اشارشىلىق زاردابىن تارتۋشىلار - ونى «قولدان جاساۋشىلاردىڭ» قۇربانى

2017 جىلى بارلىعى 51 ەلدە 124 ميلليون ادام ازىق-تۇلىك جەتىسپەۋشىلىگىنىڭ زاردابىن تارتقان. مۇنداي مالىمەت ازىق-تۇلىك داعدارىسى جونىندەگى عالامدىق باياندامانىڭ سوڭعى نۇسقاسىندا جاريالاندى. ساراپتاپ كورەر بولساق، اشارشىلىققا ۇشىراعاندار 2016 جىلمەن سالىستىرعاندا 11 ميلليونعا كوپ ەكەن.

اتالعان بايانداما ەۋروپالىق وداق، بۇۇ-نىڭ ازىق-تۇلىك جانە اۋىل شارۋاشىلىق ۇيىمى جانە بۇۇ-عا مۇشە ەلدەرگە ارنالعان بۇكىلالەمدىك ازىق-تۇلىك باعدارلاماسى تاراپىنان جاسالدى. باياندامادا قازىرگى تاڭداعى اشارشىلىقتىڭ قانشالىقتى اۋىر دەڭگەيدە ەكەندىگى، قانشاما مىڭ ادام ءومىرىنىڭ قىل ۇسىندە تۇرعاندىعى اشىق ايتىلدى. اشارشىلىق زاردابىن تارتۋشىلار سانىنىڭ بۇلايشا ۇدەمەلى تۇردە وسۋىنە ميانماداعى، نيگەريانىڭ سولتۇستىك-شىعىسىنداعى، كونگو دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسىنداعى، وڭتۇستىك سۋدانداعى جانە يەمەندەگى قاۋىپسىزدىك شارالارىنىڭ جوقتىعى مەن قاقتىعىستاردىڭ ۋشىعۋى سەبەپ بولعان. ۇزاققا سوزىلعان قۇرعاقشىلىق جاعداي دا افريكانىڭ وڭتۇستىك جانە شىعىس بولىكتەرىندەگى ونسىز دا ازىق-تۇلىك جەتىسپەيتىن ەلدەردەگى جاعدايدى ودان بەتەر قيىنداتىپ جىبەرگەن.

اشارشىلىقتىڭ ەڭ باستى سەبەبى — ساياسي قاقتىعىستار

بايانداماعا سۇيەنىپ ايتساق، نەگىزگى 18 ەلدەگى اشارشىلىق (ونىڭ 15-ءى افريكا مەن تاياۋ شىعىس ەلدەرى) قولدان جاسالۋدا، ياعني جاعداي تولاسسىز تۇردە جالعاسقان قاقتىعىستاردىڭ سالدارىنان بولىپ وتىر. بۇل - دۇنيەجۇزى بويىنشا ازىق-تۇلىك جەتىسپەۋشىلىگىنىڭ نەگىزگى سەبەبى، ياعني وسى تەكتەس جاعدايلاردىڭ 60 پايىزىن قۇراپ، 74 ميلليون ادامدى قامتيدى.

تابيعي اپات بولىپ سانالاتىن قۇرعاقشىلىق 23 ەلدە تىركەلسە، ستاتيستيكا بويىنشا 39 ميلليون ادام ىشەرگە اس تابا الماۋدا.  بۇل ەلدەردىڭ ۇشتەن ەكىسى افريكادا ورنالاسقان.

الدا اۋىر جول كۇتىپ تۇر

2018 جىلى دا ازىق-تۇلىك داعدارىسىنىڭ نەگىزگى سەبەبى قاقتىعىستار بولىپ قالماق. سونداي حالىقارالىق قاقتىعىستار جايلاعان ەلدەردىڭ تىزىمىنە اۋعانستان، ورتالىق افريكا رەسپۋبليكاسى، كونگو دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسى، نيگەريانىڭ سولتۇستىك-شىعىسى، چاد وزەنىنىڭ توڭىرەگى، وڭتۇستىك سۋدان، ءسۇريا، يەمەن، ليۆيا جانە ساحەل (مالي جانە نيگەر) ەلدەرى كىرەدى.

اسىرەسە، يەمەن اشارشىلىق زاردابىن بارىنەن دە قاتتى تارتۋى مۇمكىن. سەبەبى، قازىرگى تاڭدا يەمەندە ەكونوميكالىق داعدارىسپەن قوسا، قاۋىپتى اۋرۋ ءورشىپ تۇرعان كورىنەدى.

قۇرعاقشىلىق دەندەگەن ەلدەر قاتارىنا ءسوماليدىڭ جايىلىمدىق ايماقتارى،  ەفيوپيانىڭ وڭتۇستىك-شىعىسى، كەنيانىڭ شىعىس بولىگى، سونىمەن قاتار، سەنەگال، چاد، نيگەر، مالي، ماۆريتانيا بۋركينو فاسو ەلدەرىمەن قوسا، باتىس افريكا مەن ساحەل مەملەكەتتەرى دە جاتادى.

بارماق تىستەپ قالمايىق...

ازىق-تۇلىك داعدارىسى تۋرالى عالامدىق بايانداما بىرقاتار دەرەككوزدەردەن ايماقتىق جانە ۇلتتىق مالىمەتتەردى بىرىكتىرىپ، ساراپتاما جاساپ، سول ارقىلى گۋمانيتارلىق كومەكپەن جاعدايدى ءبىرجولا جويماسا دا، الدىن الۋعا بولاتىنىن حابارلادى.

بۇكىلالەمدىك ازىق-تۇلىك باعدارلاماسى مەن ەۋروپالىق وداق تاراپىنان 2016 جىلعى بۇكىلالەمدىك سامميتتە قۇرىلعان ازىق-تۇلىك داعدارىسىنا قارسى عالامدىق كۇرەس جەلىسى الەمدىك گۋمانيتارلىق كومەك كورسەتۋ بويىنشا ۇيىتقى بولادى دەپ كۇتىلۋدە.

"قاقتىعىستار مەن كليماتتىق وزگەرىستەردىڭ سالدارى ورنى تولماس قايعىلى وكىنىشتەر مەن بارماق تىستەر جايتتارعا سەبەپ بولۋى مۇمكىن: بۇگىندە ميلليونداعان ادامنىڭ ىشەرگە اسى جوق. اسكەري ارەكەتتەرگە دەرەۋ نۇكتە قويىپ، دۇنيەجۇزىلىك دەڭگەيدە بىرلەسىپ ارەكەت ەتۋىمىز كەرەك. نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىرعان عالامدىق بايانداما باسىمىزداعى داعدارىستىڭ اۋقىمىن كورسەتىپ قانا قويمايدى، سونىمەن قاتار ەگەر ءبىز ساياسي كۇشىمىز بەن جاڭا تەحنولوگيالارىمىزدى بىرىكتىرسەك، قازىرگىدەن الدەقايدا تۇراقتى دا تىنىش، ءارى بەيبىت پلانەتا ورناتا الاتىنىمىزدى بىلدىرەدى. سول ءۇشىن ۋاقىت جوعالتپاۋدى وتىنەمىن" ، - دەدى بۇكىلالەمدىك ازىق-تۇلىك باعدارلاماسىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى دەۆيد بيسلي.

“The Qazaq Times”