«Tazabekov därisi»: Dinniñ bilikke aralasuı turalı teolog pen sayasatker pikiri  

Juırda M. Tazabekovtıñ äleumettik jelige tarağan «sayasi ügit-nasihatı» qoğam narazılığın tudırğanı esimizde. Belgili twlğalardan bastap qarapayım jwrtqa deyin teris reakciya tanıttı. Altı ayda 8000-nan astam azamatpen kezdesu ötkizgen («ÁLI stýdıasy» wsınğan derek boyınşa) Tazabekovtıñ rezonanstıq mälimdemesi özge platformalardan bölek, bir youtube jelisinde-aq 200 mıñnan asa qaralğan. Köpşilik aytıp jürgendey «dinniñ bilikke aralasuına» qatıstı belgili teolog Dosay Kenjetay men sayasatker Dos Köşimniñ pikirin bilip, birqatar erekşe derekterge oy jügirtip, saraptap kördik.

 «Eldiñ sayasi sauatı küşeygen twsta  mwnday közqarastıñ tuuı zañdı emes pe?» degen saualımızğa teologiya ğılımdarınıñ doktorı, professor Dosay Kenjetay öz pikirin bildirdi.

Belgili dintanuşı Dosay Kenjetay. Foto: aşıq derekköz

Ol:

– Eldiñ alañğa şığıp «mäselemdi şeşip alamın» deytin tüsinikke men de qarsımın. Bizdegi qazirgi sayasi ahual deñgeyi de, därejesi de onday akciyanı kötere almaydı. Sebebi demokratiyalıq qwqıqtıq sana sol bayağı keñestik şekpennen äli şıqqan joq. Sosın alañğa şıqqandardıñ da talabı, sayasi sauatı jetisip twrğan joq. Biraq endi osınday akciyalardı din ökilderi arqılı basamın deu barıp twrğan sayasi toqırau. Onı keşegi Arıs oqiğasınan da kördik. «Qaşan keter bizdiñ elden balalıq», – deydi.

Sonımen qatar dintanuşı ğalım «qoğamdağı bolıp jatqan dümpu negizinen äleumettik jäne qwqıqtıq sipatta» ekenin aytadı. Onıñ oyınşa «bwğan tiisti vedomstsvo jauap berse qwba-qwp. Zayırlılıq wstanımı boyınşa bwğan dini uağız-nasihat aytqızıp aqtau ne qaralau memlekettiñ zayırlı wstanımına qayşı», «tipti wyat».

Eks-prezident N.Nazarbaev ayıptap, teriske şığarğan radikaldı-destruktivti dini ağımdardıñ Qazaqstandağı eñ ülken böligi salafizm, tağı bir atı uahabizmge zañdıq twrğıda kesimdi türde tüpkilikti tıyım salınbauınıñ sırı belgisiz. Birer jıl bwrın oraza qarsañında Almatı men Aqtöbede orın alğan terrorlıq aktiler şekteu şeşimin şığaruğa azdıq etti me, älde keybir sarapşılar aytıp jürgendey biliktiñ joğarğı jağında müddeli twlğalardıñ boluınan ba, äyteuir anıq resmi aqparat joqqa tän. Bwl jayında teolog Dosay Kenjetay «negizi bilik pen din äbden sayasilanğan» deydi. Sarapşı teologtıñ pikirinşe «elde uahabizmge tıyım salu mäselesi Aqtöbe oqiğasınan keyin qolğa alındı». Biraq «Zañğa özgeris engizemin degen N.Ermekbaev ta moynı salbırap mäjilisten öte almadı.  Sayasi din men din sayasatı ayqasında dini sayasattıñ üni şıqpay jatır. Bwl degeniñiz QMDB bilik pen uahabizm aldında noqtalı bota siyaqtı. Bwl degen bilikte uahabizmdi qoldaytın sodan sayasi effektiden dämeli joba bar degen söz. Ministrliktegi uahabizmge qarsı uäj aytatın mamandar qısım körip korrupcioner retinde aydar tağuda. Negizi müddeli toptıñ şablonı anıq körine bastadı. Bilikte osınday twlğalar da, toptar da joba da bar ekendigi aysberg siyaqtı su betine şığıp keledi...» deydi. Söz soñında teolog bwl turalı «arnayı zertteuim ayaqtalıp qaldı. Sol materialda tolıq kim kimder ekenin elge jariyalaytın bolamın» dep, aldağı josparımen bölisti.

Dini belsendi M.Tazabekovtiñ küştik qwrılımdarğa qarata azamattıq qoğamnıñ qwqıqtıq kepildigi «şeru – bizdiñ mentalitetke şetin» deuine qatıstı sayasatker, täuelsiz sarapşı Dos Köşimniñ de közqarasın swrastırıp bilip edik. «Wlt tağdırı» qozğalısınıñ jetekşisi, wlt janaşırı:

– Dini bağıttağı, dini ağartu bağıtındağı adamnıñ küyki sayasatqa, memlekettiñ mindetine, adam qwqığı arqılı anıqtalatın mäselege aralasqanı – olardı da, dindi de ıñğaysız jağdayğa qaldıradı dep bilemin, – dese, «Asıl arna» basşısınıñ  policeylerdi narazılarğa «aydap salu» «ösietine» baylanıstı ol äueli gumandıq qwndılıqtardı birinşi orınğa qoyu qajettigin aytadı.

Wlt janaşırı, sayasatker Dosmağambet Köşim. Foto: aşıq derekköz

Ruhani dünieniñ, kez kelgen dinniñ bastı bağıtı – meyirbandıq pen ayauşılıq ekenin aytqan sarapşı:

– «Prikazben keldiñiz be, memleket üşin şaruañızdı jasañız!» degen söz de, qwday degen adamnıñ auzınan şığatın söz emes. Bwyrıqtı közsiz tıñdau – soğıs kezinde bolatın jağday şığar, al beybit zamanda basşınıñ bergen bwyrığı adam qwqığına qarsı bolsa, onı tıñdamauğa, ol bwyrıqqa bağınbauğa boladı. Bwl – barlıq örkenietti elderde, onıñ işinde, wmıtpasam, («Şañıraq şayqasındağı» sotta osı mäsele jan-jaqtı talqılanğan–D.Köşim) bizdiñ elde de bar zañ, – dep oyın tolıqtırdı. Ol äñgime barısında «Şınımdı aytsam, bwl kisiden osınday sözderdi eşqaşan kütkem joq» degen işki tañdanısın bildirdi.

Dos Köşim mwnı «wltımızdıñ ruhani azğındauınıñ körinisi bolar» dep bağalaydı. Orın alıp jatqan oqiğalardı bayıppen baqılap otırğan sayasatker retinde ol oyınıñ toqeterin «Ötken saylauda, äli ümitkerlerdiñ twğırnamaları jarıqqa şıqpay jatıp, «aytısker aqındar» tobı men «jazuşılar odağı» Q.Toqaev mırzanı jaqtaytındarın (twğırnamalardı taldap, salıstırmay jatıp, «qol köteruge» qarağanda Qasım-Jomart ağamız da talay aytısta jeñip şıqqanğa wqsaydı –D.Köşim) jariyalap, ıñğaysız jağdayğa qalsa, endi din salasındağı adamnıñ Batıraş röline tüsui – meni osınday oyğa alıp keledi», – dep tüyindedi.

Bılay qarağanda, qwqıq qorğau organdarınıñ qızmetkerlerine «mentor» ya «lektor» deñgeyinde däristik formatında aqıl-keñesinen ayanıp qalmağan Mwhamedjan Tazabekov sarapşılar jii aytatın biliktiñ azamattıq qoğam men tıyım salınğan QDT müşeleriniñ ara-jigin ajıratpay, jappay wstau-jazalau äreketinde körindi. El işindegi qaysıbir mäselelerge  köñili tolmaytın azamattıq belsendi toptıñ uäj-ünine qwlaq türmesten, olardan lezde «arandatuşı», «jansız» jasau keñestik NKVD nemese tiraniyalıq ädis ekenin eskergisi kelmeytindey. Tazabekovtıñ atışulı «policiyalıq lekciyası» qoğamda qızu talqılanıp jatır. «ÁLI stýdıasy» dep atalatın youtube videohosting arnasında 2 qazanda jariyalanğan beynematerialdı «minsiz montajdalğanın» aytıp aqtalğan Tazabekovtıñ sözinşe şın sözderi «kesilgen».

Bir qızığı, Sarıağaş medresesiniñ uağızdarın jii jariyalap otıratın arnada videoğa onıñ aqtalu jazbası qoyılğan. Äri mwnı montajdap jariyalauşı Tazabekovpen sıylas, ortaq jiındarda jwbı jazılmaytın Abduğappar Smanov basqaratın Sarıağaş medresesiniñ arnası. Al Tazabekov pen küştik qwrılımdardıñ kezdesuin wyımdastıruşı biliktiñ özi ekeni anıq, bwğan kezdesudiñ beyne tüsiriliminiñ özi ayğaq bolatınday.

«ÁLI stýdıasy»-nıñ videoda körsetken mälimetterine qarağanda,  «Asıl arna» dini arnasına kelgeli aytıs önerinen alıstağan M.Tazabekovtıñ «19 naurız 2019 jıldan beri ötkizilgen kezdesuler anıqtamasında» jiınğa qatısuşılardıñ sanı naqtı körsetilgen. Biıl naurızdıñ özinde Pavlodardıñ 1500 twrğınımen, Türkistan oblısına qarastı Aqsukent qalasınıñ 500 twrğınımen,  Şımkenttegi 150 aqın-asabalarmen, Almatıdağı T.Jürgenov atındağı öner akademiyasında 350 adammen, al säuirde Almatı oblısına qaraytın Wzınağaş auılınıñ 500 twrğınımen, Jarkent qalasınıñ 700 twrğınımen auqımdı kezdesuler ötkizgen. Mamır ayında Almatıda ornalasqan wlttıq deñgeydegi JOO biri Q.Sätbaev atındağı QazWTU-da 650 adammen, mausımda megapolistiñ 500 kisiden qwralğan belsendiler tobımen jüzdesken. Tamızda el astanasında mamandandırılğan «Küzet» basqarmasınıñ qızmetkerlerimen jäne almatılıq twrğındarmen kezdesken desedi. Qırküyekte memlekettik mekemeler Tazabekovtıñ qatısuımen 1200 oraldıq pen 2000 şımkenttikke arnayı jiın ötkizgen.

Al, esteriñizde bolsa, qırküyektiñ 25-si memleket basşısı Qasım-Jomart Toqaev N'yu-Yorkte BWW Bas Assambleyasınıñ 74-sessiyasınıñ jalpı debatında:

– Meniñ wstanımım«ärtürli pikirler – biraq birtwtas wlt» wğımına negizdelgen. Pikir almasu men dialog arqılı biz alğa jıljuımız kerek. Barlıq salada zañdılıqtı jäne azamattardıñ kündelikti ömirin saqtau üşin qwqıq qorğau organdarı men sottardı ülken özgerister kütip twr, – degen bolatın.

25 qırküyek el prezidenti Q.Toqaev BWW-nıñ 74-sessiyasında arnayı minberde söz söyledi. 25 qırküyek 2019 jıl. N'yu-York, AQŞ. Foto: Aqorda

Prezidenttiñ «Eger tereñ sayasi özgerister bolmasa, Qazaqstan sätti äleumettik-ekonomikalıq damudıñ ülgisi bola almaydı. Qazaqstandağı demokratiya äli de jalğasatın jwmıs...Biz ünemi demokratiyanı jetildiruge, jağımdı jaqtarın damıtuğa jäne jağımsız täjiribelerden üyrenuge tırısamız» degeni ras bolsa, sarapşılar aytqanday bilik memleket isine dindi aralastırmağanı abzal. Äytpegende, mwnday «ortağasırlıq şirkeu» ülgisi qwqıqtıq twrğıda jetilip, jañaruğa wmtılğan qazaqstandıq qoğamnıñ senim kreditin sayasi dağdarısqa wşıratuı äbden mümkin.

"The Qazaq Times"