Körneki kollaj. Foto: aşıq derekköz

Qazaqstanda BAQ pen bwqaranıñ erekşe nazarın audarğan ekonomika ministriniñ janarmay bağasınıñ qımbattauına qatıstı mälimdemesi  sarapşılardıñ narazılığın tudıruda.

Wlttıq ekonomika ministri Ruslan Dälenovtıñ pikirinşe,  benzin bağasınıñ ösui köp balalı analar alıp jürgen äleumettik kömektiñ kesirinen. Jaña jıldan bastap janarmay bağası 6%-ğa, yağni şamamen 10 teñgege qımbattamaq. Kezekti «qımbatşılıq aktisin» äleumettik tölemderdiñ köbeyuimen baylanıstırğan ministr bağanıñ ösuin azıq-tülik narığına eş äser etpeytinine sendirip baqtı.

«Janarmaydıñ özindik qwnın jalğız akciz ğana qwramaydı. Sondıqtan akciz qwnı 10 teñgege öskenimen, benzin de 10 teñgege ösedi degen söz emes. Mısalı, 2015 jılı biz akcizdi 4,5 mıñnan 10,5 mıñ teñgege köterdik. Biraq janarmay bağası narıqta onday qattı qımbattağan joq. Reseylikterdiñ şekaradan arzan benzinimizdi talap äketip jatqanın şeneunikter talaydan beri aytıp jür. Öytkeni bizdiñ benzin olardikinen 100 teñgedey arzan», – deydi jauaptı vedomstvonıñ departament direktorı Azamat Ämirin.

Şeneunikterdiñ akcizdiñ «inflyaciyağa äseri bolmaydı» degenine täuelsiz sarapşılar pikiri müldem kereğar. Tipti mwnı «halıqtı aldaudıñ tağı bir türi» dep bağa berdi. Ekonomisterdiñ aytuınşa, akciz qanşa össe, tauar bağası da sonşalıq ösedi.

Bwğan qatıstı ekonomist sarapşı Jangeldi Şımşıqov:

– Qazirdiñ özinde 57% dälizinde twr. Al akciz özinen-özi bağanı köterdi. Al bağa köterilgennen keyin köliktiñ bağası köterildi. Endi sonda qayta sol dälizge kele me? Jañağı 5-7%-ğa? Kelmeydi! Qiyal-ğajayıp ertegide aytılatın dünie. Al şıntuaytqa kelgende, bwl eşbir qisınsız äñgime, – deydi. Mwnıñ sebebin sarapşı bılay tüsindiredi: «Ärtürli äleumettik tölemder, aqşalay kömek, twrğın üy jağınan kömek, tağı basqa. Osınıñ barlığı byudjetke ülken salmaq salğanı tüsinikti. Endi byudjetti qalay toltıramız dep älek bolıp jatır. Birese esepşottardı bir-birine auıstırğanda, onlayn audarımdarğa salıq salu kerek deydi. Aynalıp kelgende, endi benzinge salıq salamız deydi».

8 teñgeden 18 teñgege deyin ösken akcizdiñ narıqqa äser etuin ekonomikanıñ birinşi kursında oqıtılatın taqırıp. Elge akciz ben qımbatşılıqtı keri proporcional etip körsetu kimge kerek. Köp mamandardıñ pikiri osığan sayadı.

Bwğan deyin energetika ministri Qanat Bozımbaev «körşi elderdegi benzinniñ bağası bizden 100 teñgege qımbat» dep, aldağı uaqıtta ortaq narıqqa wmtılatınımızdı aytqan bolatın.

Osılayşa äzirge mamandardıñ közine körinip twrğan bir shema «ükimet äleumettik ahualdı oñaltuğa AÄK tölemin engizip, ortayğan byudjetti benzin bağasın ösiru arqılı, oğan qosa aktivti tauarlardıñ qımbattatumen toltıruğa müddeli ekenin añğarttı».

Bir aynalğanda şır aynaldırıp...

Qaraşada Wlttıq bank törağası Erbolat Dosaev  jıl basınan beri azıq-tülik bağasınıñ 10%-ğa  qımbattauı («Et bağası 13,5%-ğa, nan-toqaş önimderi men jarma 12,7%-ğa şarıqtağanın») inflyaciyağa keri äserin tigizip jatır degen bolatın. Ötken apatada ükimet basşısı Asqar Mamin vice-prem'er Roman Sklyarğa bağanı baqılauınan şığarıp alğan auıl şaruaşılığı, wlttıq ekonomika, sauda jäne intergaciya  ministrlerin jäne Şımkent, Qızılorda, Türkistan, Almatı, Kökşetau, Petropavl, Aqtöbe, Taraz, Jambıl öñirleri äkimderiniñ orınbasarların tärtiptik jauapkerşilikke tartudı tapsırğan edi.

Halıqaralıq Moody’s agenttigi  qazirdiñ özinde halıqtıñ qarızı aylıq tabısınan eki ese köbeygenin, naqtıraq aytqanda 6 millionğa juıq otandasımızdıñ bank aldında ötelmegen jalpı soması 7 trillion teñge bereşegi barın jariyaladı.

«Äsirese, Almatı qalası men el astanasınıñ, Qarağandı oblısınıñ twrğındarı kepilsiz twtınuşılıq nesiege belşesinen batqan. Ertede bir dilmar aytqan desedi «it-mısığı toq eldiñ, küyine uayım joq» dep.  Biz de sonıñ tısın işine qaray öñgerip «lombardı men kredittik wyımı köp eldiñ, küyi men küninde jılu joq» degimiz keledi», – deydi ekonomist Aytuğan Närikbi.

Biıl Tabiği monopoliyalardı retteu komiteti bıltır qañtar-şilde aralığında 5,5%-ğa qımbattağan elektr energiyasınıñ qwnı jeltoqsannan bastap tağı 6%-ğa ösetinin mälimdedi. Sonımen qatar ükimet kündelikti twtınuğa qajet tauarlar men azıq-tülik önimderi orta eseppen 9%-ğa qımbattağanın rastap, «bwğan öndiristiñ joqtığı, alıpsatarlardıñ köptigi sebep»  ekenin aytqan.

Prezident Toqaevtıñ Qazaqstan halqına joldauında aytılğan «Halıq ünine qwlaq asatın memleket» twjırımdaması boyınşa «Konstituciya boyınşa bizdiñ elimiz – äleumettik memleket. Sondıqtan memleketimiz azamattar aldındağı mindetterin orındauı tiis» dep qatañ eskertpe jasağan edi.

Keşe «Astana Best Consulting Group» ekonomisi Arman Bayğanov aldağı jılı dollar bağamı töl valyutamızğa şaqqanda 400 teñgege deyin ösetinin boljadı.

"The Qazaq Times"