Dina Elgezek: ...Däl osı jüye qazaq qoğamın baqıttı ete aldı ma?

Dina Elgezektiñ Erlan Qaringe jazğan replikalıq komentariyi.

Ekspromt...
Erlan Qarinniñ "Jas Alaştağı" sayasi monologın oqıp şıqtım.
Oqıp şıqtım da, Erlanğa mına saualdı qoyğım keldi:

– Täuelsizdiktiñ qalıptasu tarihında qazaq halqı özine jüktelgen jauapkerşilikti qalay atqardı? 30 jılda qazaq degen halıq memlekettiñ qabırğasınıñ qaqırauına jol berip kördi me? KSRO-nıñ şekpeninen şıqqan keybir elderde azamattıq soğıstar bolıp jattı. Tağı bir elderde birneşe dürkin töñkeris boldı. Al bizde eñ qwrığanda bir ret memlekettik töñkeris bolıp kördi me? Jooq! 30 jılda qazaq bärine köndikti. Sayasi elitanıñ esepsiz baylıq jiyuına, qazba-baylıqtıñ qızığın özgeniñ köruine, sapalı ömirge bettey almauına, "otbasınıñ" törelik etuine, atılıp ketken arıstardıñ artın qazbalamay qoya twruına, ädiletsiz saylaular men adam qwqığınıñ janşıluı sekildi adam tözbes oqiğalardıñ bärine, bärine köndi. Memlekettiñ irgesiniñ berik qalanuın erteñ eşkim ötpeli bilikten swramaydı, halıqtan swraydı. Sonı tereñ wğınğandıqtan jäne tabiği instinkti küşti bolğandıqtan halıq özi kemdik körip jürse de, eldikti bärinen biik qoydı. Aynalıp keteyin, "nadan äri geosayasattı bilmeytin" halıq osılay istey me?
Aqseleu ağanıñ mına citatasın qoldanıpsıñ: «wlttıq ideya degen – wlttıñ, memlekettiñ tek bügin ğana emes, wzaq merzim ayasında baqıttı da kemel ömir süruin qapısız qamtamasız etetin tetik jäne halıqtıñ ınta-jigerin oyatatın belsendi ömir saltı",– dep, al endi mına saualğa jauap berşi, däl osı jüye qazaq qoğamın baqıttı ete aldı ma? Qıtayğa qarızı bar, tabiği resurstardıñ denin qıtaydıñ qolına wstatqan qazaq bolaşaqta baqıttı bola ma? Nege qazirgi jüye külli halıqtı aşındırıp aldı? Ömirine razı, ädildik saltanat qwrğan qoğamda analar aşınıp alañğa şığa ma? Quattı memleket qwru üşin quattı halıq bolu kerek. Qwrğaq uädemen qarnı toyğan eldiñ deni Oñtüstik Koreyada täşki tasıp, Batısta kempir men şaldı bağıp, azamattıq belsendilik tanıtqan jastarıñ Şri-Lankanıñ plantaciyalarında qaşıp jür. Baqıttı qoğam osılay jüre me?
"Wltşıldıq öziniñ tarihi missiyasın orındadı" depsiñ. Keşirip qoyğın, wlttıñ aldında ötelmegen wlı parızımız bar. Ana tilimiz orıs tilin biliktiñ törine otırğızıp qoyıp, özi esikten sığalap äli jür. Tuğan tilin bilmeytin äri mensinbeytin wrpaq äli bar. Qazaq biliginiñ jiındarı äli künge eki tilde ötip, Jaña Jıl merekesinde Qazaq Prezidenti äli künge eldi eki tilde qwttıqtaydı. Ärkim manswqtağan tarihımızdı tügendep bitken joqpız. Şovinistik piğıldağı qauım qasımızda mısıqtileulenip jür. Georgiy lentasın 9 mamırda keudelerine tağıp alıp, köşelerde kölikter şeruin ötkizgeni keşe emes pa? Dinniñ türli tarmağına bölinip alıp, özgeniñ dästürin qazaqtıñ sanasına tıqpalağan qauım şe? Endeşe, qaydağı ötelgen wlttıq missiyanı aytıp otırsıñ? Memleketşildik degen satığa ötuimiz üşin eñ birinşi, wlt müddesin bärinen biik qoyumız kerek. Wlttıq borışı ötelmegen wlt eşqaşan memleketşildiktiñ deñgeyine köterile almaydı! Wltşıldıq ruhı janşılğan wltta memleketşildik ideyası ideologiyanıñ tüp qazığı bola almaydı! Zamana virustarına tötep beru üşin eñ aldımen wltşıldıq immunitetimiz älsirep qalmauı kerek!!!
Jäne memleketşildik degenimiz bilikti qoldau ğana emes, el tağdırına alañdau. Oppoziciyalıq bağıttağı halıqtı memleketşil emes dep ayıp tağuğa bolmaydı! Olar da öz elin süygendikten, memleketşil bolğandıqtan el tağdırına pofigizmmen qaray almaydı. Memleketşildiktiñ kriteriyi mansabı bar ne joq degen ölşemmen ölşenbeydi!
Qırğızstan biligin memleketşildikten ada dep sögipsiñ, Ukrainanı jwrtqa jem boldı dep payım jasapsıñ. Bir eldiñ Prezidentiniñ keñesşisi retinde seniñ özge elderdiñ sayasi üderisterine birjaqtı bağa beruine qwqıñ joq! Revolyuciyalar legi ötip, memlekettiginen ayırılmağan jäne güldenip jatqan
memleketter bar ekenin tarihtan bilesiñ, sondıqtan birjaqtı qalıptasqan pikiriñdi qoğamğa tıqpalaudıñ qajet şamalı...
Erlan, azamattıq uayım degen boladı. Sonda, seniñşe, eldiñ bügingi tağdırına alañdap post jazğandardıñ bäri halıqtıñ köñilimen oynap jürgen populist pe?
Bwl ne mısqıl?
Tek qana biliktegiler sayasatpen aynalısıp, halıq "läpbay, taqsırlatıp" otıra berui kerek pe?
Au, pikirler plyuralizmi qayda qaldı sonda?
Seniñşe eldiñ irgesiniñ sögilmeuine bilik qana müddeli me? "Qızmeti örlep mansaptı bolu üşin,bilik arqılı baylıqqa jetu üşin bir kündik sayasatpen aynalısatındar köbeydi" depsiñ. Osı jerde bilikti sınap, mansaptı bolğandar men bilik arqılı baylıq jiğandar naqtı kim? Atın atap, tüsin tüstep jazsañşı. Qoğam da bile jürsin! Bilikti sınap jürgen azamattardıñ talayın bilem, biraq solardıñ mansabı biiktep, ne millioner bolıp ketkenin közim şalmaptı. Qayta olardıñ birazı jwmıssız qalıp, şetel qaşıp, biliktiñ "qara tizimine" engendikten jwmıstarınan teperşik körip jürgenderinen habardarmın. Beybit şeruge şıqqandardıñ azamattıq qwqı janşılıp, belsendiler türmege qamalıp, tipti keybirine "ekstremist" degen ayıp tağılıp jatır. Anıq ädil memleketşil twlğa bolsañ, sonı nege aşıq jazbaysıñ? Nege qoğamnıñ uayımına bir sät qwlaq türmeysiñ? Ob'ektivti nege saralamaysıñ? Iä, "biz tarihta talay teperiş körip, samaydağı ter, tamırdağı qan tügesilgenşe kürese jürip, derbes memleket boluğa qol jetkizdik". Iä, "endigi älsizdikti tarih keşirmeydi?"
Biraq şınıñdı aytşı, tuğan biliginen ädiletsizdik körip, tuğan biliginen ögeylik körip, azamattıq ruhı ayausız janşılıp, sapalı ömirge bettey almağan qazaq qoğamınıñ jañaşıldıqqa degen wmtılısın, betbwrıs jasauğa degen talpınısın keleşek wrpaq aqtap almaydı dep nıq ayta alasıñ ba? Al, öziniñ halqın osı küyge jetkizip, därmensiz etken bügingi jüyeni tarih keşire ala ma eken?

"The Qazaq Times"