فوتو: Anadolu Ajansı

وزبەكستاندا بيلىك باسىنا شاۆكات ميرزيەەۆ كەلگەلى بەرى رەسمي تاشكەنتتىڭ سىرتقى ساياساتتاعى كوزقاراسى وزگەرگەنى بەلگىلى. ونى وسى ۋاقىتقا دەيىن شەتەلدىك باق وكىلدەرىنەن باستاپ، قازاقستاندىق جۋرناليستەرگە دەيىن سان مارتە جازىپ، سىزىپ، ايتىپ تاستادى. بىراق بۇگىن ءبىز ول جايىندا ەمەس شاۆكات ميرزيەەۆتىڭ اراعا 20 جىل سالىپ تۇركياعا جاساعان رەسمي ءىس-ساپارى جايىندا ءسوز قوزعايتىن بولامىز.

قازان ايىنىڭ 25-ءسى كۇنى وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيەەۆ 20 جىلدىق ۇزىلىستەن كەيىن تۇركيا استاناسى انكاراعا ات باسىن بۇردى. ونى تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعان جەكە قابىلداپ، ەكى ەل باسشىلارى جالپى قۇنى 3,5 ميلليارد دوللاردى قۇرايتىن 20-دان استام قۇجاتقا قول قويدى. كەزدەسۋ بارىسىندا رەجەپ تايىپ ەردوعان: «ءبىز بارلىق سالادا وزبەكستاننىڭ مىقتى مەملەكەت بولعانىن قالايمىز» - دەپ مالىمدەدى. ال ءوز كەزەگىندە شاۆكات ميرزيەەۆ 20 جىلدىق ۇزىلىستەن كەيىن انكاراعا ساعىنىپ جەتكەنىن ايتتى. بۇنىڭ بارلىعى ارينە باۋىرلاس ەكى ەلدىڭ باسشىلارى كەزدەسكەندە ايتىلا بەرەتىن سوزدەر ەكەنى بەلگىلى. بۇنداي سوزدەردى سوڭعى كەزدەرى قازاقستان بيلىگىن «جەردەن الىپ، جەرگە سالىپ» سىناپ جۇرگەن المازبەك اتامباەۆ تا نازارباەۆپەن كەزدەسۋىندە ايتقان، كەزىندە. ماسەلە بۇندا ەمەس. ماسەلە 20 جىلدان بەرى تۇرالاپ قالعان وزبەك-تۇرىك قارىم-قاتىناسىنىڭ قايتا جاندانا باستاۋىندا. ەستەرىڭىزدە بولسا وسىدان 20 جىل بۇرىن رەسمي انكارا بيلىگى يسلام كارىموۆكە «وزبەكستانعا ينۆەستيتسيا تارتۋعا، ەلدى لاتىن الىپبيىنە كوشىرۋگە، دامۋدىڭ جاڭا دەڭگەيىنە كوتەرىلۋگە كومەكتەسەمىز» دەپ ۋادە بەرگەن بولاتىن. بىراق بۇنىڭ بارلىعى ارينە تەگىن ەمەس ەكەنى بەلگىلى. ول ءۇشىن وزبەكستان بيلىگى كەشە عانا ءبولىنىپ شىققان رەسەيدەن ىرگەسىن اۋلاق سالىپ، ناتو مەن باتىس ەلدەرىن قولداۋى ءتيىس بولعان. الايدا يسلام كارىموۆ تۇركيا بيلىگى قويعان تالاپتاردىڭ ەشقايسىسىن ورىنداماي رەسەيدەن دە، ناتو-دان دا سىرت اينالىپ، جابىق ەسىك ساياساتىن ۇستانعان ەدى. وسىدان كەيىن ەكى ەل اراسىنداعى قارىم-قاتىناس تۇپ-تۋرا 20 جىلعا توقتاعان. ال ونىڭ قايتا جاندانۋىنا كىمنىڭ سەبەپكەر بولعانى بىزگە بەلگىسىز. ءبىر بەلگىلىسى بيلىك باسىنا شاۆكات ميرزيەەۆ كەلگەلى وزبەكستاندا كوپتەگەن دۇنيەلەر وزگەرۋدە.

جالپى شاۆكات ميرزيەەۆتىڭ اراعا 20 جىل سالىپ انكاراعا جاساعان ءىس-ساپارىنا شەتەلدىك جانە تۇركيالىق ساراپشىلار وڭ باعا بەرۋدە. وعان سەبەپ تە جوق ەمەس. ويتكەنى تۇركيا بيلىگى ءۇشىن وزبەكستان پرەزيدەنتىنىڭ كەلۋى ورتالىق ازيادا ءوز ىقپالىن كۇشەيتۋ ءۇشىن ۇلكەن مۇمكىندىكتەر تۋدىرىپ وتىر. مىسالى رەسمي انكارا شاۆكات ميرزيەەۆ ارقىلى ناتو-عا، اقش-قا ءوز ءسوزىن جۇرگىزە الادى. سەبەبى وزبەكستان اۋعانستانعا اپاراتىن التىن كوپىر. ال سوڭعى ۋاقىتتارى اقش، ناتو جانە رەسەي اراسىندا اۋعانستان ءۇشىن ءجۇرىپ جاتقان كۇرەستى ەسكەرسەڭىز، وندا رەجەپ تايىپ ەردوعاننىڭ شاۆكات ميرزيەەۆپەن كەزدەسۋى انكارا ءۇشىن وتە ءتيىمدى ەكەندىگىنە كوز جەتكىزەسىز. ال ەندى «بۇل كەزدەسۋ وزبەكستان ءۇشىن نە بەرەدى؟» دەگەن سۇراققا كەلەتىن بولساق، بۇل جەردە تاشكەنتتىڭ قاي جاعىنان الىپ قاراساڭىز دا ۇتىلمايتىنىن بايقايسىز. وزبەكستان ساراپشىلارىنىڭ سوزىنشە، تاشكەنتتىڭ انكارامەن اراداعى قارىم-قاتىناسىن جاقسارتۋى ەلگە سىرتتان كەلەتىن ينۆەستيتسيا كولەمىن ارتتىرۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى، تۇركيا قارۋ-جاراعىن تەگىن بولماسا دا ارزان باعامەن الۋعا مۇمكىندىك تۋعىزادى جانە ەڭ ماڭىزدىسى الەم الپاۋىتتارىنا جۇتىلىپ كەتپەۋگە كومەكتەسەدى.

ەندى «ءۇش كۇنگە سوزىلعان شاۆكات ميرزيەەۆ پەن رەجەپ تايىپ ەردوعاننىڭ كەزدەسۋى قازاقستان ءۇشىن نە بەرەدى؟» دەگەنگە كەلسەك. وسىعان دەيىن رەسەيلىك جانە باتىس ەلدەرىنىڭ ساراپشىلارى قازاقستان مەن وزبەكستاندى ورتالىق ازياداعى كوشباسشىلىق ءۇشىن ءبىر-بىرىنە باقتالاس ەلدەر دەپ ەسەپتەپ كەلگەن بولاتىن. بىراق بيلىك باسىنا شاۆكات ميرزيەەۆتىڭ كەلۋى بۇل پىكىردى جوققا شىعاردى. قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ پەن وزبەكستان باسشىسى شاۆكات ميرزيەەۆ الەم جۇرتشىلىعىنا باۋىرلاس ەل ەكەندىكتەرىن وسى قىسقا ۋاقىت ارالىعىندا دالەلدەپ ۇلگەردى. ميرزيەەۆتىڭ پرەزيدەنت بولىپ سايلانۋىنان كەيىن ۇزاق جىلداردان بەرى تۇرالاپ قالعان ورتالىق ازياداعى باۋىرلاس مەملەكەتتەردىڭ ينتەگراتسياسى قايتا جاندانا باستادى. وعان سوڭعى ۋاقىتتار قازاق-وزبەك، وزبەك-قىرعىز قارىم-قاتىناسىنداعى جاعدايلاردى مىسالعا الا بەرسەڭىز بولادى. ال وعان شاۆكات ميرزيەەۆ پەن رەجەپ تايىپ ەردوعاننىڭ كەزدەسۋىن قوسساڭىز وندا سوڭعى كەزدەرى تۇركى تىلدەس مەملەكەتتەردىڭ تىپتەن جاقىنداسا تۇسكەنىن بايقايسىز. ال جاقىندا نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ازەربايجانعا رەسمي ءىس-ساپارمەن باراتىنان ەسكەرسەڭىز، وندا بۇل ارادان تۇركى تىلدەس ەلدەردىڭ ينتەگراتسياسى جىل وتكەن سايىن كۇشەيىپ كەلە جاتقانىن كورەسىز. جالپى سوڭعى ۋاقىتتارى الەمدە بولىپ جاتقان گەوساياسي تارتىستار پەن الپاۋىتتار ويىنىنا قاراپ تۇركى تىلدەس ەلدەرىڭ باسشىلارى ەرىكسىز بولسا دا ءبىر-بىرىمەن جاقىن قارىم-قاتىناس ورناتىپ جاتقانىن باتىس ەلدەرىنىڭ ساراپشىلارى بىزگە دەيىن دە سان مارتە ايتقان بولاتىن. ال ءبىزدىڭ ولاردىڭ ايتقاندارىنا الىپ-قوسارىمىز جوق.

“The Qazaq Times”