«Qoldauğa dayınmın!»: Ministr mwğalimderdi qwqığı üşin küresuge ündedi

Redakciya Qazaqstannıñ on altınşı bilim jäne ğılım ministri Ashat Aymağambetovpen josparlanğan kölemdi swhbattıñ añdatpa türinde bir qayırımın nazarlarıñızğa wsınadı. Wzaq uaqıt reformadan köz aşpağan otandıq bilim beru jüyesindegi özekti mäseleler – mekteptegi jemqorlıq (Şımkent qalasındağı 125-mekteptiñ keysi mısalında), mwğalimderdiñ qwqığın qorğau, bası artıq şaruağa aralastıru jäne sayasi nauqandarğa tartu, pedagogterdiñ küreske aşıqtığı, QazWU qalaşığınıñ ortayğan daulı jeri, Bolaşaq bağdarlaması tülekteriniñ mindetti merzimin ötegennen keyin şetel asuı, QazVac vakcinasınıñ qauqarı... jöninde aytıladı.

12 säuir küngi OrtKom-da ötken brifingte ministr Ashat Aymağambetov «Sizben bölek, jaqsılap twrıp, emin-erkin söylesu kerek degen twjırımdamağa kelip otırmın. Eger sizdiñ uaqıtıñız bolsa, jaqsılap twrıp kezdesip, bilim-ğılım salasındağı ärtürli mäselelerdi birge talqılasaq, onda siz de köp swraqtarğa derbes äri tolıq jauap alatınıñızğa senimdimin. Sondıqtan uaqıt tapsañız, kezdesip äñgimelessek», – dep uäde bergen edi.

QT: Öziñizge belgili qoğamda qızu talqılanğan  Şımkent qalasında ornalasqan 125-mekteptegi «jemqorlıq» mäselesi. Jartı jıldan beri redakciya osı turalı zerttep-jariyalap keledi. Bügingi tañda istiñ jay-japsarı jaylı tağı qanday mälimetter anıqtaldı? Qay deñgeyde qaralıp jatır?

Ministr: Pedagogterdiñ mañızdı mäselesine köñil audarıp, bir mekteptiñ mısalında bolsın qoğamdıq deñgeyde kötergenderiñiz öte dwrıs. Aqparat qwraldarınıñ mäseleni jarıqqa şığaruı – pedagog märtebesin küşeytudiñ bir jolı. Bwl üşin tek alğıs aytamız. 125-mekteptegi mäsele bıltır qaraşa ayında köterildi. Dereu tekseris jürgizildi, anıqtalğan kemşilikter boyınşa mälimdeme jasaldı. Soğan baylanıstı direktor (ol kezde jwmısta bolmadı – ministr) orınbasarına ayıppwl salındı. Şımkent qalalıq bilim bölimi ministrlik tapsırması negizinde tiisti şara qoldanıp, direktor men orınbasarın qızmetinen bosatqanın habarladı. Biıl da ekinşi tekseris jürdi. Bwl jolı tek osı is qana emes, bilim sapası, jwmıs tärtibi jağınan jan-jaqtı qarap, tereñinen taldadıq. Säykesinşe tağı da keleñsiz jağdaylar jäne kemşilikterge jol berilip kelgeni anıqtaldı. Qazir qajetti şaralar qolğa alınıp jatır. Biraz aqparattı qwqıq qorğau organdarına jinap-buıp ötkizdik. Olar öz qwzireti şeñberinde qarap, bir şeşimge keledi.

Mağan tüsken aqparat boyınşa, ornınan alınğan direktor öz jwmısına oraluğa ärekettenip, basqarmanı sotqa berip jatır. Endi sotqa jüginu är adamnıñ derbes qwqığı. Biraq bir anığı, sot basqarmanıñ lauazımınan bosatu turalı şeşimin özgerissiz qaldırıp, onıñ dwrıs ekenin rastağan. Al aldıñğı direktor apelyaciyağa bergen körinedi. Barlığı zañ ayasında jüredi. Biz öz tarapımızdan jasalatın barlıq şeşimdi qabıldadıq. Endi qazir sottıñ jäne qwziretti organdardıñ şeşimin kütu kerek.

QT: Bwl bir ğana mekteptegi jağday. Respublika boyınşa şe?..

Ministr: Osı tärizdi keleñsiz jağday orın alğan jağdayda tiisti şeşim qabıldanıp jatır. Mısalı, 2020 jäne 2021 jıldarı bizge joldanğan şağımdardıñ 100-den astamı orındı degen twjırımğa keldik. Är şağımğa säykes qajetti şara qabıldandı. Mäselelerdiñ basım böligi ata-analarğa, mektep jäne bölim basşılarına baylanıstı boldı. Zañnıñ aldında bäri birdey. Eger mwğalimderdiñ qwqığı şektelse ne bwzılsa, onda ärine zañğa säykes tiisti şara qabıldaymız jäne qabıldap jatırmız da. Bwyrıq şeñberinen tıs türli esepterdi swratu, mindetine kirmeytin bögde jwmıstarğa tartu, balağattau t.b. sipatta qwqıqtarı bwzılsa, ayıptaluşı tiisti jauapqa tartıladı. Qazir zañda belgilengen tetikter bar.

Olay deytinim… Bwğan deyin, «Pedagog märtebesi turalı zañ» qabıldanbas bwrın osığan wqsas mäseleler qalay qaraldı? Kelgen şağım bilim bölimine keletin, al bölimniñ män-jaydı jan-jaqtı qarauına qwzireti şekteuli edi. Sondıqtan köp jayt şeşim tappay jattı.

QT: Biraq jüyede bäri mwntazday bolğanımen, jergilikti deñgeyde keybir mäseleler eleusiz qaldı. Öñirdegi mamandar mwğalimderdi «sabırğa şaqıru» degen uäjben «basuğa tırısqan», komissiyanıñ zerdeleu jwmısı şaşau jürgen, keybir qwjattar şığarılğan degen de aytıldı. is jüzinde kem-ketigi köp, biraq basşılardıñ sözinde «jaqsı esep» bolıp körinedi. Nege?

Ministr: Naqtı keysti körip otırmız ğoy. Şeşim qabıldandı, sotqa deyin jetti, qwzırlı organdar qarauına aldı, jwmıstan bosatıldı. Osı twsta tağı bir mäsele bar. Aytpasqa bolmas. Key äriptester äleumettik jelilerde mäselesin anonimdi türde aytadı. Jauaptı mamandarğa dereu jağdaydıñ jay-japsarın, qay mektepte bolğanın anıqtaudı tapsırsam, ol kisi aqparat bermey qoyadı. Batıs elderinde, bizde bolsa da, barlıq dünie zañ ayasında qaraladı. Kez kelgen jağday zañğa say qaralıp-şeşiledi. Siz aytqan mısal tärizdi «mına mektepte osınday jağday boldı» dep naqtı körsetse, onda jağday tüzelip, tiisti şara qabıldanatın edi.

QT: Mwñın şağatındar nelikten «jabıq» dep oylaysız? Aşıq qoğamda anonimdi arızğa mwqtajdıq sebebi ne?

Ministr: Endi… köş jüre tüzeledi deydi ğoy. Qazir mwğalimderde naqtı senim payda bola bastadı. Jazıp, aşılıp aytatındar arttı. Äytpese osığan deyin qanşama jıl bilim salasında jürdik.  Qazir toqsanına bir ret belsendi, aytarı bar mwğalimderdi jinap alıp, 3-4 sağat ärtürli mäseleni qozğap, äñgimelesemiz. Bwrın osınday boldı ma? Ärine, onda türli swraqtar men emocionaldı mäseleler köteriledi. Mwnday kezdesuler qajet, onsız qalay boladı?.. Sondıqtan qazir tikeley qarım-qatınastamız, şağımdarğa şara qoldanıp jatır. Ahual birte-birte arnasına kele bastaytınına kümänim joq. Bwl sayasi, mädeni qwndılıqtarğa, äbden üyrenisken pattern jayttarğa qatıstı mäsele. Mwğalimder de, biz de qwqıq qorğau  bağıtında belsendilik tanıtıp, şın mäninde qoldap, sonday jaqsı künge jeter kez alıs emes degim keledi.

QT: Qwqığı bwzılğan mwğalimder är mäsele boyınşa aqparat qwralınan bwrın tiisti mekemelerge jüginui üşin qanday ündeu aytar ediñiz? Bwl qwzırlı organdardıñ senimnen şıqqanın añğartpay ma?

Ministr: Äriptesterge aytarım, är öñirde jauaptı departament pen bilim bölimi, direktor bar. Mwğalim mäseleni äueli direktorğa aytuı kerek. Eger direktorğa şağımı bolsa, onda bilim bölimine jüginui qajet. Mäsele bwl deñgeyde şeşilmeytinin bilse, departamentke barğan jön. Aytalıq, jergilikti  deñgeydegi mekemelerden tıs respublikalıq ortalıq vedomstvoğa, ministrge şıqsa, demek bwl aymaqtağı jauaptı twlğalarğa senimniñ kem ekenin körsetedi. Ädette osınday şağım kelgen kezde öñirlerdegi basşılarğa jwmıs sapasına köñil tolmaytının aytıp-eskertip jatam. Sondıqtan alğaşında astanada, biıldan bastap är aymaqtan arnayı pedagogikalıq ädep komissiyaların qwrdıq. Oğan öñirdegi qoğam belsendileri men sarapşı mamandar, deputattar kiredi. Mäseleler osı keñes şeñberinde şeşim tabuı qajet. Mäseleni bir ğana ministr şeşpeui kerek, jüye jwmıs isteui kerek. Ol degenimiz ärbir qızmetker öz deñgeyindegi mäseleni dwrıs şeşip otıruı qajet.

QT: 8 säuirdegi brifingte bizdiñ qoyğan saualımızğa ädette biliktiñ «qolbalasına» aynalatın «Mwğalimderdi sayasi nauqanğa küştep tartu – dwrıs emes» dep ediñiz. Ötken saylauda wyımdastıru isine neşe mwğalim qatıstı, aldağı Wlttıq sanaqta eñbekaqı töleytindikten erkinen tıs tartu jağı qalay şeşilmek dep swrap edik. Bwl qaşan tıyıladı? Sonı qaytalay swrasaq...

Ministr: Är mwğalim – bir-bir twlğa. Eger osı siyaqtı bir jwmıstı erkinen tıs jüktep mindettese, onda ündemey otırmauı kerek. Köndige salmay kelispeytnin bildirip, tiisti şağım jazsın. Osı uaqıtqa deyin bizge ärtürli sayasi nauqandar boyınşa kelip tüsken birde-bir şağım joq. Aldağı Wlttıq sanaqqa mwğalimderdiñ qanday qatısı bar? Eger pedagog özi talpınıp, baram dese – öz erki. Mwğalim sabağın jürgizip, balamen jwmıs isteui qajet.

Qoğam bir närseni tüsinse deymin. Mwğalimderdiñ märtebesine keler bolsaq, qazirgi jäne zañ qabıldanğanğa deyingi jağdaydıñ arası jer men köktey. Ärine, birer jılda bäri özgerip, 100 payız jaqsarıp ketti dep ayta almaymız. Äytse de bwrınğı jäne bügingi jağday müldem basqa. Mwğalimderdiñ qazirgi sanası men qabıldanğan şeşimder aldıñğığa qarağanda basqa deñgeyde. Osı sebepti mwğalimderdiñ märtebesi, sonıñ işinde artıq jwmısqa tartpau, jalaqısın ösiru boyınşa jaqsı özgeris bar dep ayta alamın. Memleket bwl jwmıstı jalğastıra berui kerek. Nauqan küyinde qalıp qoymay, jüyeli türde äbden qanımızğa da, kündelikti ömirimizge siñetindey etip jürgizu – öte mañızdı. Sonda ğana mwğalim mamandığı men pedagog qadiri artıp, qwtı molayadı dep oylaymın.

QT: Demek biılğı Wlttıq sanaqta basşılıqtan beyresmi «bwyrıq» bolmaydı ğoy, solay ma?

Ministr: Eşkim eşkimdi bwyrıq berip, mindettep qatıstıra almaydı.

QT: Tağı bir özekti taqırıpqa oyıssaq. Keyingi 27 jılda «Bolaşaq» bağdarlamasımen şetelde bilim aluğa joldama alğan 14 mıñnan asa qazaqstandıqtıñ 7846-sı elge oralıp, mindetti qızmettik borışın ötep ülgerdi. Olardıñ neşeui elde qaldı, şetelge uaqıtşa jäne birjola köşip ketkender jaylı zertteu jürgizesizder me? Qandayda bir esep bar ma?

Ministr: Zertteudiñ bäri bar, sizderge bergizeyin. Naqtı taldau kerek bolsa, onı sizderge beremiz. Qazir keybireuler «qanşaması oqıdı, onıñ barlığı ketip qaldı» dep aytadı. Bwl – qate aqparat. Osı uaqıt aralığında öteuge tiis mindettemesin ötemey-oralmay, sırtta qalıp qoyğan 180-ge juıq adam boldı. Bwl – öte az payız. Ökinişke qaray, qaysıbir bağdarlama bolsa da, mwnday jağday bolıp twradı. Şın mäninde, «Bolaşaq» bağdarlaması – Täuelsizdiktiñ jaña tarihındağı sätti joba. Jastarğa «äleumettik lift». Mwnı qaltalı, bay-manaptılardıñ balaları tüsetin bağdarlama etip körsetkisi keletin qaueset te joq emes. Bwl – şındıqqa qabıspaydı. Tizimdi qarasañızdar, ata-anaların köruge boladı. Qanşama qarapayım azamat ozıq därejedegi oqu orındarınan bilim alıp kelip, qazir türli saladı qızmet etip jür.

QT: Ashat mırza, naurız ayındağı jazbañızda qoğamda ülken dau tuğızğan mäsele – äl-Farabi atındağı Qazaq wlttıq universitetine tiesili jer uçaskesiniñ şamamen 0,8 gektarğa azayğanın rastap jazdıñız. Aqparat betterinde bwl aumaqtı ielengen kompaniyanıñ artında eks- prezident Nazarbaevtıñ küyeu balası, eldegi eñ bay adamdardıñ biri Timur Qwlıbaev twr degen derek te taradı. Siz sonda qwzırlı organdar tekserip jatır degen ediñiz. Bwl jer qaşan qaytarıladı?

Ministr: Bäri zañğa säykes boluı kerek. Bwl mäselege aldın ala pikir bildirmey-aq qoyayın. Kim, qalay, nege degen siyaqtı swraqtarğa tiisti tekseris qorıtındısınan keyin jauap beremiz.

QT: Ministrlikke qarastı otandıq ekpe jasauğa jauaptı Biologiyalıq qauipsizdik problemaları ğılımi-zertteu institutı QazVac vacinasınıñ zertteuiniñ qorıtındısı jöninde nelikten äli künge deyin birde-bir ğılımi halıqaralıq basılımğa maqala jariyalamadı? Osı ekpeni alğaş saldırğan alğaşqılardıñ qatarında boldıñız, öziñizdi qalay sezinip jürsiz?

Ministr: Özimdi jaqsı sezinem. Analizderimdi jii teksertip twramın. Bwl ğalımdarımızdıñ zor jeñisi. Küni keşe ğana klinikalıq sınaqtıñ üşinşi kezeñiniñ 50%-ınan ötti. Onı tiisti taldaudan ötkizip, halıqaralıq recenziyadan ötetin ğılımi basılımdarda jariyalaudıñ algoritmi bar, bwğan uaqıt kerek.

Bizde qazir twñğış prezident Nwrswltan Nazarbaevtıñ qatısuımen ülken is-şara (Qazaqstan halqı Assambleyasınıñ «Birlik, tatulıq pen kelisimniñ 30 jılı» attı  XXIX sessiyası – QT)  ötetin edi. Bwl soñğı kezdesuimiz emes. Sizderge köp raqmet. Pedagogter, bilim salası turalı mäsele köteretin bolsañız, Almatığa arnayı kelip quana-qauana swhbat berem dep otırmın. Qalay bolğanda da ötkizemiz.

QT: Jaqsı, kelistik. Swhbatıñızğa raqmet.

Redakciyadan: Brifingte berilgen uäde tağı da uädege wlastı. «Aşıqtıq» pen «dialog» turalı jii aytatın ministrdi «Estitin ükimettiñ» bas menedjeri retinde köp wzamay uaqıt tauıp, sözin orındar dep ümittenemiz.

"The Qazaq Times"