Toqaevtıñ jaña maqsatı, 10 wsınısı men jastarğa aytarı

Saylau qarsañında, 5 qañtar küni tañda respublika boyınşa taraytın «Egemen Qazaqstan» memlekettik basılımında prezident Toqaevtıñ «Täuelsizdik bärinen qımbat» degen taqırıpta kölemdi maqalası jariyalandı. 3,5 mıñnan astam sözden twratın maqalada Nazarbaev esimi atalmağan, esesine «Elbası» sözi 8 ret qaytalanğan. Sonday-aq, «reforma» termini 4 ret qoldanılıp, «demokratiya» bir jerde ğana aytılğan. Toqaevtıñ ekinşi maqalasında aytılğan oylardıñ qısqartılğan nwsqası men negizgi wsınıstarın toptastırıp wsınamız. 

Toqaevtıñ 30 jılğa bağası men mwratı

Täuelsizdiktiñ otız jılın, ondağı är onjıldıqtı pozitivti boyauda sipattağan prezidenttiñ pikirinşe, aldağı on jılda «quattı eldiñ iesi jäne kemel halıq bolu» mindeti twr. Ol «ädiletti qoğam men tiimdi memleket qwrudı közdep otırğanın» aytadı. Bwğan deyin eşbir bağdarlamalıq negizi joq «Halıq ünine qwlaq asatın memleket» qwru turalı twjırımdamasın, «Estitin memleket» sayasatın jüzege asırudı kökseytinin mälimdegen.

«Mısalı, twrğındardıñ twrmısın jaqsarta tüspesek, elimizdiñ jetistikteri men halıqaralıq tabıstarın maqtan etu artıq. Azamattarımız ekonomikalıq ösimniñ igiligin sezine almasa, odan eş qayır joq. Men ärbir şeşimdi qabıldar sätte osı wstanımdı basşılıqqa alamın»

Saylau qarsañındağı maqalasında «halıqtıñ äleumettik jağdayın jaqsartumen qatar, barlıq azamattardıñ müddesin birdey qorğaymız» dep, astarlap söz bergendey. Degenmen Qazaqstanda sot jüyesiniñ ädildigine kümänmen qaraytındar az emes, tipti olar «şındıq» izdep Aqorda aldına birneşe ret barğan.

Toqaevtıñ wsınıstarı

• «Men qwzırlı organdar men otandıq telearnalarğa memlekettik tapsırıstıñ belgili bir böligin mindetti türde tarihi taqırıptarğa bağıttaudı tapsıramın» degen Toqaev «köp qarajat jwmsamay da joğarı deñgeydegi öner tuındısın tüsiruge bolatının» eskertti. Oğan qırğızdıñ «Qwrmanjan datqa» tarihi fil'min mısalğa keltirdi. Qazaq halqınıñ şejiresinde «auqımdı fil'mderge arqau bolatın mañızdı belester men oqiğalardıñ barın» aytqan ol kinomatograftarğa taqırıp ta wsındı. «Mısalı, älemdegi eñ quattı imperiyalardıñ biri bolğan Altın orda tarihı dayın twrğan joq pa?!»
• Täuelsizdik mereytoyı ayasında Alaş qayratkerlerin eske alıp, olardıñ mwrasın jastarğa jäne bükil älemge paş etu kerektigin söz etedi. Sonımen birge, «osı taqırıptı zerttep jürgen ğalımdar men jazuşılardıñ da eñbegi qoldauğa ie boluı jäne bağalanuı qajet. Alaş arıstarınıñ asıl mwrasın igeru jalğasa beruge tiis». Alayda osı künge deyin qazaqstandıqtardıñ sayasi sauatın köteretin Alaşordanıñ 100 jıldığı siyaqtı memlekettilik tarihındağı bastı oqiğa eleusiz qalğan edi. Onıñ ornına qoğam ızasın tudırğan komsomoldıñ ğasırlıq «mereytoyın» elita-ziyalılar men şeneunikter sän-saltanatpen ötken.
• HH ğasırdıñ basındağı alapat aşarşılıqtıñ alğaşqı kezeñi – 1921-1922 jıldardağı näubetten beri 100 jıl ötuine baylanıstı tarihi derekterdi jüyeleu, resmi bağa beru bastaması köterildi. Bilikti mamandardıñ kömegimen jüyeli zertteu jürgizip, «aşarşılıq mäselesine memleket tarapınan bağa beru» qajet. Toqaevtıñ sözinşe, mwnday kürdeli mäselege «wstamdılıqpen jäne jauapkerşilikpen qarap», tarihi «zertteulerdi wranşıldıq pen dañğazasız, taza ğılımi wstanımmen jürgizgen dwrıs».
• Tağı bir «bağasın aluğa» swranıp twrğan tarihi mäsele – 35 jıl bwrınğı Jeltoqsan oqiğası. «Jeltoqsan qaharmandarınıñ azamattıq erligi layıqtı bağasın alıp, josparlı türde nasihattaluı kerek» deydi jwqalap. Belsendiler men zertteuşiler jii köteretin naqtı äreketter men mwrağattağı derekterdi jariyalau jaylı wsınıstar aytılmadı.
• «Keyingi jastar ötken ğasırdıñ 90-jıldarındağı tarihi oqiğalardıñ tereñine boylap, mänin jete tüsine bermeydi, Täuelsizdikke tağdırdıñ bere salğan sıyı retinde qaraydı» dep sanaytın Toqaev Nazarbaevtıñ «jeti emes jetpis ret oylap» jürgizgen sayasi erligin bügingi-bolaşaq wrpaq ärdayım bilip jürui üşin «Qazaqstannıñ jaña tarihın da jüyeli zerttegen jön» deydi. Osı bağıtta wlttıq müdde twrğısınan «Qazaqstannıñ akademiyalıq ülgidegi jaña tarihınıñ» köptomdığı men şetel auditoriyasına arnalğan ärtürli tilderdegi «Qazaqstannıñ qısqaşa tarihın» jazudı wsındı.
• Oñtüstik Qazaqstan oblısına Türkistan atauı beriluin «tarihi ädildikti qalpına keltirgen orındı şeşim» bolğanın äri halıq öte jılı qabıldağanın ayta kele «osı igi ürdisti elimiz boyınşa jalğastıruğa boladı» deydi. Biraq «mwnday qadamdardı bayıppen jasaymız» dep qısqa qayırdı. Pavlodar men Petropavl siyaqtı otarşıldıq jwrnaqtarınan arıluğa jol tappasa da, astana atauın bir künde özgertken Toqaevtıñ bwl sözinen emeuirin bilinedi. Wlttıq onomastikanı otarsızdandıru qaşan jüreri äzirge belgisiz.
• «Qazaqtıñ jeri eşbir şeteldiktiñ menşigine berilmeydi, eşqaşan satılmaydı» dep uädeniñ bwydasın juan tüygen Toqaev kodekske engizilgen moratoriydiñ merzimi ayaqtalalmastan bwrın biıl Jer mäselesi jönindegi komissiyanı qwrudı tapsırdı.
• Eñbek küşi köp oñtüstik öñir twrğındarın, qandastar köşin soltüstik jäne şığıs aymaqtarğa qonıstandıruğa qolaylı jağday jasap, jwmıstı jandandıru qajettigin ayttı. Ol şeneunikterge bwğan sayasi nauqan retinde qaramaudı eskertip, joğarığa köpirgen aqpar beru üşin emes, memlekettik müdde jäne ağayınğa şınayı janaşırlıq twrğısınan jasaudı tapsırdı.
• Prezidenttiñ payımdauınşa, memlekettik tildi damıtuda balalar ädebietiniñ atqaratın röli zor. Sondıqtan, qazaq qalamgerleri men şetel jazuşılarınıñ balalarğa arnalğan da tañdaulı tuındıların audarıp, köptep basıp şığarudı jäne taratudı qolğa alınbaq.
• Jwrttı wyıstıratın qwndılıq retinde Naurız meyramın atap ötu twjırımdamasın jasalıp, köktem merekesiniñ mazmwnı bayi tüsedi.
• Jastardıñ äleuetin «dwrıs» arnağa bağıttap, «tiimdi paydalanu» keregin aytadı. Osı maqsatta Prezident janındağı Jastar keñesiniñ qızmetin jandandırudı jäne azattıq jıldarında düniege kelgen, äli tanılıp ülgermegen talanttı jastardı qoldau maqsatında «Täuelsizdik wrpaqtarı» attı grant tağayındaudı wsındı.

Toqaevtıñ jastarğa aytarı

«Keñ baytaq Qazaqstandı asqaq armandarıñ men batıl josparlarıñdı emin-erkin jüzege asıra alatın, tabısıña marqayıp, ärdayım tileuiñdi tileytin qasietti Otanıñ retinde bağalañdar!»

Maqalanıñ ayağına qaray Toqaev qazaq dalasında demokratiyalıq jolmen saylanğan «twñğış prezident» Älihan Bökeyhannıñ «Wltqa qızmet etu bilimnen emes, minezden» degen sözin keltirgen.

"The Qazaq Times"