Qaster Mwsahanwlı men Mwrager Älimwlı. Foto: QT

Qıtaydan qaşıp kelgen qazaqtardıñ ekstremistik is-äreketke qatısı bolsa, bilik QHR-ğa qaytarıp beredi.

WQK törağasınıñ orınbasarı Nwrğali Bilisbekov QazTAG tilşisine bergen jauabında:

«Eger olardıñ ekstremistik is-äreketterge qatısı bar bolıp şıqsa, söz joq, biz mäseleni halıqaralıq zañ men konvenciyağa  säykes, zañmen bekitilgen tärtip ayasında şeşemiz. Eger olardıñ qılmıstıq iske qatısı rastalmasa, mäsele basqaşa qaraladı. Şekaranı bwzıp kelgen eki qazaq (Qaster Mwsahanwlı men Mwrager Älimwlı – red.) şekaranı zañsız bwzıp ötkeni üşin ğana sottaldı emes pe? Basqa eş jauapqa tartılıp jatqan joq»,  – dedi.

Bilisbekov alğa tartqan bosqın märtebesi jönidegi halıqaralıq konvenciyağa (1951 j. Jenevada qabıldanğan, Qazaqstanda 1998 j. ratifakciyalanğan) nazar audarsaq, ömirine qauip töngen kez kelgen azamat, solardıñ keypinde tarihi otanına pana swrap kelgen Qaster men Mwragerge eş qiındıqsız bosqın statusı berilui tiis.

WQK uäkiliniñ sözine şamdanğan qoğam belsendileri men qwqıq qorğauşılar «Qıtaydıñ nebir qwytırqı ädispen ekstremistik äreketin «äşkereleytin» derek taba qoyuı, dwrısı qoldan jasay saluı qiın emestigin» aytıp, bilik qadamın sınap jatır.

Ötken aptada Qazaqstanğa resmi qızmet saparımen kelgen AQŞ memlekettik hatşısı Pompeo bilikti öz qandastarına qamqor boluğa şaqırğan edi.

«Bwl quğın-sürgindi dereu toqtatu üşin AQŞ barlıq eldi, onıñ işinde Qazaqstandı da Beyjiñge qısım jasauğa şaqıradı. Biz Qıtaydan qaşatındardı qauipsiz baspanamen qamtamasız etip, olarğa pana berudi swraymız. Adamşılıq körsetip, dwrıs jasañızdar», – degen Pompeo.

Älemdik adam haqın qorğau wyımdarı men qwqıq qorğauşılar Qıtay 2017 jıldan beri Şıñjañ aymağında wyğır, qazaq jäne özge de mwsılman-azşılıq wlttardı siñirudiñ, qudalaudıñ jaña deñgeyine köşkenin aytıp, dabıl qağıp keledi. Ondağı türki tekti halıqtı erkinen tıs qamap, psiho-moral'di jäne materialdı türde küştep ideologiyalıq ügit-nasihat jürgizu arqılı wlttıq biregeyligin joyıp jatır dep ayıptaluda. Qıtay qapasınan qaşıp şıqqan, şekara kesip ötken kuägerler ondağı jağdaydıñ adam tözgisiz ekenin, tipti «genocid» belgileri barın aytıp jii şağınadı. Örkenietti damığan elder qanşama sınğa alğına qaramastan, Beyjiñ mwnı «işki isi» äri lager'ler dep atalıp ketken rejimdi mekemelerdi «qayta oqıtıp-tärbieleu ortalığı» ekenin aytıp alğa tartadı.

21 qañtar Şığıs Qazaqstan oblısındağı Zaysan audandıq sotı tört ay boyı el köz tikken Qıtay qazağı Qaster Mwsahanwlı men Mwrager Älimwlın elde qaldırıp, bir jılğa bas bostandığınan ayıru jazasına kesken edi.

Bıltır 14 qazanda Almatıdağı adam qwqığın qorğau byurosında ötken baspasöz mäslihatında Qaster Mwsahanwlı Şıñjañdağı «sayasi lager'de qamauda bolğanın», Mwrager Älimwlı Qıtayda «qısım körgenin» mälimdegen. Osıdan keyin WQK ekeuin «şekaranı zañsız kesip ötti» degen ayıppen wstap, erteñinde Şığıs Qazaqstan oblısına alıp ketken. Qazan ayınıñ 30-ı küni WQK Şekara qızmetiniñ direktorı Darhan Dilmanov şekaranı zañsız bwzıp ötu faktisi boyınşa qılmıstıq is qozğalıp, tergeu jürip jatqanın jäne birqatar lauazımdı twlğalar tärtiptik jauapkerşilikke tartılğandığın habarlağan.

Qazannıñ 4-i Qazaqstannıñ sırtqı ister ministri Mwhtar Tileuberdi «Şıñjañdağı lager'lerde qazir qazaqtar joq» dese, 4 jeltoqsan prezident Toqaev Germaniyağa jwmıs saparı qarsañında Deutsche Welle telearnasına bergen swqbatında  halıqaralıq wyımdar wsınıp jatqan köptegen aqparat şındıqqa janaspaytının aytıp, «Şıñjañdağı qayta tärbieleu ortalığında birdi-ekili ğana qazaq otırğan bolar» degen. Al 5 jeltoqsan WQK törağasınıñ orınbasarı, Şekara qızmetiniñ direktorı Darhan Dilmanov «sot isi ayaqtalğannan keyin şekaranı zañsız kesip ötken eki etnikalıq qazaq Qıtayğa qaytarılatının» aytqan edi. Bwl şınğa aynaluı mümkin degen küdik seyilmey otır. Pompeonıñ «qandasıña qamqor bol» degen keñesine ün qatpay, bwğıp qalğan sırtqı ister ministri Mwhtar Tileuberdiniñ äreketi osı habardı añdatqanday.

"The Qazaq Times"