باۋىرلاس قىرعىز-وزبەك تاتۋلىققا بەت بۇردى

قىرعىز ورتالىق قالاسى بىشكەككە وزبەكستان پرەمەر-ءمينيسترى كەلىپ، ەكى ۇكىمەت اراسىندا جاڭا كەڭەس ورناپ وتىر. وزبەكستاننىڭ ۇكىمەت باسشىسى ابدۋللا ءارىپوۆ رەسمي ساپارىندا، قىرعىز باسشىسى المازبەك اتامباەۆپەن كەزدەستى. قازىر ەكى ەلدىڭ ۇكىمەت اراسىندا شەكارا داۋلى تۇيىندەرىمەن، ەل ارالىق قارىم-قاتىناستى رەتكە سالۋ ىستەرى تالقىلانۋدا. بۇل وزبەك ەلىندە ورناعان جاڭا ۇكىمەت ساپىنان كەيىن، قىرعىز بەن وزبەك اراسىندا ىنتىماقتاستىقتى جولعا قويعان ۇلكەن قادام دەپ سانالادى.

قىرعىزستاننىڭ ۇكىمەت وكىلدەرى وزبەكستان جوعارى لاۋازىمدىسىنىڭ ساپارى جانە ەكى ەل ۇكىمەتارالىق كوميسسيانىڭ وتىرىسى ەكىجاقتى قارىم-قاتىناستاردىڭ دامۋىنا جاقسى ىقپال كورسەتەدى دەپ باعالاپ وتىر. سونىمەن كورشىلەس ءارى باۋىرلاس ەكى ەل اراسىندا تۇسىنىستىكتەر مەن كەڭشىلىكتەر ورناعالى تۇر دەپ ۇمىتتەنۋگە بولادى.

وزبەك-قىرعىز اراسىندا ورناعان شەكارالىق قايشىلىقتارعا ۇزاق ۋاقىت بولدى. ەكى ەل اراسى يسلام كارىموۆتىڭ تۇسىندا بىردە تاتۋ، بىردە قاتۋ بولدى. وزبەكستان بيلىگىنىڭ اۋىسۋىنان كوپ وتپەي، قىرعىز ەلىنىڭ دە بيلىك ساپى جاڭارۋ الدىندا تۇر. ەندى وڭتۇستىگىمىزدەگى ەكى تۋىس كورشىمىز ىنتىماق ىزدەپ جاتسا قۇبا-قۇپ دەمەسكە بولار ما؟! الايدا، شەكارا وڭىردە قوردالانعان ماسەلە ءبىرشاما كۇردەلى. ەكى ەلگە كەزەك ءوتىپ جاتقان شەكارالىق اۋىلداردىڭ ءبولىس ماسەلەسى، ونداعى قىرعىز، وزبەك ۇلتتارىنىڭ قونىستانۋى، وعان قوسا اسا ماڭىزدى بولعان شەكارالىق سۋ ماسەلەسىن وڭدى شەشۋگە تۋرال كەلەدى.

قازىرگى ۋاقىتتا قىرعىز ۇكىمەتىن باسقارىپ وتىرعان جۇماعۇل سودانبەكوۆ ەكى ەل اراسىنداعى تۇسىنبەستىك پەن ىرىتكىلەردى بۇرىنعى وزبەكستان بيلىگىنىڭ مەنسىنبەۋشىلىگىنەن كەلىپ شىقتى دەگەن پىكىرىن ەكى ۇكىمەت اراسىنداعى وتىرىستا اشىق ورتاعا سالدى. ول سوزىندە: «ون جىلدان بەرى قالىپتاسىپ كەلگەن كىربەڭدىك، پرەزيدەنت كارىموۆتىڭ قاتال ساياساتىنان تۋىندادى. ول كىسى قاتال ادام ەدى. قىرعىزستاندى ءالسىز ەل سانايتىن كوزقاراسىنان اينىمادى. ءتىپتى، سۋ ماسەلەسىنە كەلگەندە سوعىس اشۋ قادامىنا دا بارا جازدادى. مىنە وسىنداي بىرجاقتى، تۋرا ەمەس ساياساتتىڭ سالدارىنان مامىلەلەر بۇزىلعان ەدى. ال، شاۆكات ميرزياەۆ كەلىپ، اتموسفەرا وزگەردى. كورشى ەلدەرمەن مامىلەنى جاقسارتۋ ساياساتىن جولعا قويىپ وتىر. وزبەكستان وسىعان دەيىن وزىمەن شەكتەسكەن ءۇش ەل  – قازاقستان، قىرعىزستان، تاجىكستانمەن دە قارىم-قاتىناسى جاقسى ەمەس ەدى»، – دەدى.

2005 جىلى ءاندىجان وقيعاسى جانە 2010 جىلى قىرعىزستانداعى وش وقيعاسىنان كەيىن ەكى ەل شەكاراسى ءبىر تاراپتى جابىلدى. شەكارالىق قارىم-قاتىناستا قاتاڭداستىرىلدى. بۇل ارينە ەكى ەلدىڭ دە ساۋدا-ساتتىق ىستەرىنە ۇلكەن كەرى اسەرىن تيگىزگەن بولاتىن. دەگەنمەن ءازىردىڭ وزىندە دە ەكى ەل شەكاراسىندا قالىپتى ساۋدا-ساتتىق قالىپتاسىپ كەتە قويعان جوق.

قىرعىزستان مەن وزبەكستان بولىپ العان فەرعانا ايماعى قىرعىز بەن وزبەكتىڭ باستى قايشىلىعى. شەكارا ماڭىندا جانجالدار مەن وق شىعارۋ وقيعالارى اركەزدە دە بولىپ كەلەدى. وسى ماسەلەلەردى ءبىر شەشىمگە شىعارىپ، ەكى ەل اراسىنداعى كىربەڭدىكتى جويۋ ءۇشىن بىلتىرعى جىلدىڭ وسى ۋاقىتىنان بەرى قىرعىز-وزبەك ۇكىمەتتەرى 14 رەت كەزدەسۋ وتىرىسىن وتكىزگەن ەكەن.

بۇل وتىرىستاردىڭ ناقتى ناتيجەلەرى كورىنبەگەن كۇننىڭ وزىندە، ون جىلدان بەرى ءبىر-بىرىنە توڭتەرىس قاراپ كەلگەن باۋىرلاس ەكى ەل، بەرەكە ىزدەپ، تاتۋلىققا بەت بۇرعانى انىق بولدى. قىرعىزستان مەن وزبەكستان اراسىنداعى تاتۋلىق پەن سالقىندىق باۋىرلاس جانە ورتا ازيانى بولە قونىستانعان ءبىز ءۇشىن دە وزىندىك اسەرىن تيگىزەدى. سوندىقتاندا، ۇلى تۇران دالاسىنىڭ قۇدىرەتتى كۇش الۋى ءۇشىن تامىرى ءبىر اعايىننىڭ تاتۋلىعىن ءبىز دە قالار ەدىك.

“The Qazaq Times”