قىتاي ۇكىمەتىنىڭ قۋعىن-سۇرگىنىنە ۇشىراپ، قۇراما شتاتتا ساياسي باسپانا العان تانىمال قىتايلىق قۇقىق قورعاۋشى يان جيانلي، 20 ناۋرىز كۇنى جەنەۆادا وتكەن بۇۇ ادام قۇقىقتارى جونىندەگى كەڭەستىڭ 37-ءشى وتىرىسىندا كوممۋنيستىك قىتاي بيلىگىن «ادام قۇقىقتارىن اياق استى ەتۋدە» دەپ ايىپتادى. بۇل تۋرالى تايۋاندىق (تايۆان) Eposh Times حابارلادى.

يان جيانلي كەزەكتى ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ اتىنان بۇۇ ادام قۇقىقتارى جونىندەگى كەڭەسكە باقىلاۋشى رەتىندە ءسوز سويلەۋگە شاقىرىلعان. حابارعا قاراعاندا، بۇۇ وتىرىسىنان بۇرىن دا قىتايدىڭ رەسمي وكىلدەرى ونىڭ جينالىسقا قاتىسۋىنا كەدەرگى جاساۋعا تىرىسقان. يان ءجيانليدىڭ ايتۋىنشا، بۇل ارەكەتتەر ونىڭ ادام قۇقىعىن قورعاۋ كۇرەسىن جالعاستىرا بەرۋگە يتەرمەلەگەن.  بۇۇ وتىرىسىندا ءسوز العان يان جيانليگە قىتايدىڭ رەسمي وكىلدەرى جاعىنان ءۇش رەت قارسىلىق ءبىلدىرىلىپ، ونىڭ ءسوزىن تەرىستەۋگە تىرىسقان.

اتالعان جينالىستا ءسوز العان يان جيانلي: «توراعا مىرزا، مەن قىتاي ازاماتى يان جيانلي. مۇندا بۇۇ باقىلاۋشىسى رەتىندە سويلەمەكپىن. الدىمەن كەڭەسكە قاتىسۋشىلارعا قوياتىن ءبىر سۇراعىم بار: قىتاي كوممۋنيستىك رەجيمى بۇل جەردە قىتايعا وكىلدىك ەتە الا ما؟»، – دەگەن سۇراۋىن ورتاعا سالدى. وسى كەزدە قىتايدىڭ رەسمي وكىلدەرى ونىڭ ءسوزىن ءبولىپ: «توراعا مىرزا، قىتاي تارابى بۇل وكىلدىڭ تولىمدىلىعىنا كۇمانمەن قارايدى»، – دەپ، يان جيانليدىڭ ءوز پىكىرىن بىلدىرۋىنە قارسى ەكەنىن جەتكىزدى. الايدا، كەڭەس توراعاسى يان جيانليدىڭ وكىلدىگىن راستاپ، ونىڭ ءسوز سويلەۋگە قۇقىلى ەكەنىن جەتكىزدى.

قىتايلىق رەسمي وكىلدەر يان ءجيانليدىڭ سوزىنە قارسىلىق بىلدىرۋدە. فوتو: WSHYTKM.

ەكى كۇننەن كەيىن يان اقپارات قۇرالدارىنا بەرگەن سۇحباتىندا: «بۇل كوممۋنيستىك قىتاي رەجيمىمەن العاش رەت بەتپە-بەت كەلۋىم ەمەس. 2013 جىلدان بەرى بۇۇ ادام قۇقىقتارى كەڭەسىندە بۇل مۇمكىندىكتى الۋ ءۇشىن قۇلشىنىپ كەلدىم. مىنە، وسى جولى بۇۇ ادام قۇقىقتارى جونىندەگى كەڭەستە 90 سەكۋند ءسوز سويلەۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدىم. مۇنداي كەڭەستەردە قكپ-نىڭ دەلەگاتسياسى مەنىڭ سۇراعىما جاۋاپ قايتارمادى. ولار بۇل سۇراققا جاۋاپ بەرۋى كەرەك»، – دەگەن.

ول اتالعان كەڭەستە ءۇش رەت كەدەرگى جاسالعان 90 سەكۋندتىق سوزىندە، 1949 جىلى كوممۋنيستىك قىتاي رەجيمى بيلىك قۇرعاننان بەرى جۇرگىزگەن ساياسي قادامدارى ميلليونداعان ادامنىڭ قۇقىعىن اۋىر دارەجەدە تاپتاعانىن ايتىپ ۇلگەرگەن. ايتالىق، «جەر رەفورماسى»، «وڭشىلدىققا قارسى كۇرەس»، «مادەنيەت رەۆوليۋتسياسى»، «4 ماۋسىم قوزعالىسى»، «فا لۋنگوڭ قوزعالىسىن جانىشتاۋ» سىندى ساياسي قادامداردىڭ سەريالارى، جاقىنداعى كوممۋنيستىك يدەولوگيانى نىعايتۋ ساياساتى، قۇقىق قورعاۋشىلارعا قىسىم كورسەتۋ، ءدىني قۇلشىلىق ورىندارىن قيراتۋ قاتارلى ارەكەتتەر ميلليارد تۇرعىننىڭ قۇقىعىن تاپتاپ، نەشە ءجۇز مىڭداعان ادامدى قۇربان ەتكەنىن سىنعا الدى.

“The Qazaq Times”