ۇشاق ۇلگىسىندەگى جاپون پويىزى تۋرالى بىلەسىز بە؟

جاپونيا ءتۇرلى تەحنولوگيالاردى دامىتىۋ ارقىلى الەم ەلدەرىنە ۇلگى بولىپ كەلەدى. اسىرەسە نانوتەحنولوگيالاردى جەتىك مەڭگەرۋىنىڭ ارقاسىندا قازىرگى حالىقارالىق ارەنادا جاڭا بەدەلگە يە بولىپ وتىر. جاپونيانىڭ وسىلاي تانىمال بولۋىنا ىقپال ەتىپ وتىرعان وزىق تەحنولوگيالارىنىڭ ءبىرى - شينكانسەن دەپ اتالاتىن جوعارى جىلدامدىقتى پويىزى. ال بۇل پويىز تۋرالى نەنى بىلۋگە بولادى؟ قىسقاشا توقتالىپ كورەيىك. 

شينكانسەننىڭ بىرنەشە ءتۇرى بار. ماسەلەن،  «حايابۋسا» (سۇڭقار) — جاسىل ءتۇستى، بۇيىرىندە قىزعىلت جولاعى بار ۇزىن تۇمسىق پويىز،  توكيو مەن شين - ءاوموريدىڭ اراسىن جالعايدى. 2011 جىلدىڭ 5 ناۋرىزىندا العاش جولعا شىققان «حايابۋسانىڭ» ەڭ جوعارى جىلدامدىعى 320 كم/س. ۇزىن تۇمسىقتى سۋپەرپويىزدىڭ ءتۇسى مەن ءپىشىنى «سۇڭقارداي سامعاۋ» ماعىناسىن بەينەلەيدى. «حايابۋسا» توكيو مەن شين -اوموري اراسىن (674,9 شاقىرىم) 3 ساعات 10 مينۋتتا باسىپ وتەدى. «حايابۋسانىڭ» 15 مەترلىك تۇمسىعى سىعىلعان اۋانىڭ تولقىن كۇشىن ازايتۋ ءۇشىن جاسالعان.

«حايابۋسا» شينكانسەنىنىڭ ۆاگونى «Gan Class»  ءبىرىنشى دەڭگەيلى ۇشاق ۇلگىسىمەن جوبالانعان. سالونداعى جانعا جايلى اتموسفەرا جولاۋشىلار ۇشاقتا وتىرعانداي سەزىنۋ ءۇشىن جاسالعان. ورىندىقتارى اۆتوماتتى باسقارۋ ارقىلى قوزعالادى. ارقاسى 45 گرادۋسقا شالقاياتىن ورىندىقتىڭ ارنايى تەتىگىن باسۋ ارقىلى جولسەرىكتى شاقىراسىز. ۇشاق ستيۋاردەسساسى مەن شينكانسەن جولسەرىگىنىڭ فۋنكتسيالىق ايىرماشىلىعى كوپ ەمەس. سۋپەرپويىزدىڭ جولسەرىك قىزدارى جۇمىس باستالماس بۇرىن 87 پۋنكت بويىنشا تەكسەرۋدەن وتەدى ەكەن. ونىڭ ىشىنە بەت-الپەت پەن ۇنەمى كۇلىمسىرەۋدى ۇمىتپاۋ ءپرينتسيپى دە كىرەدى.

باسقا پويىزدارمەن سالىستىرعاندا شينكانسەننىڭ ستانتسيا ارالىق قاشىقتىعى ۇلكەن. ماشينيستكە تۇسەر سالماق تا جەڭىل ەمەس. شينكانسەن جۇرگىزۋشىسى كولىك ورنىنان قوزعالعان ساتتەن باستاپ مەجەلى جەرىنە جەتكەنگە دەيىن قاشىقتىق پەن ۋاقىتتى وي ەلەگىنەن وتكىزىپ وتىرادى ەكەن.

قاۋىپسىزدىك، ىڭعايلىلىق، جىلدامدىق، دالدىك پرينتسيپتەرىن نەگىزگە الىپ جاسالعان جاپون شينكانسەنىنىڭ ءىشى دە ۇلتتىق ەرەكشەلىكتى تانىتادى. كيۋسيۋ شينكانسەن جۇيەسىندەگى جاڭادان جاسالعان № 800 سەريالى «تسۋبامە» (قارلىعاش) كولىگىنە كىرگەندە جاپون ءۇيى ەسكە تۇسەدى. شينكانسەننىڭ ماڭدايىنداعى قوس جانار (شام) قارلىعاشتىڭ كوزى بولسا، ءسال تومەندەۋ ورنالاسقان ەكى قىزىل سىزىق قۇستىڭ ۇشقانداعى ءىزىن بەينەلەيدى. شينكانسەننىڭ ءۇستى، قارلىعاشتىڭ توبەسىنەن اۋمايدى. وسى قارلىعاش بەينەسىندەگى سۋپەرپويىزدىڭ ىشكى جابدىعى كيۋسيۋ ايماعىنداعى ماتەريالداردان جاسالعان. ورىندىق نيشيدزين-وري كەزدەمەسىمەن قاپتالعان. كيۋسيۋدىڭ بۇل كەزدەمەسى ءۇش ءتۇستى — روكۋشيو (قويۋ جاسىل), رۋري (جاسىل), كودايۋرۋشي (كۇرەڭ) ورنەكتەرمەن بەدەرلەنگەن.  بۇل وسى وڭىردەگى كەزدەمە توقۋ ونەرىنىڭ ەرەكشەلىگىن تانىتادى. ورىندىق تا كيۋسيۋ اعاشىنان جاسالعان.

جاپون ماماندارى تابيعي تازا ماتەريالدار پسيحولوگيالىق، فيزيكالىق تۇرعىدان پايدالى دەپ بىلگەن. «تسۋبامەنىڭ» سالون جاقتاۋلارى، ۆاگونارالىق ەسىك پەن ەدەنى تولىعىمەن التىن فولگامەن قاپتالعان. سونداي-اق ىشكى جابدىقتار ءۇرۇشي دەگەن اعاشتان الىناتىن جاپون لاگىمەن بويالعان. وسىنداي شينكانسەنمەن شين-وساكادان كاگوشيماچيۋوۋعا دەيىن 3 ساعات 45 مينۋتتا (بۇرىن 5 ساعات 2 مينۋت بولاتىن), حاكاتادان كاگوشيماچيۋوۋعا 1 ساعات 19 مينۋتتا (بۇرىن 2 ساعات 12 مينۋت بولاتىن) جەتەدى.

جاڭا جۇردەك پويىز ەكولوگيالىق تالاپتارعا ساي، ەنەرگيا ۇنەمدەۋدە ۇتىمدى. № 700 سەرياسىمەن شىققان نودزومي (مۇرات) كولىگى 270 كم/س جىلدامدىقپەن جۇرەدى. ال باتىسىنداعى حاكاتاعا 300 كم/س جىلدامدىقپەن قاتىنايدى. بۇل پويىزدىڭ الدىڭعى ۆاگونى ۇشاق كونسترۋكتسياسى نەگىزىندە جاسالعان. بارلىق شينكانسەندەر سياقتى بۇل پويىزدىڭ  دا ۆاگوندارىنىڭ اراسى تولىعىمەن جابىلعان. بۇل دىبىس تۋدىرماۋ جانە جەلدىڭ كۇشىنە توتەپ بەرۋ ءۇشىن قاجەت. توكايدو - شينكانسەن جەلىسىمەن كۇنىنە 300 ەلەكتر پويىز جۇرەدى. 1964 جىلعى شينكانسەندەر از راديۋستى بۇرىلىستارعا ارنالعان ەدى. № 700 سەريالى جاڭا ۇلگىدەگى قوندىرعى جىلدامدىق ۇلعايتۋعا مۇمكىندىك بەردى. ەنەرگيا 19 پايىزعا ۇنەمدەلىپ، ۋاقىت اناعۇرلىم قىسقارتىلدى. وسى ۇلگىدەگى «نودزومي» — جاپون تەحنولوگياسىنىڭ جەتىستىگى بولىپ تابىلادى. سالونننىڭ جايلىلىعى وتە جوعارى دەڭگەيدە. بۇندا ءار جولاۋشى ءۇشىن زاريادتايتىن تەتىك، جەلىسىز ينتەرنەت جۇمىس ىستەيدى.

شارافات جىلقىباەۆا، جاپونتانۋشى

“The Qazaq Times”