعايتىن التىن كوپىر دەسەك، وندا قازاقستان مەن وزبەكستان باستاعان بەس مەملەكەت بىرىكسە ۇلكەن كۇشكە اينالاتىنى ءسوزسىز.

“The Qazaq Times”